شبکههای اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
دولت ژاپن تصمیم گرفته است تا قبل از پایان سال تمام مایکروویوهای موجود در این کشور را از بین ببرد.
نادرست
در شبکههای اجتماعی و محیط فارسیزبان بهخصوص در کانالهای واتساپ پستی به این مضمون در حال انتشار است: «دولت ژاپن تصمیم گرفته است تا قبل از پایان سال تمام مایکروویوهای موجود در این کشور را از بین ببرد.» این پست ادعا کرد که استفاده از اجاقهای مایکروویو «مضرتر از بمبهای اتمی آمریکا در هیروشیما و ناکازاکی است و به گفته کارشناسان، غذاهایی که در اجاق مایکروویو گرم میشوند ارتعاشات و تشعشعات بسیار ناسالم دارند».
این پست ترجمه پستی از کانال فیسبوک Health & Wellness Online PH است. در پست اصلی نوشته شده که دلیل این ممنوعیت تحقیقات دانشمندان دانشگاه هیروشیما است که نشان می دهد امواج رادیویی در ۲۰ سال گذشته آسیب بیشتری نسبت به دو بمب اتمی آمریکا در جنگ دوم جهانی به سلامت شهروندان وارد کرده است.
این پست در ۲۵ مهر ۱۳۹۸ منتشر شد و ابزار راستیآزمایی فیسبوک Facebook Claim Check (پستهای مشکوک به فیکنیوز بالقوه به را شناسایی میکند) آن را علامتگذاری کرد. اما ۶۰۰ بار بازنشر شد. این کانال فیسبوکی چند پست دیگر هم دارد که فیسبوک آنها را بهخاطر نشر اطلاعات نادرست علامتگذاری کردهاست اما این پست را از کانال خود حذف کردهاست.
هیچ اطلاعیه رسمی از سوی دولت ژاپن مبنی بر ممنوعیت اجاقهای مایکروویو در ژاپن منتشر نشدهاست و چنین چیزی وجود ندارد. دولت ژاپن وبسایتی دارد که همه بیانیههای حکومتی در آن قرار میگیرد. در این وبسایت، اثری از دستوری در مورد ممنوعیت اجاق مایکروویو وجود ندارد. همچنین در وبسایت وزارت «بهداشت، کار و رفاه» ژاپن نیز اثری از دستوری درباره اجاق مایکروویو دیده نمیشود.
اما وبسایت طنز روسی IA Panorama در ۱۲ اسفند ۱۳۹۷ مقالهای را منتشر کردهبود که عنوانش این بود: «ژاپن تا سال ۲۰۲۰ اجاقهای مایکروویو را کنار میگذارد.» این محتوا در چند پست فیسبوکی که طنز نبودند استفاده شد. از جمله محتوای این مقاله طنز عینا در کانال Health & Wellness Online PH که مدعی پوشش اخبار حوزه سلامت است منتشر شد. بخش از محتوای طنز این است: «طبق نتیجهگیری کارشناسان، غذای گرم شده در مایکروویو دارای ارتعاشات نامطلوبی است که با ریتمهای جهانی هماهنگ نیست. علاوه بر این، دانشمندان آزمایشی انجام دادند: آنها ۵ سوسک را در یک اجاق مایکروویو قرار دادند و آن را به مدت ۳ ساعت با قدرت ۳۰۰۰ وات در حالت «گریل» روشن گذاشتند. در نتیجه همه سوسکها مردند.» جمله اول کاملا شبهعلمی و تقلیدی طنزآمیز (پارودی) از ادعاهای مدعیان شبهعلم است و جمله دوم هم بدیهی است و شبیه ساختار متنهایی از این دست است.
نکته جالب توجه این است که در انتهای این مطلب در مقاله طنز سایت روسی صراحتا این جمله ذکر شده که «همه متون این وبسایت، پارودی (تقلید مسخره) واقعیت هستند و اخبار واقعی نیستند.» عکس مورد استفاده در مقاله طنز روسی، که توسط برخی از پستهای فیسبوک نیز منتشر شده است، عکسی از Getty Images است و ربطی به انهام اجاق های مایکروویو توسط دولت ژاپن ندارد.
بهاین ترتیب مطلبی که ابتدا با یک شوخی آغاز شدهبود و بعد جدی گرفتهشد خیلی سریع در بین کاربران فیلیپینی، هندی، عربی و اسپانیای زبان در همان سال ۲۰۱۹ به خصوص در فیسبوک منتشر شد. حتی چنین جملاتی نیز در اخبار جعلی به آن اضافه شد: «همه شهروندان و سازمانهایی که این الزام را رعایت نمیکنند، بسته به شدت جرم، به مجازاتهای حبس از ۵ تا ۱۵ سال تهدید میشوند.» (برخی از لینکها ۱، ۲، ۳، ۴). به نظر میرسد حالا این موج شایعه به محیط فارسی زبان رسیدهاست. هرچند در همان روزهایی که سایت روسی این طنز را منتشر کردهبود، سایت خبری برنا آن را بهعنوان خبری جدی منتشر کردهبود!
خیر. این یکی از مواردی است که به دلیل وسواس عمومی جامعه بارها به آن پرداخته شدهاست. سال ۲۰۰۵ سازمان بهداشت جهانی (WHO) اطلاعات مفصلی در مورد تشعشعات و سایر سوالات مردم در مورد ایمنی پخت غذا در اجاقهای مایکروویو منتشر کرد که جامع ترین اطلاعات در مورد پژوهشهایی قبلی در مورد پخت غذا با این وسیله است. خلاصه این متن این است:
ایمنی مایکروویو: طراحی اجاقهای مایکروویو تضمین میکند که امواج رادیویی طول موج کوتاه در داخل محفظه اجاق قرار دارند و تنها زمانی میتوانند وجود داشته باشند که دستگاه روشن است و دستگاه تنها در حالتی میتواند روشن باشد که در آن بسته است. نشتی امواج در اطراف و از طریق درب شیشه ای به دلیل طراحی به سطحی بسیار کمتر از حد توصیه شده توسط استانداردهای بینالمللی محدود شدهاست. با این حال، نشتی مایکروویو همچنان ممکن است در اطراف اجاقهای مایکروویو آسیبدیده، کثیف یا اصلاحشده رخ دهد. بنابراین مهم است که فر در شرایط خوبی نگهداری شود. کاربران باید بررسی کنند که در به درستی بسته شود و دستگاههای قفل ایمنی که به در تعبیه شدهاند تا از ایجاد امواج مایکروویو در هنگام باز بودن در به درستی کار کنند. درزگیرهای درب باید تمیز نگه داشته شوند و هیچ گونه علائم قابل مشاهده ای از آسیبدیدن درزگیرها یا پوشش بیرونی اجاق وجود نداشتهباشد. اگر ایرادی پیدا شد یا قسمتهایی از اجاق آسیب دیدهاست، تا زمانی که توسط یک مهندس خدمات واجد شرایط تعمیر نشدهاست، نباید از آن استفاده کنید.
تاثیر امواج مایکروویو: انرژی الکترومغناطیسی امواج مایکروویو میتواند توسط بدن جذب شود و در بافتهای در معرض حرارت تولید کند. اندامهایی که خون و کنترل دما ضعیفی دارند، مانند چشم، یا بافتهای حساس به دما مانند بیضهها، بیشتر در معرض آسیب گرما هستند. با این حال، آسیب حرارتی تنها در اثر قرارگرفتن در معرض طولانیمدت تا سطوح توان بسیار بالا، بسیار بیشتر از آنچه در اطراف اجاقهای مایکروویو اندازهگیری میشود، رخ میدهد.
ایمنی حرارتی: صدمات ناشی از سوختگی میتواند ناشی از دست زدن به بخشهای داغ ظرف در اجاق مایکروویو رخ میدهد. یکی دیگر از ویژگیهای مایکروویو تفاوت جوشاندن آب در آن است. جوشاندن آب در یک اجاق معمولی به بخار اجازه میدهد تا از طریق حبابزنی با شروع حرارت دیدن، خارج شود. در اجاق مایکروویو ممکن است هیچ حبابی خارج نشود و در عینحال آب فوقالعاده گرم شود. سپس با یک لرزش در مایع یا با وارد کردن یک عنصر خارجی مانند قاشق این جوش ناگهانی ایجاد شود. افراد زیادی در اثر این بیاحتیاطی دچار سوختگی شدهاند. همچنین اگر سطح غذا غیرمتخلل باشد مانند تخم مرغ یا شاه بلوط یا هاتداگ، ممکن است بترکد.
ایمنی مواد غذایی: ایمنی مواد غذایی یک موضوع بهداشتی مهم است. در یک اجاق مایکروویو، میزان حرارت دادن به درجه قدرت فر و به محتوای آب، چگالی و مقدار غذای در حال گرم شدن بستگی دارد. ممکن است غذاهایی باشد که خشک باشند یا به هر دلیل دیگری انرژی مایکروویو به خوبی در قطعات ضخیمتر آن نفوذ نکرده و باعث پخت ناهموار شود. بخشهایی از غذا که به اندازه کافی برای از بین بردن میکروارگانیسمهای خطرناک بالقوه حرارت داده نشود، میتواند به خطرات سلامتی منجر شود. به دلیل پتانسیل توزیع نابرابر پخت، غذای گرم شده در مایکروویو باید پس از اتمام پخت چند دقیقه در جای خود بماند تا گرما در سراسر غذا پخش شود.
باورهای غلط: غذایی که در اجاق مایکروویو پخته میشود تشعشعزا نیست. همچنین پس از خاموش شدن اجاق مایکروویو هیچ انرژی مایکروویو در اجاق یا غذا باقی نمیماند. از این نظر درست مانند نور لامپ عمل میکنند؛ وقتی لامپ خاموش میشود، هیچ نوری باقی نمیماند.
فکتنامه پیش از این اثرات و استانداردهای سایر منابع تابش مایکروویو (موج کوتاه الکترومغناطیسی) مانند آنتنهای شبکه موبایل و وایفای و … را در مقاله مفصلی با عنوان «آیا امواج رادیویی برای سلامتی مضر هستند؟» بررسی کردهاست.
در شبکههای اجتماعی فارسیزبان مطلبی به این مضمون در حال انتشار است: «دولت ژاپن تصمیم گرفته است تا قبل از پایان سال تمام مایکروویوهای موجود در این کشور را از بین ببرد.» این یک شایعه مربوط به سال ۲۰۱۹ است و ریشه آن یک مطلب طنز از یک سایت طنز روسی است که پارودی (تقلید مسخره) مدعیان شبه علمی را منتشر کردهبود. اما بعد از مدتی همین پست توسط بسیاری از مدعیان شبهعلم جدی گرفتهشد و در شبکههای اجتماعی انگلیسیزبان و سپس هندی و فیلیپینی و عربی و اسپانیایی، بهخصوص فیسبوک، هزاران بار بازنشر شد. و حالا به محیط فارسی زبان رسیدهاست.
در مورد آثار اجاق مایکروویو روی سلامت سال ۲۰۰۵ سازمان بهداشت جهانی (WHO) اطلاعات مفصلی منتشر کرد که جامعترین اطلاعات در مورد پژوهشهایی قبلی در مورد پخت غذا با این وسیله است پژوهشها آن نشان میدهد که بسیاری از شایعات از جمله تشعشع غذای پختهشده در اجاق مایکروویو پایه علمی ندارد.
بنابراین فکتنامه به این ادعا که «دولت ژاپن تصمیم گرفته است تا قبل از پایان سال تمام مایکروویوهای موجود در این کشور را از بین ببرد.» نشان «نادرست» میدهد.