آیا جمعیت ایران تا ۳۰ سال آینده ۳۰ میلیون نفر می‌شود؟

فرشته روح‌افزا، معاون فرهنگی اجتماعی زنان در شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۲۱ تیر ۱۴۰۰ در شبکه پنج تلویزیون ایران گفته است: 

«بر اساس پیش‌بینی آخر سازمان ملل ایران در ۳۰ سال آینده ۳۰ میلیون جمعیت خواهد داشت که ۱۵ میلیون نفرشان پیر هستند. پدر واقع ظرف سه دهه آینده جمعیت ۸۵ میلیونی ایران کمتر از نصف می‌شود.» 

یک سال و نیم پیش‌تر زهره الهیان نماینده تهران در مجلس یازدهم نیز آمار مشابهی داده بود. او البته گفته بود تا سال ۲۱۰۰ جمعیت ایران به ۳۰ میلیون نفر می‌رسد که به آن نشان «شاخ‌دار» دادیم. 

حالا خانم روح‌افزا تاریخ را ۵۰ سال سال عقب کشیده و این ادعای نادرست را تکرار کرده است.

یک بار دیگر با هم داده‌های چشم‌انداز جمعیتی سازمان ملل و سایر پیش‌بینی‌های معتبر جمعیتی را مرور کنیم و ببینیم این آمار تا چه اندازه به واقعیت نزدیکدور از واقعیت است؟ 

آیا سازمان ملل پیش‌بینی کرده جمعیت ایران در سی سال آینده ۳۰ میلیون نفر می‌رسد؟

خیر. نه سازمان ملل و نه هیچ نهاد معتبر بین‌المللی پیش‌بینی نزدیک به این آمار ندارد.

داده‌های چشم‌انداز جمعیت سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ میلادی حکایت از آن دارد که جمعیت ایران در سال ۲۰۵۰ میلادی چیزی بین ۹۴ تا ۱۱۲ میلیون نفر خواهد بود. 

نمودار زیر نشان می‌دهد بر اساس برآوردهای سازمان ملل، جمعیت ایران در صورت تحقق هر کدام از سناریوهای جمعیتی در ۱۰۰ سال آینده چقدر خواهد بود. 

چنانکه پیدا است بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل جمعیت ایران در بدترین حالت تا ۳۰ سال آینده جمعیت ایران روند افزایشی خواهد داشت و به بیش از ۹۴ میلیون نفر خواهد رسید. 

نرخ باروری در سناریوهای سه‌گانه سازمان ملل چقدر فرض شده است؟

در سناریوی کاهش جمعیت نرخ باروری از متوسط ۱/۸۴ فرزند به ازای هر زن در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ به حدود ۱/۴۲ فرزند تا سال ۲۰۵۰ کاهش پیدا می‌کند. 

در سناریوی متوسط نرخ باروری تا سال ۲۰۵۰ بین ۲ تا ۱/۹ فرزند به ازای هر زن خواهد بود و در سناریوی افزایش جمعیت نرخ باروری تا حدود ۲/۵ فرزند بالا خواهد رفت. 

آیا طبق برآوردهای سازمان ملل تا ۳۰ سال آینده نیمی از جمعیت ایران سالمند خواهند بود؟‌

خیر. طبق برآوردهای جمعیتی سه‌گانه سازمان ملل تا ۳۰ سال آینده بین ۱۹ تا ۲۲ درصد جمعیت ایران سالمند خواهند بود. 

نسبت جمعیت سالمند به کل جمعیت در سناریوهای سه‌گانه سازمان ملل در جدول زیر به تفکیک آمده است. چنانچه مشخص است بر اساس برآوردهای سازمان ملل در بدترین حالت تا ۸۰ سال دیگر نسبت جمعیت بالای ۶۵ سال به کل جمعیت تا ۸۰ سال آینده به ۴۰ درصد هم نخواهد رسید. 

آیا برآوردی نزدیک به آمار خانم روح‌افزا وجود دارد؟ 

خیر. نه در منابع داخلی و نه خارجی هیچ برآوردی نزدیک به آنچه خانم روح‌افزا گفته وجود ندارد. بر اساس سناریوهای چهارگانه مرکز آمار ایران نیز که در بهار ۱۳۹۸ منتشر شده جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ بین ۹۵ تا ۱۱۲ میلیون نفر خواهد بود. 

بر اساس فرضیه سوم که بر اساس کاهش شدید جمعیت تعریف شده، میزان باروری کل در دوره ۳۰ ساله حدود ۰/۵ فرزند به ازای هر زن خواهد بود، با این حال جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ روند افزایشی خواهد داشت و به حدود ۹۵,۳۱۷,۶۴۶ خواهد رسید. این در حالی است که بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار میزان باروری کل در سال ۱۳۹۸ برابر ۱/۸فرزند به ازای هر زن بوده است. 

جمع‌بندی

فرشته روح‌افزا، معاون فرهنگی اجتماعی زنان در شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید:‌ «طبق پیش‌بینی سازمان ملل جمعیت ایران تا ۳۰ سال آینده به ۳۰ میلیون نفر کاهش پیدا می‌کند که نیمی از آنها سالمند خواهند بود.»

این اولین بار نیست که هواداران افزایش جمعیت با استناد به اعداد و ارقام اغراق‌شده، درباره کاهش جمعیت ایران هشدار می‌دهند. 

نه در برآوردهای جمعیتی سازمان ملل و نه در برآوردهای جمعیت هیچ نهاد معتبر داخلی و خارجی، عددی نزدیک به ادعای خانم روح‌افزا مطرح نشده است. 

بر اساس برآوردهای جمعیتی سازمان ملل، در صورت تحقق سه سناریوی کاهش، تثبیت یا افزایش جمعیت تا ۳۰ سال آینده ایران جمعیتی بین ۹۴ تا ۱۱۲ میلیون نفر خواهد داشت که از این میان بین ۱۹ تا ۲۲ درصد را سالمندان تشکیل می‌دهند. 

مرکز آمار هم بر اساس سه سناریوی افزایش، تثبیت و کاهش باروری و در نظر گرفتن چهار فرضیه پیش‌بینی کرده تا سال ۱۴۳۰ ایران جمعیتی بین ۹۵ تا ۱۱۲ میلیون نفر خواهد داشت. 

هم در برآوردهای سازمان ملل و هم در فرضیات مرکز آمار، میزان باروری کل و نسبت زاد ولد در سناریوی کاهش جمعیت به مراتب کمتر از نرخ باروری در شرایط فعلی است.

با این اوصاف فکت‌نامه این گفته فرشته روح‌افزا را که «طبق پیش‌بینی سازمان ملل جمعیت ایران تا ۳۰ سال آینده به ۳۰ میلیون نفر کاهش پیدا می‌کند» را آشکارا خلاف واقعیت می‌داند و به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.