شبکه‌های اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
ترکمنستان؛ کشوری که صفر بودن کرونا در آن تایید شد.
نادرست
ترکمنستان؛ کشوری که صفر بودن کرونا در آن تایید شد.
کانال تلگرامی «مجله طب اسلامی» در یکی از پست‌های خود مطلبی را با تیتر «ماسک زدن و سخن از کرونا در ترکمنستان ممنوع؛ کشوری که صفر بودن کرونا در آن تایید شد» منتشر کرده است. آنها در این پست ادعا می‌کنند ماسک زدن و سخن گفتن از کرونا در ترکمنستان ممنوع است و سازمان بهداشت جهانی، صفر بودن آمار ابتلا به ویروس کرونا را در ترکمنستان، تایید کرده است. بنا بر این ادعای در این مطلب، ترکمنستان فاصله‌گذاری اجتماعی را ممنوع کرده است.
نویسنده این پست تلگرامی پس از طرح این ادعا می‌نویسند، اگر مسئولین از کرونا «غول ترسناک» نسازند، زندگی «عادی» باشد و هرگونه سرماخوردگی و بیماری فصلی کشنده را «کرونا ندانند»، اسیر «پروتکل‌های کشنده» نشوند، روند جاری در ترکمنستان را تجربه خواهند کرد.
به نظر می‌رسد هدف کانال «مجله طب اسلامی» از انتشار این مطلب، مخالفت با پروتکل‌هایی است که از سوی نهادهای علمی مانند سازمان بهداشت جهانی، توصیه می‌شود. نویسنده مطلب کانال طب اسلامی ادعا می‌کند دلیل گرفتاری کشورها، ترساندن مردم است و اگر همه جا مثل ترکمنستان، زندگی عادی دنبال شود، خبری هم از کرونا نخواهد بود.
اما آیا این ادعاها درست است؟ آیا وضعیت در ترکمنستان «عادی» است؟ آیا این کشور صحبت درباره این بیماری را ممنوع کرده است؟ و از همه مهم‌تر اینکه آیا سازمان بهداشت جهانی تایید کرده که هیچ مورد کووید۱۹ در ترکمنستان وجود ندارد؟
پیش از آنکه مطلب را شروع کنیم، بد نیست بدانیم کانال تلگرامی «طب اسلامی» در حال حاضر بیش از ۳۷ هزار دنبال‌کننده دارد و کانال آپارات طب اسلامی نیز با بیش از ۴۶ هزار دنبال‌کننده، ویدئوهای مربوط به طب و سبک زندگی اسلامی را منتشر می‌کند. شعاری که کانال تلگرامی طب اسلامی برای خود انتخاب کرده، به طور خلاصه، فعالیت‌های آن را معرفی می‌کند: «سبک زندگی، طب و بهداشت اسلامی، تحت اشراف استاد ابن علیان».
وضعیت آمار کرونا در ترکمنستان چگونه است؟
پیش از هر چیز، نکته‌ای که باید درباره کرونا در ترکمنستان بدانیم این است که بر اساس آمارهای رسمی مقامات، هیچ فردی در ترکمنستان به کرونا مبتلا نشده و تعداد مبتلایان به کرونا «صفر» اعلام شده است.
رسانه‌هایی چون فارن‌پالیسی، سی‌تی‌وی و بخش آسیایی بی‌بی‌سی، از ماه‌های اولیه همه‌گیری کرونا در جهان، به این سوژه خبری پرداخته‌اند و تلاش کرده‌اند به این سوال پاسخ دهند که چرا دولت ترکمنستان، هیچ آماری از تعداد مبتلایان خود منتشر نمی‌کند.
سازمان آمریکایی «خانه آزادی» در گزارشی، ترکمنستان را کشوری غیر آزاد می‌داند که شاخص‌های آزادی، فعالیت آزادانه سیاسی و اجتماعی در آن بسیار پایین است. ضمن اینکه جریان اطلاعات و رسانه آزاد نیز در این کشور وجود ندارد و به سختی می‌توان از آنچه واقعا در این کشور می‌گذرد، اطلاعات قابل اتکا به دست آورد.
بنابراین می‌توان گفت مسئولان ترکمنستان اعلام می‌کنند که هیچ موردی درباره ابتلا به کرونا در این کشور ثبت نشده اما به دلیل نبود شرایط مناسب دسترسی به اطلاعات، نمی‌توان به این آمار اعتماد کامل کرد.
آیا سازمان بهداشت جهانی آمار صفر بودن کرونا را در ترکمنستان تایید کرده است؟
خیر. این گزاره اشتباه است. مسئولان سازمان بهداشت جهانی هیچ‌گاه این ادعای مسئولان ترکمنستان را تایید نکرده‌اند.
آنچه در میان معدود گزارش‌های منتشر شده رسمی و رسانه‌ای می‌توان پیدا کرد، یک دیدار رسمی مربوط به گروهی از مسئولان سازمان بهداشت جهانی از ترکمنستان است که در آن مسئولان این سازمان «با هیچ موردی از کووید ۱۹ روبرو نشده‌اند.» اما این به معنای تایید آمارهای رسمی ترکمنستان نیست.
مسئولان توانستند بالاخره، اوایل جولای سال ۲۰۲۰ از ترکمنستان دیدار کنند. گزارش‌هایی که از این دیدار منتشر شده نشان می‌دهد مسئولان سازمان بهداشت جهانی، در کنفرانس خبری مشترک با مسئولان دولتی ترکمنستان، از تلاش‌های این کشور تقدیر کرده‌اند اما هرگز نگفته‌اند آمار «صفر بودن کرونا» را در این کشور تایید می‌کنیم.
اتفاقا می‌توان شواهدی یافت که خلاف این ادعا را ثابت می‌کند. به عنوان مثال در گزارش سایت ria.ru از قول کاترینا اسمالوود، عضو ارشد سازمان بهداشت جهانی و رئیس هیئتی که از ترکمنستان بازدید کرده می‌خوانیم: «ترکمنستان تاکنون هیچ مورد تایید شده‌‌ای را که در این کشور به کرونا مبتلا شده باشد، گزارش نکرده است. چنین گزارشی را به سازمان بهداشت جهانی نفرستاده است. ما همچنان اصرار داریم همکاری خود را با مقامات رسمی ترکمنستان ادامه دهیم تا جلوی گسترش زیان‌بار این بیماری را بگیریم.»
موضوعی که باعث تعجب می‌شود، انعکاس همین خبر در رسانه‌های فارسی است. خبرگزاری فارس در گزارشی، به همین نشست مشترک اشاره کرده و گزارش خود را با این تیتر آغاز می‌کند: «سازمان بهداشت جهانی: ترکمنستان همچنان کشور عاری از «کرونا» است». این در حالی است که در هیچ کدام از گزارش‌ها و حتی در خود متن گزارش فارس نیز، بخشی وجود ندارد که چنین ادعایی را تایید کند. فارس در متن خبر از قول مسئولان سازمان بهداشت جهانی می‌نویسد: «ترکمنستان همچنان تنها کشوری است که در آن هنوز موارد کرونا ثبت نشده است.»
در واقع اینکه مسئولان سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌کنند «آمارهای رسمی اعلام شده از سوی دولت ترکمنستان» چیست، به معنای تایید آن نیست.
آیا ماسک زدن در ترکمنستان ممنوع است؟
خیر. این ادعا که کانال «مجله طب اسلامی» به آن اشاره می‌کند، ادعای درستی نیست.
آنها می‌گویند زدن ماسک در ترکمنستان ممنوع است اما توصیه‌ای که در روزنامه رسمی Neytralny ترکمنستان در تاریخ هفتم جولای امسال منتشر شده، به کادر درمان و افرادی که در مشاغل عمومی فعالیت می‌کنند توصیه می‌کند برای محافظت خود از وسایل محافظ دستگاه تنفسی استفاده کنند. هر چند در این توصیه دولتی، به طور مستقیم به کووید ۱۹ اشاره نشده اما به هر حال این ادعا که ماسک زدن در ترکمنستان ممنوع است، ادعایی نادرست است.
با نگاهی به تاریخچه کووید در ترکمنستان، می‌توانیم دلیل انتشار چنین ادعایی را پیدا کنیم. ابتدا گزارشی که از سوی گزارشگران بدون مرز منتشر شد، چنین ادعایی را مطرح کرد. آنها اما در گزارش‌های بعدی خود، ادعاهای پیشین را تصحیح کردند. چنین گزارش‌هایی بود که باعث شد خبرگزاری تسنیم هم به این خبر اشاره کند؛ خبری که مجله طب اسلامی در کانال خود به آن اشاره کرده است.
آیا پروتکل‌های مربوط به کرونا در ترکمنستان اجرا نمی‌شود و شرایط «عادی» است؟
خیر. دولت ترکمنستان از ژانویه سال گذشته، پروازهای بانکوک و پکن را لغو کرد. از ماه فوریه نیز ورود مسافران از کشورهایی که شهروندانش مبتلا به ویروس کرونا هستند، ممنوع شد. آنها همچنین به مرور تجهیزاتی را برای سنجش وضعیت سلامت مسافرانی که به این کشور می‌آیند، تدارک دیدند.
گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به دولت ترکمنستان هم نشان می‌دهد، دولت مقرراتی را برای آمد و شد به خصوص به شهرهای بزرگی مثل عشق‌آباد اعمال کرده است. بنا بر این گزارش‌ها، دمای بدن مسافران و رانندگان اندازه‌گیری می‌شود.
فدراسیون فوتبال این کشور نیز، مسابقات فوتبال را در ماه مارس، به حالت تعلیق درآورد.
اشاره به همین موارد کافی است که با اطمینان بگوییم ترکمنستان نیز مانند بسیاری از کشورها، مقرراتی را برای کنترل بیماری کرونا به اجرا درآورده و این تصور که شرایط «عادی» است، تصوری نادرست است.
البته از سویی دیگر باید به اقداماتی اشاره کرد که در طول همه‌گیری جهانی در ترکمنستان روی داده تا این تصور به وجود آید که شرایط نامناسبی در این کشور وجود ندارد.
به عنوان مثال گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی از جشن‌های نظامی و سیاسی این کشور، مانند سال‌های گذشته برگزار شده است.
نتیجه‌گیری
کانال تلگرامی طب اسلامی مدعی است آمار ابتلا به ویروس کرونا در کشور ترکمنستان صفر است و سازمان بهداشت جهانی این موضوع را تایید کرده است. این طور نیست و ادعای مطرح شده در این کانال تلگرامی صحت ندارد. آمار کرونا در این کشور گزارش نمی‌شود و این مساله مورد توجه رسانه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی بوده است، اما هیچ کدام از مسئولان سازمان بهداشت جهانی، تایید نکرده‌اند که آمار ابتلا به ویروس کرونا این کشور صفر است.
اینکه گفته می‌شود شرایط در ترکمنستان «عادی» است ادعای درستی نیست. شواهد رسمی وجود دارد که دولت ترکمنستان، علاوه بر اعمال محدودیت‌های تردد بین‌المللی و داخلی، در موارد توصیه به استفاده از ماسک کرده است.
بنابراین مجموعه ادعاهایی که می‌گوید ترکمنستان توانسته با عادی نگه داشتن شرایط و صحبت نکردن درباره کووید ۱۹، موارد ابتلا به این بیماری را صفر نگه دارد و سازمان بهداشت جهانی نیز این صفر بودن موارد را تایید کرده، ادعایی نادرست و گمراه‌کننده است و ما به آن نشان نادرست می‌دهیم.