صدا و سیما
رسانه
شربت «جلاب» و «نخودآب» باعث پیشگیری از ابتلا به کرونا می‌شود.
نادرست
آیا نخودآب و شربت گیاهی جلاب در پیشگیری از کرونا موثر است؟
یک گزارش تلویزیونی که روز شنبه سوم آبان ۱۳۹۹ از شبکه خبر سیما پخش شده، ادعا می‌کند ترکیب‌های گیاهی مانند «جلاب» و «نخودآب» می‌تواند باعث پیشگیری از ابتلا به کرونا شود. این گزارش تلویزیونی در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام نیز دست‌به‌دست شده است.
View this post on Instagram
A post shared by درمانگر.اطلاعات پزشکی پرستاری (@darmangar115) on Oct 24, 2020 at 10:21am PDT
گزارش با این ادعا آغاز می‌شود که پاییز «طبع سرد و خشک» دارد و به همین دلیل باید خوراکی‌ها و ترکیب‌های گیاهی‌ای را مصرف کرد که جلوی پیشگیری از کرونا را می‌گیرند.
حرف حساب این گزارش چیست؟
این آیتم آموزشی پخش‌شده از صدا و سیما، ترکیبی از توصیه‌های مجری و مصاحبه با متخصصان و کارشناسان است. مجری در بخش ابتدایی این گزارش می‌گوید: «فصل پاییز دارای طبع سرد و خشک است و به خاطر همین نباید از غذاهای سرد و خشک استفاده کرد.» او در ادامه لیستی از این غذاها را به بینندگان معرفی می‌کند و این سوال را مطرح می‌کند که برای «پیشگیری از کرونا» و تقویت دستگاه ایمنی باید چه غذاهایی را مصرف کرد؟
در ادامه فردی به نام دکتر روجا رحیمی، که با عنوان دکترای حرفه‌ای عضو سازمان نظام پزشکی است، می‌گوید: مردم می‌توانند «نخودآب» و «جلاب» (شربت گلاب و زعفران)، ماءالشعیر طبی و همچنین شیر بادام مصرف کنند. خانم رحیمی، مستقیما نمی‌گوید که باعث «پیشگیری از کرونا» می‌شوند. این ادعایی است که مجری برنامه در استودیو آن را مطرح می‌کند.
در ادامه گزارش نیز، با نظرات متخصصان مختلفی آشنا می‌شویم که توصیه‌هایی برای بهداشت روان و جسم ارائه می‌کنند. یکی از توصیه‌ها البته «چک کردن درستی اخبار و بی‌اعتمادی به اخبار نادرست است.»
مجری در پایان گزارش می‌گوید: «توجه داشته باشید که همه این توصیه‌ها فقط زمانی موثرند که ما پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های بهداشتی را به درستی انجام دهیم.» او به بینندگان توصیه می‌کند ماسک بزنند، دست‌های خود را بشویند و فاصله اجتماعی را رعایت کنند.
آیا «نخودآب» و «جلاب» تاثیری در پیشگیری یا درمان کرونا دارد؟
خیر. تا آنجایی که ما گشتیم این ادعا پایه و اساس علمی ندارد. ما نتوانستیم فکتی پیدا کنیم که نشان دهد نخودآب یا جلاب و سایر موادی که در این برنامه از آنها صحبت شده، تاثیری در پیشگیری یا درمان کرونا داشته باشد.
سازمان بهداشت جهانی به طور صریح اعلام کرده تا الان هیچ دارویی -اعم از گیاهی یا شیمیایی- در دست نیست که بتواند جلوی ابتلا به ویروس کرونا را بگیرد و شایعات درباره تاثیر آب گرم، نمک، سیر و سایر موارد، پایه و اساس علمی ندارد.
ویروس کرونای جدید از طریق هوا یا سطوح به بدن افراد سالم منتقل می‌شود و آنها را به بیماری کووید-۱۹ مبتلا می‌کند.
بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی و نهادهای علمی معتبری مانند کلینیک مایو در حال حاضر هیچ راه حل قطعی، دارو یا واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا وجود ندارد و تنها «توصیه کاربردی» رعایت بهداشت و حفظ فاصله اجتماعی است.
آیا تبلیغ داروها و شریت‌های خوراکی به اسم پیشگیری از کرونا خطرناک است؟
ما نمی‌دانیم مصرف شربت‌هایی مثل نخودآب و جلاب و سایر سبزیجات و جوشانده‌های گیاهی چه فواید و احتمالا مضراتی دارند، اما می‌دانیم تبلیغ آنها -در مقیاس تلویزیون سراسری- با این عنوان که داروی «درمان» یا «پیشگیری» از ابتلا به کرونا است، می‌تواند برای سلامت عمومی خطرناک باشد.
ممکن است برخی افراد با دیدن این گزارش گمان کنند نوشیدن نخودآب و جلاب آنها را در مقابل ویروس کرونا مصون می‌کند، در حالی که در حال حاضر مصونیت قطعی وجود ندارد. تنها توصیه کاربردی مراجع علمی برای پیشگیری، رعایت بهداشت و حفظ فاصله اجتماعی است. مجری این برنامه تلویزیونی در برنامه به این اشاره می‌کند که «این توصیه‌ها زمانی موثرند که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنید». رعایت پروتکل‌های بهداشتی البته مفید است، اما فکت‌های علمی توصیه‌های نظیر نخودآب و جلاب برای پیشگیری از ابتلا به کووید ۱۹ تایید نمی‌کند.
جمع‌بندی
در یک گزارش تلویزیونی که شبکه خبر ایران پخش کرده، گفته شده ترکیب‌های گیاهی «نخودآب» و «جلاب»، «ماءالشعیر» و «شیربادام» برای پیشگیری از ابتلا به کرونا موثر است. این ادعاها بی‌اساس است و پشتوانه علمی ندارد، یعنی سند معتبر علمی ارتباط این ترکیب‌های گیاهی را با ویروس کرونا تایید نمی‌کند. بحث درباره فواید و مضرات داروها و ترکیبات گیاهی مانند نخودآب و جلاب، خارج از حوصله این گزارش است، اما به طور مشخص این مواد تاثیری در پیشگیری یا درمان کووید-۱۹ ندارند.
بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر هیچ داروی قطعی -طبیعی یا شیمیایی- برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا وجود ندارد و تلاش‌های معتبرترین مراکز تحقیقاتی برای رسیدن به واکسن تاکنون به نتیجه نرسیده است. در چنین شرایطی طرح ادعاهای بی‌اساس و تبلیغ سراسری داروها و ترکیبات گیاهی با عنوان «پیشگیری» یا «درمان» کرونا، علاوه بر اینکه «نادرست» است، می‌تواند برای سلامت عمومی خطرناک باشد.
ممکن است برخی افراد با دیدن این گزارش گمان کنند نوشیدن نخودآب و جلاب آنها را در مقابل ویروس کرونا مصون می‌کند، در حالی که از نظر علمی مصونیت قطعی فعلا وجود ندارد. در این شرایط مهم‌ترین توصیه کاربردی، رعایت بهداشت و حفظ فاصله اجتماعی است.