محمد اسلامی
رئیس سازمان انرژی اتمی
پشت‌بام خوابی، شایعه رسانه‌های ضد انقلاب است.
نادرست
پشت‌بام خوابی، شایعه رسانه‌های ضدانقلاب؟
محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی، روز ۹ تیر ۱۳۹۹ در مصاحبه با رادیو که در خبرگزاری‌های داخلی نیز منتشر شد، با انکار «پشت‌بام خوابی اجاره‌ای» مدعی شد اجاره پشت‌بام برای اسکان، شایعه و منبع آن نیز رسانه‌های ضد انقلاب است او گفت: «من چنین چیزی نشنیده‌ام. بعید می‌دانم که صحت داشته باشد. چنین اخبار ضد انقلابی در فضای مجازی زیاد دیده می‌شود. از مردم می‌خواهم که وقتی در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، هر خبری را بازنشر نکنند بلکه اصل و اصالت خبر را بررسی کنند.» او همچنین در خصوص طرح خانه‌های ۲۵ متری اظهار داشت: «وزارت راه و شهرسازی هیچگاه چنین طرحی نداشته است. ما به هیچ وجه من‌الوجوه چنین طرحی نداشته‌ایم. طبق طرح جامع مسکن در الگوی مصرف مسکن، واحد مسکونی زیر ۷۵ متر در طرح جامع جایی ندارد. اگر کسی چنین ادعایی کرده، ما نبوده‌ایم و آن را تأیید نمی‌کنیم.»
اجاره‌نشینی پشت‌بامی از کجا آمد؟ این خبر چقدر صحت دارد؟ طرح خانه‌های ۲۵ متری چگونه فضای خبری بخش مسکن را به خود مشغول کرده است؟ «فکت‌نامه» در این گزارش مروری دارد بر این دو سرخط خبری بخش مسکن.
خبر «پشت‌بام خوابی» چه زمانی و در کدام رسانه‌ها منتشر شده است؟
پدیده پشت‌بام خوابی در تهران که این روزها در آشفته بازار مسکن، خیلی مورد توجه قرار گرفته و در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های داخلی زیاد در مورد آن صحبت می‌شود، پدیده چندان نوظهوری نیست و پیشتر سابقه داشته است. روزنامه توسعه ایرانی در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ یعنی بیش از ۱۵ ماه پیش در گزارشی با عنوان «پشت‌بام‌هایی که اجاره داده می‌شوند» به پدیده پشت‌بام خوابی در تهران پرداخت. در این گزارش که توسط خبرگزاری‌های داخلی از جمله خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، بازنشر یافت، تعدادی از مقام‌های مسئول این پدیده را تایید کرده‌اند. به نوشته روزنامه توسعه علی نوذرپور شهردار منطقه ۲۲ با تایید این خبر گفته: «در محله‌های حاشیه‌‌نشین شهر تهران (که شامل ۴۰ محله است) پشت‌بام خانه‌ها اجاره داده شده و وجهی هم توسط اجاره‌کننده به مالک ساختمان پرداخت می‌شود.»
به نوشته روزنامه توسعه، کارگران و دانشجویان شهرستانی، مشتریان این بازار هستند. از استقرار چادر و کانکس تا ساخت اتاق‌های سبک و بدون امکانات در پشت‌بام خانه‌ها، برای اقامت موقت، به عنوان پدیده «پشت‌بام خوابی» یاد می‌شود. شاید انتشار این گزارش در فروردین ۱۳۹۸ حدود یکسال پس از انتشار خبر «گورخوابی در قبرستان نصیرآباد تهران» چندان به نظر مهم نیامد ولی این روزها که بحث گرانی مسکن و ناتوانی شمار زیادی از مستاجران به پرداخت هزینه‌های اجاره به سرخط اخبار تبدیل شده، داستان اجاره یک واحد توسط دو خانواده یا اجاره پشت‌بام برای گذران شب‌های تهران، نگاه‌ها را به خود جلب کرده است. آنچه روشن است اینکه این خبر منبع داخلی دارد و معتبر است. با یک جست‌وجوی ساده می‌توان به ده‌ها مورد آگهی اجاره واحدهای ۲۰ متری یا انباری برخورد.
آیا اجاره دادن پشت بام قانونی است؟
محمود محمودزاده معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی معتقد است: «از نظر قانونی با توجه به اینکه پشت‌بام جزو مشاعات یک مجتمع مسکونی محسوب می‌شود و به همه واحدها تعلق دارد، امکان اجاره آن وجود نخواهد داشت. نمی‌توانیم چیزی که وجود خارجی ندارد را بفروشیم یا اجاره دهیم.» در آیین نامه قانون تملک آپارتمان‌ها اشاره‌ای به این موضوع نشده و صرفا در ماده ۳ آن آمده است که «قسمت‌هایی از ساختمان و اراضی و متعلقات آنها که به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم مورد استفاده تمام شرکاء می‌باشد قسمت‌های مشترک محسوب می‌گردد و نمی‌توان حق انحصاری بر آنها قایل شد.» بر اساس این آئین‌نامه پشت‌بام یکی از فضاهای مشاع محسوب می‌شود که تصمیم‌گیری درباره آن بر اساس رای مالکین به نسبت سهم فضایی آنها از ساختمان است. در این قانون مشخص نشده در صورت توافق همه مالکان آیا اجاره دادن بخشی از فضای مشترک و مشاع مانند بام چیست، اما در سال‌های اخیر اجاره دادن پشت‌بام برای نصب دکل‌های مخابراتی در تهران و شهرهای بزرگ رواج داشته است. ما هر چه گشتیم نشانی از منع قانونی این کار در صورتی که مورد توافق مالکان باشد پیدا نکردیم.
در حق قانونی اجاره پشت‌بام در خانه‌های شخصی که حرفی نیست، به نظر می‌رسد در آپارتمان‌ها هم در صورت رضایت مالکان منع قانونی برای این کار وجود نداشته باشد.
چه کسانی پشت‌بام‌ها را اجاره می‌کنند؟
تا آنجا که ما گشتیم هیچ آمار یا پژوهشی در این باره پیدا نکردیم. علی نوذرپور شهردار منطقه ۲۲ تهران در این خصوص به روزنامه توسعه گفته: «در برخی از مناطق ضعیف و کم برخوردار شهر تهران چنین موضوعی وجود دارد و مالکین قسمت پشت‌بام خود را به صورت یک اتاق به افرادی که معمولاً جزو دهک‌های پایین جامعه محسوب می‌شوند، اجاره می‌دهند. این ساختمان‌ها سبک، موقت و ناایمن هستند. اجاره‌های‌شان هم بسته به نوع سازه و محدوده مسکونی متفاوت است و بیشتر در ساختمان‌های دو و سه طبقه قدیمی رخ می‌دهد.» نوذرپور منبع اظهارات خود را کارگران شهرداری که مشتری چنین بازاری هستند اعلام کرده است. آگهی منتشره در رسانه‌ها نیز موید اعتبار این نکته است هرچند در این آگهی در قسمت «مناسب برای» به خانواده و مجرد اشاره شده است.
ماجرای واحدهای ۲۵ متری چیست؟
عبدالرضا گلپایگانی معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران روز ۲۷ آذر ۱۳۹۸ در یک کنفرانس خبری از تلاش شهرداری تهران برای رفع موانع صدور پروانه واحدهای ۲۵ متری در تهران خبر داد و گفت: «شهردار تهران از ما طرحی را برای کمک به ساخت مسکن اجتماعی خواست و ما نیز پیشنهاد خانه‌های کوچک اندازه، در ابعاد ۲۵ تا ۴۰ متر مربع را دادیم و در حال برطرف کردن موانع اجرای آن هستیم. طبق ضوابط طرح تفصیلی حداقل مساحت برای ساخت ۳۵ متر است که آن را باید به ۲۵ متر تقلیل دهیم. این موضوع نیازمند تصویب در کمیسیون ماده پنج است.»
ما متن این طرح را پیدا نکرده‌ایم و دقیقا در واقع نه شهرداری و نه دولت قرار نیست واحد ۲۵ متری بسازند بلکه برنامه این است که شهرداری امکان یابد تا پروانه ساخت واحد ۲۵ متری را صادر کند.
طرح واحدهای ۲۵ متری در چه وضعیتی قرار دارد؟
ما متن طرح را پیدا نکردیم. در فهرست مصوبات دبیرخانه کمیسیون ماده پنج نیز نشانی از آن پیدا نکردیم. معلوم نیست آیا این طرح در کمیسیون مطرح شده یا نه. خبرگزاری ایسنا روز ۷ تیر ۱۳۹۹ خبر توافق وزارت کشور و شهرداری تهران برای ارائه پروانه ساخت واحد ۲۵ متری را با عنوان «چراغ سبز دولت برای ساخت آپارتمان‌های ۲۵ متری» منتشر کرد. دقیقا معلوم نیست این تفاهم‌نامه چیست، اما معلوم نیست موضوع سایر اعضای کمیسیون نسبت به این طرح چیست و سرنوشت آن در کمیسیون به کجا رسیده یا می‌رسد.
ارتباط طرح واحدهای ۲۵ متری با وزارت راه و شهرسازی چیست؟
وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: «وزارت راه و شهرسازی هیچ گاه چنین طرحی نداشته است. ما به هیچ وجه من الوجوه چنین طرحی نداشته‌ایم. طبق طرح جامع مسکن در الگوی مصرف مسکن، واحد مسکونی زیر ۷۵ متر در طرح جامع جایی ندارد. اگر کسی چنین ادعایی کرده، ما نبوده‌ایم و آن را تایید نمی‌کنیم.» نماینده وزارت راه و شهرسازی یکی از اعضای صاحب حق رای در کمیسیون ماده پنج قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی است.
جمع‌بندی
محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی، با انکار «پشت‌بام خوابی اجاره‌ای» می‌گوید اجاره پشت‌بام برای اسکان، شایعه و منبع آن نیز رسانه‌های ضد انقلاب است او طرح خانه‌های ۲۵ متری را نیز بی ارتباط با دولت دانسته و گفته: «ما به هیچ وجه من الوجوه چنین طرحی نداشته‌ایم.»
گزارش پشت‌بام خوابی یا اجاره پشت‌بام، بیش از یک سال است که توسط روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی منتشر شده و ربطی به رسانه‌های به اصطلاح «ضد انقلاب» ندارد.
پشت‌بام خوابی اساسا پدیده تازه‌ای نیست. شواهد و قرائنی وجود دارد که نشان می‌دهد در سال‌های اخیر برخی با ساخت اتاقی یا نصب کانکسی نسبت به اجاره آن اقدام کرده و مشتریانی داشته‌اند. همانطور که پیشتر نیز چنین بازاری وجود داشته است.
طرح واحدهای ۲۵ متری، طرح شهرداری تهران است. ما متن طرح را ندیده‌ایم. با اینکه رسانه‌ها از تفاهم شهرداری و وزارت کشور درباره این طرح خبر داده‌اند، اما هنوز معلوم نیست سرنوشت آن در کمیسیون ماد ۵ به کجا رسیده یا خواهد رسید. بر اساس طرح تفصیلی تهران حداقل متراژ واحدهای مسکونی ۳۵ متر است. طبق قانون هرگونه تغییر در طرح تفصیلی باید به تصویب کمیسیون ماده پنج برسد.
با این اوصاف فکت‌نامه به ادعای محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی مبنی بر «پشت‌بام خوابی، شایعه رسانه‌های ضد انقلاب است» نشان «نادرست» می‌دهد.