عباس علی‌آبادی
مدیرعامل شرکت مپنا
ایران جزو ۵ کشور برتر نیروگاه‌ساز جهان است
نادرست
جایگاه ایران در میان کشورهای نیروگاه‌ساز جهان
عباس علی‌آبادی مدیرعامل شرکت مپنا روز دوم تیر ۱۳۹۹ در حاشیه مراسم امضای تفاهم‌نامه احداث فاز دوم نیروگاه برق خرم‌آباد در بنیاد مستضعفان در جمع خبرنگاران مدعی شد: «ایران جزو پنج کشور برتر نیروگاه ساز جهان است». او با بیان این ادعا گفت: «ما تنوعی از ماشین‌ها، انواع توربین، ژنراتور و سیستم کنترل را می‌سازیم و هیچ تجهیز نیروگاهی نیست که برای ما غیرممکن باشد.» علی‌آبادی با بیان اینکه مپنا سازمانی شده که امروز با بزرگان این صنعت در دنیا رقابت می‌کند اظهار داشت: «در عمان، عراق، سوریه، اندونزی، پاکستان و نقاط مختلف دنیا نیروگاه ساخته‌ایم. این نیروگاه‌ها ایرانی هستند و پرچم جمهوری اسلامی بر فراز آنها به اهتزاز درآمده است.»
رتبه ایران در میان کشورهای جهان در صنعت نیروگاه‌سازی چند است؟ کدام کشورها در این صنعت حرف اول را می‌زنند؟ آیا تمام امکانات و تجهیزات نیروگاه‌ها در داخل تولید می‌شود؟ «فکت‌نامه» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.
کشورهای نیروگاه‌ساز دنیا
قبل از بررسی توانایی کشورهای گوناگون جهان در ساخت و راه اندازی نیروگاه، لازم است این نکته را مورد توجه قرار دهیم که نیروگاه‌سازی، صنعتی متنوع است و هر کدام واجد ویژگی‌های خاصی است. عباس علی‌آبادی مدیرعامل مپنا روشن نکرده ایران در ساخت چه نوع نیروگاهی در میان پنج کشور اول دنیاست. آنچه روشن است اینکه ایران در نیروگاه‌های هسته‌ای اساسا حرفی برای گفتن ندارد، در میان ۳۰ کشور اول دنیا که ۴۴۹ راکتور هسته‌ای را در اختیار دارند ایران بعد از ارمنستان در جایگاه ۲۸ ام قرار دارد. نیروگاه‌های هسته‌ای ایران نیز نه تولید داخل بلکه سال‌هاست کشورهای دیگر جهان در ساخت آن مشارکت داشته و دارند.
مجمع جهانی اقتصاد در نوامبر ۲۰۱۹ کشورهای مالک ۴۴۹ راکتور هسته‌ای دنیا را ذکر کرده که نشان می‌دهد ایران رتبه ۲۸ ام را دارد.
در میان ده نیروگاه بزرگ برق‌آبی یا هسته‌ای که بیشترین برق را تولید می‌کنند هیچ نیروگاه ایرانی یا نیروگاهی که ایران در ساخت آن مشارکت داشته باشد به چشم نمی‌خورد. به نوشته فوربس، برزیل و پاراگوئه (مشترک)، چین، کره جنوبی، کانادا، ونزوئلا، روسیه و آمریکا، ده تا از بزرگترین نیروگاه‌های جهان را در اختیار دارند. ظرفیت این نیروگاه‌ها به ترتیب ۱۰۳ تا ۳۰ گیگاوات ساعت است. این در حالی است که ظرفیت نیروگاه سیکل ترکیبی دماوند که به گفته سایت مپنا بزرگترین نیروگاه کشور است، کمتر از ۳ گیگاوات است.
فهرست بزرگترین نیروگاه‌های جهان در گزارش فوربز به ترتیب زیر است:
۱- نیروگاهی برق‌آبی Itaipu Hydroelectric Station، در برزیل و پاراگوئه با ظرفیت ۱۰۳ گیگاوات ساعت
۲- نیروگاه برق‌آبی Three Gorges Hydroelectric Plant، در چین با ظرفیت ۹۳/۵ گیگاوات ساعت
۳- نیروگاه برق‌آبی Xiluodu Hydroelectric Station، در چین با ظرفیت ۵۲/۲ گیگاوات ساعت
۴- نیروگاه هسته‌ای Hanul Nuclear Generating Station در کره جنوبی با ظرفیت ۴۸/۱۶ گیگاوات ساعت
۵- نیروگاه هسته‌ای Bruce Nuclear Generating Station، در کانادا با ظرفیت ۴۷/۶۳ گیگاوات ساعت
۶- نیروگاه هسته‌ای Hanbit Nuclear Generating Station در کره جنوبی با ظرفیت ۴۷/۶۲ گیگاوات ساعت
۷- نیروگاه برق‌آبی Guri Hydroelectric Station در ونزوئلا با ظرفیت ۴۷ گیگاوات ساعت
۸- نیروگاه هسته‌ای Surgut-2 Natural Gas Plant در روسیه با ظرفیت ۳۹/۸۵ گیگاوات ساعت
۹- نیروگاه هسته‌ای Palo Verde Nuclear Station در آمریکا با ظرفیت ۳۲/۸۴۶ گیگاوات ساعت
۱۰- نیروگاه برق‌آبی Xiangjiaba Hydroelectric Station در چین با ظرفیت ۳۰/۷ گیگاوات ساعت
با این حساب روشن است در میان نیروگاه‌های بزرگ دنیا اثری از نیروگاه‌های ایران نیست. حوزه فعالیت مپنا ساخت نیروگاه‌های حرارتی، با سیکل ترکیبی توانایی‌های دارد. اما قدرتمندترین شرکت‌ها یا کشورهای سازنده نیروگاه در جهان کدام هستند؟
شرکت Power-technology.com در گزارش سال ۲۰۱۸ پروفایل ۱۰تا از بزرگترین شرکت‌های دولتی و خصوص نیروگاه ساز جهان را معرفی کرده است:
۱- شرکت State Grid Corporation of China ، متعلق به کشور چین با ۳۴۷ میلیارد دلار درآمد سالیانه
۲- شرکت چند ملیتی Enel مستقر در ایتالیا با سود سالانه ۸۵.۲۵ میلیارد دلار
۳- شرکت EDF متعلق به دولت فرانسه با سود سالانه ۷۷.۸ میلیارد دلار
۴- شرکت دولتی TEPCO متعلق به کشور ژاپن با سود سالانه ۵۵.۳۶ میلیارد دلار
۵- شرکت دولتی KEPCO متعلق به کشور کره جنوبی با سود سالانه ۵۳.۵ میلیارد دلار
۶- شرکت فرانسوی Engie با سود سالانه ۴۸.۸ میلیارد دلار
۷- شرکت چند ملیتی Iberdrola مستقر در اسپانیا با سود سالانه ۳۹.۷۹ میلیارد دلار
۸- شرکت آمریکایی General Electric Co با سود سالانه ۳۸.۵ میلیارد دلار
۹- شرکت آلمانی Siemens با سود سالانه ۳۸.۴۲ میلیارد دلار
۱۰- شرکت E.ON مستقر در آلمان با سود سالانه ۳۶.۹۳ میلیارد دلار
کمپانی the British Gas نیز در گزارشی در سال ۲۰۱۷ ده نیروگاه حرارتی بزرگ دنیا که بیشترین برق را تولید می‌کند، به این شرح معرفی کرده است:
۱- نیروگاه Three Gorges Dam متعلق به کشور چین
۲- نیروگاه Itaipu Dam: Brazil & Paraguay متعلق به کشور برزیل و پاراگوئه
۳- نیروگاه Xiluodu متعلق به کشور چین
۴- نیروگاه Guri متعلق به کشور ونزوئلا
۵- نیروگاه Tucuruà متعلق به کشور برزیل
۶- نیروگاه Kashiwazaki-Kariwa متعلق به کشور ژاپن
۷- نیروگاه Grand Coulee متعلق به کشور آمریکا
۸- نیروگاه Xiangjian متعلق به کشور چین
۹- نیروگاه Longtan متعلق به کشور چین
۱۰- نیروگاه Sayano-Shushenskaya متعلق به روسیه
انتقال انرژی
موضوع دیگری که در صنعت نیروگاهی مطرح است مساله انتقال انرژی و فناوری این حوزه است که این امکان را ایجاد می‌کند تا انرژی تولید شده وارد مدار شده و به مقصد منتقل شود. مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی به توانایی کشورهای جهان در انتقال انرژی پرداخته است. بر اساس برآوردهای این مجمع ایران در جایگاه ۱۰۱ جهان قرار دارد. در این گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ۳ پارامتر «محیط زیست پایدار»، «امنیت و دسترسی» و «رشد و توسعه اقتصادی» را در رتبه‌بندی کشورهای جهان مدنظر قرار داده است. پیشرفته بودن سیستم انتقال انرژی و موثر بودن سیاست گذاری عمومی در مساله انتقال انرژی نیز از دیگر شاخص‌هایی است که از سوی مجمع بررسی شده است. کشورهای اروپای شمالی در صدر کشورهای برتر در انتقال انرژی قرار گرفته اند.
واردات تجهیزات نیروگاهی
ادعای پیوستن به پنج قدرت اول صنعت نیروگاهی در حالی مطرح می‌شود که ایران هنوز بخش عمده‌ای از تجهیزات و قطعات مورد نیاز صنعت نیروگاهی کشور را وارد می‌کند. نگاهی به وبسایت شرکت مپنا به عنوان بزرگترین شرکت نیروگاهی ایران، نشان می‌دهد که این شرکت در تولید «توربو کمپرسور، پره توربین، ژنراتورهای حرارتی و آبی، بویلرهای بازیافت حرارتی و معمولی و سیستم کنترل و الکترونیک» فعال است اما این تمام نیاز صنعت نیروگاهی کشور نیست بلکه مابقی تجهیزات مورد نیاز را وارد می‌کند.
عبدالرسول پیشاهنگ معاونت راهبری تولید شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی در سال ۱۳۹۶ در گفت‌وگویی می‌گوید: «در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی هم‌اکنون داخلی سازی صدها قطعه در صنعت نیروگاهی کشور در دست اجرا است. ما لیست کاملی از تمامی نیازهای روز صنعت برق حرارتی را آماده کرده‌ایم تا در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار دهیم. امیدواریم صنعتگران داخلی بتوانند با دانش و هوش سرشاری که در بین متخصصان ایرانی وجود دارد، نیازهای ما را داخلی سازی کنند و با ورود بخش خصوصی به ساخت این قطعات، شاهد قطع واردات آنها در آینده‌ای نزدیک باشیم.» ۲ سال بعد در مهر ۱۳۹۸، محسن طرزطلب مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی وزارت نیرو اعلام کرد: «به تمامی نیروگاه‌های کشور ابلاغ کرده‌ایم که هیچ نیروگاهی در تأمین تجهیزات مورد نیاز خود اجازه خرید خارج از کشور را ندارد، مگر آنکه نیاز خود را به شرکت برق حرارتی اعلام کند و مشابه آن در داخل کشور تولید نشود و با مجوز شرکت برق حرارتی، اقدام به خرید خارجی کند.» در واقع واردات در صنعت نیروگاهی منوط به اخذ مجوز شده ولی هنوز وابستگی‌هایی وجود دارد.
جمع‌بندی
عباس علی‌آبادی مدیرعامل شرکت مپنا مدعی است: «ایران جزو پنج کشور برتر نیروگاه‌ساز جهان است».
اگرچه مدیرعامل شرکت مپنا مشخص نکرده منظور او چه نیروگاهی است، اما ما در هیچ یک از انواع نیروگاه‌های تولید برق و در میان شرکت‌های بزرگ نیروگاه‌ساز دنیا، نشانی از مپنا یا نام ایران پیدا نکردیم.
علاوه بر این جست‌وجوهای فکت‌نامه نشان می‌دهد در فهرست نیروگاه‌های بزرگ برق‌آبی، حرارتی یا هسته‌ای جهان هم نامی از نیروگاه‌های ایرانی یا نیروگاه‌های ساخت ایران به چشم نمی‌خورد.
نام ایران در برخی رده‌بندی‌های موسسات تخصصی هم که توانایی‌های فنی کشورها را برای ساخت نیروگاه‌ها مورد ارزیابی قرار می‌دهد، دیده نمی‌شود.
بر اساس گزارش مجمع اقتصاد جهانی نیز ایران در فهرست انتقال انرژی جایگاه خاصی ندارد.
و علاوه بر همه اینها با اینکه شرکت مپنا و شرکت‌های قطعه سازی ایران مدعی‌اند، تولید تجهیزات و قطعات مورد نیاز نیروگاه‌های کشور در داخل انجام می‌شود، ولی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد هنوز بسیاری از قطعات مورد نیاز نیروگاه‌ها وارد می‌شود.
از این رو فکت‌نامه به ادعای عباس علی‌آبادی مدیرعامل شرکت مپنا مبنی بر اینکه «ایران جزو پنج کشور برتر نیروگاه‌ساز جهان است» نشان «نادرست» می‌دهد.