ایران جزو پیرترین کشورهای جهان نخواهد شد

ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجف آباد در مجلس یازدهم در توییتی مدعی شده «با توجه به آمار ایران در سال ۱۴۳۰ جزو ۳ کشور پیر جهان است.»

در توییت آقای ابوترابی جداولی هم منتشر شده که خود این جداول نادرستی گفته او را اثبات می‌کند. در همین تصویر پیدا است که در صورت تحقق پیش‌بینی‌های جمعیتی نسبت جمعیت سالمندان بالای ۶۵ سال تا ۳۰ دیگر در کشورهای آلمان، فرانسه، کره جنوبی، ژاپن، چین و… به مراتب بیشتر از ایران خواهد بود. 

همچنین در تصویر دوم هم مشخص است که شاخص وابستگی جمعیت سالمند در ایران در ۳۰ سال آینده به مراتب پایین‌تر از کشورهای اروپایی و آسیایی است. 

ممکن است منظور آقای ابوترابی وضعیت ایران در منطقه باشد که در این صورت باز هم با استناد به این تصاویر باز هم گفته او بی‌معنی است. همین الان هم ایران از نظر سالمندی جزو چهار کشور اول منطقه است.

اما صرف نظر از این تصاویر، بگذارید با مراجعه به داده‌های پروژه جمعیت سازمان ملل ببینم بر اساس برآوردهای سازمان ملل تا سال ۱۴۳۰ جایگاه ایران از نظر جمعیت سالمند چگونه خواهد بود. 

فکت‌نامه در گزارش دیگری به تفصیل به موضوع پیری جمعیت ایران پرداخته و برآوردهای جمعیتی مرکز آمار ایران و پروژه جمعیت سازمان ملل را بررسی کرده است. در آن گزارش جزئیات کاملی درباره چشم‌انداز جمعیتی ایران وجود دارد که نشان می‌دهد بر اساس سناریوهای مختلف، جمعیت و ترکیب جمعیتی ایران ۳۰ سال آینده چگونه خواهد بود. 

اما در این گزارش تلاش کرده‌ایم صرفا به این مساله بپردازیم که وضعیت جمعیتی ایران به نسبت کشورهای دیگر چگونه است.

برای همین به سراغ داده‌های پروژه جمعیت سازمان ملل رفتیم و اطلاعات مربوط به سال ۲۰۵۰ را در نقشه و جدول زیر مرتب کردیم. نقشه پایین نشان می‌دهد ۳۰ سال آینده چند درصد جمعیت کشور را سالمندان بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهد. 

چنانکه پیدا است طبق برآوردهای سازمان ملل در سال ۲۰۵۰ میلادی کره جنوبی با ۳۸ درصد بیشترین نسبت سالمند را در جهان خواهد داشت. بعد از کره، کشورهای ژاپن، اسپانیا، یونان، ایتالیا، تایوان، پرتغال، هنگ‌کنگ، سنگاپور، پورتوریکو، جزیره مارتینیک، اسلوونی، لهستان، کرواسی، بوسنی، مالت و آلمان کشورهایی‌اند که با نرخ سالمندی بیش از ۳۰ درصد در رده‌های دوم تا هفدهم قرار دارند. 

ایران در این رده‌بندی در مقام هشتاد و دوم (۸۲) از میان ۲۰۳ کشور قرار دارد. بر اساس برآوردهای سازمان ملل تا ۳۰ سال آینده حدود ۲۰ درصد جمعیت ایران را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند. در این سال نسبت جمعیت کودکان زیر ۱۵ سال ۱۸ درصد و نسبت جمعیت مولد (۱۵ تا ۶۵ سال) ۶۲ درصد کل جمعیت خواهد بود. 

از نظر نسبت جمعیت مولد (۱۵ تا ۶۶۴ سال) و همین طور نسبت جمعیت کودکان (زیر ۱۵ سال) رتبه ایران ۱۱۰ و ۱۰۶ خواهد بود. یعنی در میان ۲۰۳ کشور ایران در میانه‌های جدول قرار دارد. 

بر اساس برآورد سازمان ملل کل جمعیت ایران در سال ۲۰۵۰ میلادی چیزی در حدود ۱۰۴ میلیون نفر خواهد شد. اگر این این عدد را با برآوردهای مرکز آمار ایران مطابقت دهیم خواهیم دید که این پیش‌بینی سازمان ملل بر اساس این فرض استوار شده که که نرخ زاد و ولد و میزان باروری در ایران در حد کنونی (۲/۱ فرزند به ازای هر زن) باقی بماند. 

حتی اگر فرض کنیم نرخ زاد و ولد در حدی کم شود که میزان باروری به به حدود ۱/۵ فرزند برسد، در آن صورت باز هم نسبت جمعیتی سالمندان تغییر چندانی نخواهد کرد. بر اساس سناریوی سوم مرکز آمار تا سال ۱۴۳۰ در صورت کاهش شدید باروری، باز هم سالمندان حدود ۲۰ درصد کل جمعیت را تشکیل می‌دهند. 

جمع‌بندی

در هفته‌های اخیر «نگرانی از پیر شدن جمعیت» یکی از پربسامدترین عباراتی بوده که به کرات از سوی مقام‌های متعدد جمهوری اسلامی مطرح شده است. ادعای ابوالفضل ابوترابی را تا اینجا می‌توان اغراق‌شده‌ترین نوع از این گونه اظهارات به شمار آورد. 

آمارها و داد‌ه‌های معتبرترین برآوردهای داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهد تا ۳۰ سال آینده نه‌تنها ایران پیرترین کشور جهان نخواهد بود، بلکه به نسبت وضعیت متعادلی خواهد داشت. 

تا ۳۰ سال آینده اگر میزان باروری در حد امروز باقی بماند و حتی کمی کاهش پیدا کند، در آن صورت سالمندان حدود ۲۰ درصد کل جمعیت را تشکیل می‌دهند. در مقام مقایسه، هشتاد و یک کشور نسبت سالمندی بالاتری از ایران خواهند داشت. همچنین مقایسه جمعیت مولد و جمعیت کودکان نشان می‌دهد ایران در میان ۲۰۳ کشور رتبه ۱۱۰ و ۱۰۶ را در اختیار دارد و درست در میانه جدول ایستاده است. 

قاعدتا کسی نمی‌تواند دقیق پیش‌بینی کند که تا ۳۰ سال آینده چه اتفاقاتی در ایران رخ خواهد داد، اما اگر ملاک برآوردهای جمعیتی معتبر داخلی و خارجی باشد، فکت‌نامه به گفته ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس ایران که «با توجه به آمار ایران در سال ۱۴۳۰ جزو ۳ کشور پیر جهان است»، به دلیل بزرگ‌نمایی بیش از اندازه و قلب آشکار واقعیت نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.