آیا پرداخت خسارت ۲۷میلیارد تومانی به سفارت بریتانیا صحت دارد؟

احمد مازنی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ در صحن علنی مجلس، طی تذکری شفاهی خطاب به وزیر امور خارجه از پرداخت جریمه ۲۷ میلیارد تومانی ایران به دولت بریتانیا بابت خسارت حمله افراد خودسر به سفارت بریتانیا در تهران خبر داد و خواستار پاسخگویی وزیر امور خارجه شد.

احمد مازنی گفت: در آذرماه سال ۱۳۹۱ افراد خودسر سفارت بریتانیا در تهران را تسخیر کردند و چند اثر هنری متعلق به دولت انگلیس تخریب شد. گفته می‌شود پس از ترمیم آثار هنری به سفارت بریتانیا در تهران برگردانده شدند و یک میلیون و ۳۰۰ هزار پوند معادل ۲۷ میلیارد تومان هزینه خودسری عده ای خودسر از جیب مردم پرداخت شد.

این نماینده مجلس بدون اشاره به منبع ادعای خود، صرفا به «گفته می‌شود» اکتفا کرده است. آقای مازنی همچنین ایمیل ما را که درباره این موضوع سوال کرده بودیم بی‌پاسخ گذاشته است. آیا پرداخت خسارت ۲۷ میلیارد تومانی به سفارت بریتانیا صحت دارد؟ فکت‌نامه در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.

 

حمله به سفارت بریتانیا در تهران و برآورد خسارت

روز سه شنبه ۸ آ‌ذر سال ۱۳۹۰ جمعی از ایرانیان که بسیجی خوانده شده‌اند، به سفارت بریتانیا در خیابان فردوسی تهران و باغ سفارت در منطقه قلهک تهران، حمله و خساراتی به ساختمان و اموال این سفارتخانه وارد کردند. پرچم انگلستان را پایین کشیده و پرچم ایران را برافراشتند. در پی تعطیلی سفارت بریتانیا در تهران، بریتانیا نیز دستور تعطیلی فوری سفارت ایران در لندن را صادر کرد.

علی خامنه ای رهبر ایران نسبت به این اقدام دانشجویان بسیجی واکنش منفی نشان داد او حدود ۹ ماه پس از حمله به سفارت بریتانیا در دیدار با جمعی از دانشجویان گفت: «در قضیه اخیر اشغال آن سفارت خبیث، احساسات جوانان درست بود ولی رفتن شان به داخل سفارت درست نبود.» یک هفته بعد خبرآنلاین به نقل از دویچه وله آلمان از تقاضای یک میلیون پوندی انگلستان برای جبران خسارات وارده به این سفارت خانه خبر داد و نوشت:  تابلوهای نقاشی ، ‎فرش، مبلمان، جواهرات، اشیای قیمتی، دستگاه‌های الکترونیک و چند خودروی اداری از جمله اموالی هستند که تخریب شدند.

دو سال پس از این واقعه، سایت خبری انتخاب به نقل از دیلی تلگراف از انتشار لیست خسارات وارده به سفارت بریتانیا در تهران توسط دولت انگلستان خبر داد. براساس این گزارش دولت بریتانیا مدعی شد «تابلوی نقاشی به ارزش یک میلیون پوند، فقط یکی از شش آثار هنری است که انگلیس، سه سال پیش هنگام زیر و رو شدن سفارت خود در تهران، آنها را از دست داد. این تابلو از چهره فتحعلی شاه، دومین پادشاه سلسله قاجار در ایران است که در فاصله سالهای ۱۷۹۷ تا ۱۸۳۴ میلادی حکومت می‌کرده است. کار تکمیل این تابلوی نقاشی در سال ۱۸۲۳ میلادی به پایان رسید. این نقاشی رنگ روغن به ابعاد یک و نیم متر را شخص پادشاه ایران در اوایل سده نوزده میلادی به سفیر وقت انگلیس در کشورش اهداء کرده بود.»

 

تکذیب خبر پرداخت خسارت از سوی جواد ظریف

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ در حاشیه جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به خبرنگاران پارلمانی گفته: «هنوز هیچ اقدامی ناظر بر پرداخت غرامت پیرو ادعای لندن در خصوص خسارت دیدن آثار فاخرش در سفارتخانه انگلیس در تهران صورت نگرفته است.» او با تاکید بر اینکه حفاظت از سفارتخانه‌های خارجی وظیفه دولت ایران است گفته: «در رابطه با جزئیات این موضوع باید طرفین مذاکره کنند و هنوز هیچ اقدامی صورت نگرفته است.» اظهاراتی که نشان می‌دهد: ۱- بریتانیا تقاضای غرامت کرده است. ۲- ایران قبول کرده که در این خصوص مذاکره کند.

جواد ظریف در حالی مذاکره در خصوص پرداخت غرامت را انکار می‌کند و می‌گوید باید طرفین مذاکره کنند و هنوز هیچ اقدامی صورت نگرفته که گاردین به نقل از مجید تخت روانچی معاون اروپایی او در سال ۲۰۱۴ نوشته بود ایران پرداخت غرامت به دولت بریتانیا را قبول دارد ولی به طور رسمی عذرخواهی نمی کند چرا که در گذشته اتفاقات زیادی از سوی انگلستان علیه ایران صورت گرفته و آنها عذرخواهی نکرده اند. 

 

پرداخت غرامت پیش شرط عادی سازی رابطه ایران و بریتانیا

همان زمان دولت بریتانیا به ایران اعلام کرده بود که ما به ایران اعلام کرده ایم که بهبود روابط نیازمند حل مسئله ی غرامت به منظور جبران آسیب وارده به سفارت است.

وقتی پرداخت غرامت به عنوان پیش شرط عادی سازی رابطه در سال ۱۳۹۳ مطرح شده و چندی بعد روابط عادی و حتی حسن روحانی برای اولین بار پس از ۳۶ سال با دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا دیدار کرد می‌توانست نشانه پرداخت غرامت یا پذیرش پرداخت غرامت از سوی ایران بوده باشد. ولی تلگراف در گزارشی در آگوست ۲۰۱۵ اعلام کرد که دولت بریتانیا بدون دریافت یک پنی نه تنها تامین خسارات را برعهده گرفته بلکه سفارت را هم بازگشایی کرده است. 

 

بازگشت آثار هنری آسیب دیده به تهران

راب مک‌ایر سفیر بریتانیا در تهران، روز ۱۴ فوریه ۲۰۱۹ در پستی توییتری از ترمیم و بازگشت آثار هنری آسیب دیده در جریان حمله دانشجویان به سفارت بریتانیا به این سفارتخانه خبر داد و اعلام کرد بازگشت این آثار بدون همکاری دولت بریتانیا، سفارت بریتانیا در تهران و «مساعدت» وزارت امور خارجه ایران امکان‌پذیر نبود. 

اظهار نظر سفیر بریتانیا در ایران نشان می‌دهد که ادعای ظریف وزیر امور خارجه ایران در خصوص اینکه «باید طرفین مذاکره کنند و هنوز هیچ اقدامی صورت نگرفته است.» خلاف واقع است. مذاکره انجام شده و هم اقدامات لازم برای بازگرداندن آثار هنری سفارت بریتانیا در تهران انجام شده ولی اینکه ایران غرامت پرداخت کرده باشد یا پرداخت غرامت را قبول کرده باشد، هنوز سندی در دست نیست. راب مک ایر در این پست توییتری از سوی یکی از مخاطبان با این پرسش مواجه شده که «چقدر غرامت دریافت کردید؟» ولی هیچ پاسخی به این پرسش نداده است.

 

جمع‌بندی

احمد مازنی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بدون ارائه مدرکی از پرداخت جریمه ۱.۳میلیون پوندی معادل ۲۷ میلیارد تومانی ایران به دولت بریتانیا بابت خسارت حمله افراد خودسر به سفارت این کشور در تهران خبر داد و خواستار پاسخگویی وزیر امور خارجه ایران شد.

آیا پرداخت خسارت ۲۷ میلیارد تومانی به سفارت بریتانیا صحت دارد؟ جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران پس از اظهارات احمد مازنی، این خبر را تکذیب کرده و گفته: هنوز هیچ اقدامی ناظر بر پرداخت غرامت پیرو ادعای لندن در خصوص خسارت دیدن آثار فاخرش در سفارتخانه انگلیس در تهران صورت نگرفته، در رابطه با جزئیات این موضوع باید طرفین مذاکره کنند.» 

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که دولت انگلستان که پس از حمله به سفارت اش در تهران، بلافاصله سفارت ایران در لندن را تعطیل کرده بود، پیش از این عادی‌سازی رابطه را مشروط به پرداخت غرامت دانسته بود. مجید تخت‌روانچی معاون اروپایی وقت وزارت امور خارجه ایران نیز در سال ۲۰۱۴ از قبول پرداخت نقدی غرامت به دولت بریتانیا خبر داده بود و پس از آن دیدار روحانی با دیوید کامرون انجام شد. ولی بعدتر رسانه‌های بریتانیا در سال ۲۰۱۵ از بازگشایی سفارت «بدون دریافت یک پنی» خبر دادند. در عین حال در روز ۱۴ فوریه ۲۰۱۹ یعنی بیش از یک سال پیش نیز راب مک‌ایر سفیر بریتانیا در تهران نیز از مرمت و بازگشت آثار هنری آسیب دیده به سفارت بریتانیا در تهران خبر داد و این مهم را حاصل همکاری و مساعدت وزارت امور خارجه ایران عنوان کرد. خبری که نشان می‌دهد ایران در خصوص غرامت مذاکره و برای بازگشت آثار هنری سفارت، مساعدت کرده ولی درباره اینکه چه نوع مساعدتی صورت گرفته و آیا وجهی بابت غرامت پرداخت شده یا نه، سندی در دست نیست. 

از این رو فکت‌نامه به ادعای احمد مازنی مبنی بر پرداخت خسارت ۲۷ میلیارد تومانی به دولت انگلستان بابت خسارت حمله افراد خودسر به سفارت بریتانیا نشان «غیرقابل اثبات» می‌دهد.