چند درصد مواد مخدر دنیا در ایران کشف می‌شود؟

محمد ترحمی مدیرکل حقوقی و امور مجلس ستاد مبارزه با مواد مخدر روز ۴ آبان ۹۸ در نشست شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان سمنان با ضرورت پویاتر شدن قوانین مبارزه با مواد مخدر مدعی شده که «۹۰ درصد مواد مخدر دنیا در ایران کشف می‌شود.» او گفته: «ایران در منطقه‌ای حساس واقع شده چرا که امروز آمریکا در حال برنامه‌ریزی برای افزایش کشت و تولید خشخاش در افغانستان است. حضور آمریکا در افغانستان، علاوه بر افزایش مزارع خشخاش، این کشور را از یک منبع مواد مخدر سنتی به یک تولید کننده عمده مواد مخدر صنعتی تبدیل کرده که ابتدا باید گفت این کشور (افغانستان) و سپس کشورهای منطقه متضرر می‌شوند.»

آیا تنها ده درصد کشف مواد مخدر در بقیه دنیا صورت می‌گیرد؟ فکت‌نامه،‌ با بررسی اسناد و گزارش‌های بین‌المللی می کوشد صحت این ادعا را بررسی کند.

همسایگی با بزرگترین تولید کننده هروئین و تریاک جهان

همسایگی با کشور افغانستان به عنوان بزرگترین تولید کننده هروئین و تریاک جهان و قرار گرفتن ایران در مسیر ترانزیت مواد مخدر تولید این کشور به اروپا،‌ باور این ادعا را ساده می‌کند که ۹۰ درصد کشف مواد مخدر دنیا در ایران رخ می‌دهد اما واقعیت چیست؟

کشور افغانستان در همسایگی ایران تولید کننده ۹۰ درصد حشیش و تریاک مصرفی در جهان است. براساس گزارش سالانه ۲۰۱۸ دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، ۳۵ تا ۴۰ درصد تریاک تولیدی افغانستان از مسیر ایران ترانزیت می‌شود. 

نقشه زیر مسیر ترانزیت تریاک را به رنگ صورتی نشان می‌دهد که ایران یکی از کشورهای محوری آن است:

مصرف تریاک در ایران

سازمان ملل می‌گوید ۳۵ تا ۴۰ درصد تریاک و هروئین تولیدی افغانستان وارد ایران می‌شود. اما همه این مواد از ایران به دیگر کشورها قاچاق نمی‌شود بلکه بخش عمده آن در داخل کشور مصرف می‌شود بطوریکه براساس گزارش دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل ایران به نسبت جمعیتش بیشترین مصرف کننده تریاک جهان را دارد. یعنی حجم انبوهی از تریاک ورودی در داخل مصرف و شمار زیادی از ایرانیان را به اعتیاد مواد مخدر کشانده است.

آمار کشف تریاک در ایران

از همین رو سازمان ملل، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در ایران و پاکستان برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر دارد. سازمان ملل گزارش داده که ایران را در سال ۲۰۱۸ در ۱۵۵۷ عملیات علیه قاچاقچیان مواد مخدر یاری کرده و ۲۱۱۴ باند قاچاق را برچیده است. در نتیجه تلاش مشترک گارد مرزی ایران که نقش عمده ای در مبارزه با قاچاق مواد مخدر دارد و نیروهای بین‌المللی ۹۰ درصد کشف تریاک دنیا در ایران صورت می‌گیرد. این ادعایی است که «جین لوس میايیو Jean-Luc Lemahieu» از مدیران سیاستگذاری عمومی دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد با استناد به گزارش سالانه ۲۰۱۹ این نهاد بین‌المللی مطرح کرده است. او گفته ایران در سال ۲۰۱۷ بیش از ۶۳۰ تن تریاک کشف کرد که بیشتر از ۹۰ درصد کل تریاکی است که در این سال در جهان کشف شده است.

مواد مخدر تنها تریاک نیست

وقتی صحبت از مواد مخدر می‌شود تنها صحبت از هروئین یا تریاک نیست. کوکائین و مشتقات آن و مواد مخدر صنعتی امروز در جهان فراگیر است. براساس گزارش ۲۰۱۷ سازمان ملل ۷۰ درصد کوکائین دنیا در کلمبیا تولید می‌شود و امریکای جنوبی و مرکزی را فراگرفته است. منطقه ای که هزاران مایل با ایران فاصله دارد و حجم بسیار اندکی از این مواد مخدر وارد ایران می‌شود. 

نقشه زیر مسیر ترانزیت کوکائین در جهان را نشان می‌دهد:

جمع‌بندی

فکت‌نامه،‌ با بررسی اسناد و گزارش‌های بین‌المللی به این نتیجه دست یافته است که کشف ۹۰ درصد تریاک جهان در سال ۲۰۱۷ در ایران صورت گرفته نه ۹۰ درصد مواد مخدر دنیا. در واقع مدیرکل حقوقی و امور مجلس ستاد مبارزه با مواد مخدر احتمالا به اشتباه به جای تریاک از کلمه مواد مخدر استفاده کرده حالا آنکه بین این دو تفاوت بسیار است. آنچه گزارش‌های بین‌المللی تایید می‌کنند اینکه ۳۵ تا ۴۰ درصد تریاک افغانستان وارد ایران می‌شود و بیش از ۶۰ درصد آن از طریق پاکستان و دیگر کشورها قاچاق می‌شود. ضمن اینکه سایر مواد مخدر از جمله کوکائین اصولا در مناطقی دور از ایران تولید و توزیع می‌شود. 

بنابراین فکت‌نامه این ادعا که ۹۰ درصد مواد مخدر دنیا در ایران کشف می‌شود را «نیمه درست» می‌داند.