عباس عراقچی
معاون وزیر امور خارجه
بیش از ۲۳ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌های ایران تحصیل می‌کنند و هر دانشجو سالانه ۱۵ هزار یورو هزینه دارد.
نادرست
چند هزار دانشجوی افغانستانی در ایران درس می‌خوانند؟
عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، شامگاه چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ در برنامه گفت‌وگوی خبری شبکه دو تلویزیون ایران گفته است:
«بیش از ۲۳ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌های ایران تحصیل می‌کنند. این آموزش‌ها هزینه دارد که برآورد می‌شود هر دانشجو سالانه ۱۵ هزار یورو هزینه دارد».
برای درستی‌سنجی این ادعا به سراغ آمارهای منتشر شده از سوی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی رفتیم.
بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده در این موسسه، مطابق داده‌های جدول شاره ۸ فصل دوم کتاب آمار آموزش عالی در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵، جمعیت دانشجویان افغانستانی در این سال تحصیلی ۱۳،۸۵۱ نفر بوده است. که از این میان ۷۷۸ دانشجو در مقطع کاردانی، ۱۰،۳۷۰ دانشجو در مقطع کارشناسی، ۲۲۴۳ دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد، ۲۳۸ دانشجو در مقطع دکتری حرفه‌ای و و ۲۲ دانشجو در مقطع دکتری تخصصی (PhD) مشغول تحصیل بوده‌اند.
این البته نقل آمار سال ۹۶-۱۳۸۵است و هنوز آمار سال ۹۶ و ۹۷ منتشر نشده. دی ماه ۱۳۹۶، یکی از مقام‌های مسئول در وزارت علوم در دی ماه ۱۳۹۶ گفته جمعیت دانشجویان افغانستانی در ایران به ۱۷ هزار نفر رسیده است. این عدد نیز دست‌کم ۶ هزار دانشجو با آمار ارائه شده از سوی آقای عراقی اختلاف دارد.
آیا تحصیل در دانشگاه برای دانشجویان افغانستانی رایگان است؟
پاسخ این سوال خیر است. بر اساس بند و تبصره هفت آئین‌نامه پذیرش دانشجویان خارجی، متقاضیان باید «برای تامین هزینه زندگی و پرداخت شهریه سالانه دانشگاهی» گواهی تمکن مالی ارائه کنند. در تبصره هشتم دانشجویان بورسیه مستثنا شده‌اند.
در قانون دیگری هم که در سال ۱۳۸۸ با عنوان «ماده واحده ایجاد شرایط تسهیل زمینه‌های ادامه تحصیل
دانش‌آموزان و دانشجویان افغانی و عراقی مقیم ایران» به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده اگرچه دولت موظف به تامین بودجه تحصیل دانش‌آموزان افغانستانی و عراقی در مدارس شده، اما اشاره‌ای به موضوع شهریه دانشجویان نشده و صرفا به این بسنده شده که وزاتخانه‌های علوم و بهداشت، زمینه حضور اتباع افغانستانی و عراقی (دارای اقامت) را در دانشگاه‌ها فراهم کنند.
در همین حال برخی رسانه‌ها در ایران گزارش‌هایی را درباره مشکلات دانشجویان افغانستانی منتشر کرده‌اند. در یکی از گزارش‌ها که در روزنامه ایران و خبرگزاری ایسنا منتشر شده، از مدیرکل امور دانشجویان غیرایرانی سازمان امور دانشجویان وزارت علوم نقل شده که «دانشجویان خارجی که در دانشگاه‌های کشور تحصیل می‌کنند، تنها در صورت کسب رتبه‌های تک رقمی و دورقمی در آزمون‌های سازمان سنجش از سوی وزارت علوم بورسیه می‌شوند».
بنابراین مشخص است که دانشجویان افغانستانی برای تحصیل در دانشگاه‌های ایران شهریه می‌پردازند، مگر آنکه بورسیه شده باشند.
جمع‌بندی
آخرین آمارهای رسمی نشان می‌دهند تا دو سال پیش جمعیت دانشجویان افغانستانی در ایران ۱۳ هزار ۸۰۰ نفر بوده است. با این حال برخی اخبار و گفته‌ها هم حکایت از آن دارند که پارسال این آمار به ۱۷ هزار نفر رسیده است.
از سوی دیگر بر اساس قوانین و رویه‌های موجود اکثر دانشجویان افغانستانی -مگر تعداد معدودی- برای تحصیل در دانشگاه‌های ایران شهریه می‌پردازند. قاعدتا این شهریه برای تامین هزینه تحصیل این افراد پرداخت می‌شود و مشخص نیست منظور آقای عراقچی از هزینه «۱۵ هزار یورویی» چیست، اما آنچه مسلم است این گفته که «بیش از ۲۳ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌های ایران تحصیل می‌کنند و هر دانشجو سالانه ۱۵ هزار یورو هزینه دارد» مغایر با آمارهای معتبر رسمی و نادرست است.