آیا ستاد استهلال ۱۴ میلیارد تومان بودجه دارد؟

در روزهای اخیر، همزمان با آغاز ماه رمضان، خبری با این مضمون در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخد که «ستاد استهلال بیش از ۷۰۰ کارمند دارد  که تا سال ۹۷ سالانه ۱۴ میلیارد بودجه داشته است». کافی است دو کلمه «استهلال» و «بودجه» در توییتر یا #ستاد_استهلال در اینستاگرام جست‌وجو کنید، می‌توان حجم انبوه اخبار و تصاویری را دید که مطالبی به این مضمون منتشر کرده‌اند.

تلاش کردیم تا با جست‌وجو در منابع رسمی منبع این ادعا را پیدا کنیم که تلاشهای‌مان به جایی نرسید، سعی کردیم در مرحله بعد منبع خبر را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنیم. با کمی جست‌وجو در یافتیم این خبر در سال‌های گذشته هم به همین کیفیت منتشر شده و دست به دست چرخیده است. از جمله، عیسی سحرخیز، فعال سیاسی در ۱۵ بهمن ۱۳۹۶، توییتی به همین مضمون منتشر کرده است.

پیش از این هم البته مطالبی در این‌باره هست و برخی صحبت‌های پراکنده درباره بودجه میلیاردی دیده می‌شود که هیچ کدام منبع مشخصی را برای این ادعا معرفی نکرده‌اند.

بابک داد، فعال سیاسی، نیز در مطلبی که هفتم مرداد ۱۳۹۳ در وبلاگ خود منتشر کرده به «بودجه میلیاردی برای ۱۵۰ گروه استهلال» اشاره کرده است. او با محاسبه سرانگشتی دستمزد سه روز کاری ۱۵۰ گروه که احتمالا هر کدام چندین عضو دارند و در نظر گرفتن هزینه رفت‌و‌آمد و مسافرت به این نتیجه رسیده که «فقط برای دو اعزام در اول و آخر ماه رمضان به بودجه‌ای چند میلیاردی نیاز است».

با این همه، جست‌وجوی ما برای پیدا کردن سرنخ معتبری از این ماجرا در منابع و رسانه‌های رسمی به جایی نرسید.

جست‌وجوی کلمه استهلال در سایت ایران‌بودجه هم بی‌نتیجه است و مشخص است دست‌کم از قانون بودجه سال ۱۳۹۵ به بعد اعتباری با عنوان «ستاد استهلال» وجود ندارد. برای اطمینان پیوست‌های اعتبارات عمرانی و همین‌طور جلد اول و دوم پیوست اعتبارات جاری را هم به دقت نگاه کردیم. در این اسناد ردیفی وجود ندارد که نشان دهد در بودجه عمومی کشور برای ستاد استهلال یا سازمانی شبیه آن، اعتباری پیش‌بینی شده باشد.

ستاد استهلال زیر مجموعه بیت رهبر ایران است. دقیقا معلوم نیست فعالیت ستاد از چه زمانی آغاز شده است، اما به نظر می‌رسد فعالیت این ستاد از ابتدای رهبری آیت‌الله خامنه‌ای آغاز شده است.

این بخشی از سخنان رهبر جمهوری اسلامی ایران در یک سخنرانی به تاریخ ششم اردیبهشت ۱۳۶۹ است:

من پارسال این نکته را گفتم و امسال هم بحمدالله تا حدود زیادی عمل شد؛ لیکن کافی نیست. ما دستگاهی لازم داریم، برای اینکه در همه‌ ماه‌ها، آدم‌های متخصص، با دستگاه‌های فنی و چشم‌های مسلح، در مظان پیدا کردن هلال بروند جستجو کنند و پیدا نمایند و به ما بگویند؛ ما هم به مردم بگوییم که اول ماه، کدام روز است.

 

بر اساس گزارشی که در برخی رسانه‌ها (مانند خبرگزاری فارس) منتشر شده ستادهای استانی نیز از حوالی سال ۱۳۸۰ آغاز به کار کرده‌اند و فعالیت‌های ستاد بعد از دهه ۱۳۸۰ خورشیدی در سطح گستره جغرافیایی و تجهیزات تخصصی گسترش پیدا کرده تا آنجا که در این گزارش گفته شده:

۱۲۰ تا ۱۵۰ گروه رصدگر برای رویت هلال ماه در ستاد استهلال دفتر رهبری مشغول انجام وظیفه‌اند که هم از نظر کمی و هم از نظر علمی، با کشورهای دیگر -مانند عربستان که در آن هفت گروه برای رصد اقدام می‌کنند- قابل مقایسه نیست. این ۱۵۰ گروه ورزیده، به تلسکوپ و دوربین‌های دوچشمی مجهز می‌شوند و برای رؤیت هلال ماه، در سخت‌ترین نقاط کشور از قله‌ برخی کوه‌ها گرفته تا بالای ابرها (در رصد با هواپیما) مشغول رصد می‌شوند.

با این همه در این گزارش به تعداد کارکنان و بودجه این سازمان و منابع تامین هزینه فعالیت‌های آن نشده است، اما شواهد قطعی وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت‌های ستاد به صورت منظم و سازمان یافته در تمام طول سال در جریان است. در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر رهبر ایران، صفحه‌ای وجود دارد که گزارش‌های ماهانه ستاد استهلال از سال ۱۴۲۶ هجری قمری (سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ خورشیدی)، در آن ثبت شده است. این گزارش نشان‌ می‌دهد که ستاد استهلال نه فقط در ماه رمضان، بلکه در تمام سال به صورت یک سازمان مشغول به فعالیت است. افراد و گروه‌هایی به صورت دائمی و موقت برای آن کار می‌کنند. قطعا هزینه‌های این سازمان -از جمله حقوق و مزایای کارکنان و رصدگران، هزینه سفر و ماموریت، هزینه اداره تشکیلات مرکزی و استانی و هزینه تامین و نگهداری از تجهیزات و… - از جایی تامین می‌شود که آنجا بودجه عمومی دولت نیست. در بودجه دولت منابعی برای سازمان‌ها و نهادهای مذهبی در نظر گرفته شده که بر اساس تقسیم‌بندی سایت ایران بودجه در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۳،۱۴۶ میلیارد تومان است، اما اثری از «ستاد استهلال» در این ردیف‌ها نیست.

تا امروز هیچ سند یا برآورد معتبری از بودجه دفتر رهبر ایران منتشر نشده و درآمدها و هزینه‌های دفتر و تشکیلات اداری زیر مجموعه آن -از جمله ستاد استهلال- کاملا غیر شفاف است.

 

جمع‌بندی 

تردیدی نیست ستاد استهلال یک تشکیلات دائمی است که ۱۲۰ تا ۱۵۰ گروه مجهز به تجهیزات تخصصی در آن فعالیت می‌کند، اما اینکه چند کارمند دارد و حساب دخل و خرج آن چقدر و چگونه است مطلقا معلوم نیست و هر ادعایی در این زمینه «غیر قابل اثبات» است.

از سوی دیگر مشخص است در بودجه عمومی دولت، ردیفی برای «ستاد استهلال» وجود ندارد. در واقع ستاد استهلال متفاوت از سازمان‌ها و نهادهای مذهبی، مانند جامعه‌المصطفی یا مرکز خدمات حوزه‌های علمیه یا حتی کتابخانه آیت‌الله مرعشی است. یعنی ردیفی در بودجه برای آن در نظر گرفته نشده است. اینکه هزینه‌های ستاد استهلال از کجا تامین می‌شود را خدا می‌داند! هر راه خوب و بدی را می‌توان برای آن متصور شد. از کمک‌های داوطلبانه گرفته، تا خمس و زکاتی که احیانا به آیت‌الله خامنه‌ای پرداخت می‌شوند، تا دست‌درازی‌ به منابع غیررسمی و خارج از قانون، تا منابع غیرشفاف سازمان‌های اقتصادی زیر نظر رهبری و… همه اینها بالقوه می‌توانند منابع مالی نهادها و سازمان‌های مستقر در دفتر رهبری مثل ستاد استهلال باشند. و تا وقتی که گزارش مالی دفتر رهبری به طور شفاف در اختیار عمومی قرار نگیرد هر فرضیه‌‌ای قابل طرح است، اما این ادعا که ستاد استهلال مانند سازمان‌ها و نهادهای مذهبی چون جامعه‌المصطفی، حوزه‌های علمیه، ستاد اقامه نماز و… صاحب ردیف بودجه است و سالانه ۱۴میلیارد تومان بودجه می‌گیرد، نادرست و مغایر بودجه رسمی است.