سهم هر دانش‌آموز و هر زندانی از بودجه دولتی چقدر است؟

یکی از خوانندگان فکت‌نامه از ما خواسته تا این تصویری را که در بعضی از کانال‌های تلگرامی منتشر شده، درستی‌سنجی کنیم.

این داده‌نما (اینفوگرافیک) توسط دیتا ویز طراحی و خوشبختانه منابع آن نیز ذکر شده است.

با پیدا کردن منابع متوجه شدیم که طراحان این اینفوگرافیک بر اساس خبری که روز ۳۱ مرداد ۱۳۹۵ در سایت فرارو منتشر شده، سرانه دانش‌آموزی را بر اساس گفته‌های علی‌اصغر فانی، وزیر پیشین آموزش و پرورش ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان در نظر گرفته است. آقای فانی سرانه دانش‌آموزی را با تقسیم «بودجه وزارت آموزش و پرورش» بر «تعداد دانش‌آموزان مدارس دولتی» محاسبه کرده است.

از سوی دیگر مبنای محاسبه هزینه هر زندانی، خبری است که سایت تابناک در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۹۵ به نقل از مدیرکل زندان‌های ایلام منتشر کرده است. در این خبر، اکبرمحبی‌پور مدعی شده بر اساس ارزیابی‌های او، روزی ۱۵۰ هزار تومان برای نگهداری هر زندانی هزینه می‌شود.

چنانکه مشخص است این دو رقم بر دو اساس مختلف محاسبه شده‌اند، اما ما سعی می‌کنیم برای رسیدن به جواب دقیق‌تر، میزان سرانه دانش‌آموزی و سرانه زندانی را با استفاده از داده‌ها و فکت‌های دقیق، هم برای سال ۱۳۹۵ (زمانی که این آمار اعلام شده) و هم برای سال ۱۳۹۷ محاسبه کنیم.

سرانه هر زندانی چقدر است؟

آنچه به نقل از مدیرکل زندان‌های استان ایلام گفته شده، ارزیابی‌های یک مقام مسئول است. عددی که از سوی او اعلام شده متفاوت از اعدادی است که از سوی مسئولان دیگر اعلام شده و می‌شود:

مثلا رئیس دادگستری میاندوآب در تابستان ۱۳۹۷ گفته، هزینه نگهداری زندانیان روزی ۱۲۰ هزار تومان است. این عدد ۳۰ هزار تومان کمتر از ۱۵۰ هزار تومان سال ۹۵ در ایلام است.

یا یک مقام مسئول دیگر در سال ۱۳۹۴ و پس از بازدید از زندان رجایی‌شهر گفته هر زندانی روزی ۶۷ هزار تومان خرج روی دست سازمان زندان‌ها می‌گذارد.

این اعداد و ارقام می‌توانند برآوردهای محلی یا حتی آمارهای غیردقیق و نادرستی باشند که در رسانه‌ها منتشر شده‌اند. برای آنکه بتوانیم تصویر دقیق‌تری از ماجرا داشته باشیم باید به اطلاعات و داده‌های معتبر و قطعی مثل صورت‌های مالی سازمان زندان‌ها یا قانون بودجه مراجعه کنیم. اولی در دسترس نیست و نمی‌توان با قطعیت گفت که آیا سازمان زندان‌ها به جز منابع عمومی بودجه، چه درآمدهای دیگری دارد. نه. اما در دومی می‌توان اطلاعات نسبتا دقیقی در این‌باره پیدا کرد که دولت هر سال چقدر از منابع عمومی را برای سازمان زندان‌ها هزینه می‌کند.

دولت سالانه به ازای هر زندانی چقدر به سازمان زندان‌ها می‌دهد؟

بودجه سازمان زندان‌ها: کل اعتبارات پیش‌بینی شده برای سازمان زندان‌ها امسال (ردیف ۱۰۸۲۰۰، صفحه ۱۰۳ قانون بودجه ۱۳۹۷) بیش از ۱۳۷۴ میلیارد تومان است. بر اساس اطلاعات جدول ۷-۱ (صفحه ۲۳۲) نشان می‌دهد حقوق و مزایای کارکنان این سازمان نیز از همین ردیف پرداخت می‌شود. برای حقوق کارکنان این سازمان حدود ۶۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

جمعیت زندانیان: از سوی دیگر در جزئیات این ردیف که در جلد دوم پیوست چهارم قانون بودجه ۹۷ (ستون سنجه عملکرد در جدول صفحه ۶۱) آمده، تعداد زندانیان ۲۲۰هزار نفر در نظر گرفته شده است.

این آمار با آخرین آمارهای منتشر شده در مورد جمعیت زندانیان همخوانی دارد. پیش‌تر نیز در گزارشی با عنوان «تعداد دقیق زندانیان در ایران چقدر است؟» به بررسی این موضوع پرداخته بودیم. بر اساس آخرین آمارهای قوه قضاییه جمعیت زندانیان در سال ۱۳۹۵، ۲۱۷ هزار نفر بوده است.

سرانه: با این حساب اگر بخواهیم سرانه زندانیان را دقیق محاسبه کنیم، دولت سالانه چیزی در حدود ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان به ازای هر زندانی، به سازمان زندان‌ها پرداخت می‌کند. این عدد بر اساس بودجه سازمان زندان‌ها در سال ۱۳۹۵، کمتر از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بوده که ۹۸ درصد آن به سازمان زندان‌ها پرداخت شده است.

سرانه هر دانش‌آموز چقدر است؟

بودجه آموزش و پرورش: اعتبارات آموزش و پرورش در سال ۱۳۹۷، حدود ۳۶ هزار ۲۵۰ میلیارد تومان است (صفحه ۱۹۲ قانون بودجه ۱۳۹۷).

جمعیت دانش‌آموران: بر اساس اطلاعاتی که در ستون «سنجه عملکرد» صفحات ۲۱۷ تا ۲۲۱ جلد اول پیوست چهارم قانون بودجه ۱۳۹۷، منتشر شده تعداد دانش‌آموزان حدود ۱۰ میلیون و ۷۵۵ هزار نفر در نظر گرفته شده است.

به نظر می‌رسد این عدد، فقط شامل دانش‌آموزانی باشد که در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند.

بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده در سایت مرکز آمار ایران، تعداد کل دانش‌آموزان در سال تحصیلی ۹۴-۹۵، نزدیک ۱۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر بوده است. این در حالی است که به گفته مقام‌های آموزش و پرورش در همین مقطع زمانی حدود یک میلیون و  ۳۷۷ هزار دانش‌آموز در مدارس غیردولتی درس می‌خواندند. با این حساب جمعیت دانش‌آموزان مدارس دولتی باید چیزی در حدود ۱۲ میلیون نفر باشد.

سرانه: اگر جمعیت نوشته شده در بودجه را حساب کنیم، بودجه سرانه دانش‌آموزی امسال چیزی حدود ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است. اگر جمعیت مدارس دولتی را مبنا قرار دهیم، سرانه حدود ۳ میلیون تومان و اگر کل جمعیت دانش‌آموزان را (دولتی و غیردولتی) حساب کنیم سرانه در حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان محاسبه می‌شود.

جمع‌بندی

داده‌نمای (اینفوگرافیک) منتشر شده، بر اساس آمار و اطلاعات پراکنده‌ای است که در اخبار منتشر شده، اما تحقیقات فکت‌نامه نشان می‌دهد، این آمار چندان دقیق نیست.

میان ارزیابی‌های یک مسئول در ایلام و یک مسئول در جای دیگری در کشور گفته شده تفاوت وجود دارد. به همین دلیل نمی‌توان گفته مدیرکل زندان‌های استان ایلام را که مدعی شده سالانه ۵۴ میلیون تومان خرج هر زندانی می‌شود، به عنوان یک فکت قطعی و قابل تعمیم به سراسر کشور در نظر گرفت.

متاسفانه امکان دسترسی به گزارش‌های مالی سازمان زندان‌ها وجود ندارد و مشخص نیست که منابع درآمدی و هزینه‌های این سازمان چیست. اما روشن است که هر سال دولت اعتباراتی را از منابع عمومی بودجه در یک ردیف اختصاصی برای سازمان زندان‌ها در نظر می‌گیرد. در جزئیات قانون بودجه مشخص است که این مبلغ صرف اداره امور زندان‌ها (از حقوق کارکنان تا نگهداری از زندانیان و سایر برنامه‌های جاری سازمان زندان‌ها) می‌شود.

اگر سرانه هر زندانی یا دانش‌آموز را حاصل تقسیم کل بودجه‌ سازمان تقسیم بر تعداد زندانیان و دانش‌آموزان در نظر بگیریم نتایج زیر به دست می‌آید:

• بر این اساس در سال ۱۳۹۷ به ازای هر زندانی، ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان در بودجه عمومی در نظر گرفته شده است. این مبلغ در سال ۱۳۹۵ حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بوده است.
• حاصل تقسیم کل بودجه آموزش و پرورش بر جمعیت دانش‌آموزان (بسته به اینکه جمعیت دانش‌آموزی کشور را  محدود به دانش‌آموزان دولتی یا همه دانش‌آموزان در نظر بگیریم) بین ۳ میلیون و ۳۰۰ تا ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان محاسبه می‌شود.

تحقیقات و محاسبات ما بر اساس آمار و ارقام معتبر، نشان می‌دهد که سرانه هر زندانی نه بیست برابر بلکه بیش از دو برابر سرانه دانش‌آموزی است.

با این اوصاف فکت‌نامه به این داده‌نما که نشان می‌دهد «دولت سالانه ۲۰ برابر یک دانش‌آموز برای هر زندانی هزینه می‌کند»، نشان نادرست می‌دهد.

به‌روزرسانی - ۲۳ مهر ۱۳۹۷

پس از انتشار این گزارش، طراح اینفوگرافیک بالا، طرحی جدید و اصلاح‌شده بر اساس اطلاعات ارائه شده در این گزارش، منتشر کرد.

عکس: محمدجواد رهبر/ یزدرسا

https://www.sharethefacts.co/share/b9eaad15-ee7b-4e55-b551-fcd3b265737a