بررسی ادعای ذوالنور درباره اعطای تابعیت آمریکا به مقامات ایرانی در جریان برجام

مجتبی ذوالنور، نماینده قم در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد گفته است:

«وقتی آقای اوباما در جریان بحث برجام تصمیم گرفت به آقایان حال بدهد، به ۲۵۰۰ نفر از ایرانیان تابعیت اعطا کرد و برخی آقایان و مسئولان با یکدیگر مسابقه گذاشتند که فرزندانش جزو این ۲۵۰۰ نفر باشند».

این گفت‌وگو روز سه‌شنبه پنجم تیر ۱۳۹۷ در روزنامه به چاپ رسید، اما یک هفته بعد به دنبال توییت دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا تبدیل به یکی از داغ‌ترین اخبار روز جهان شد.

*ترجمه: به‌تازگی معلوم شده که دولت اوباما در جریان مذاکرات توافق افتضاح با ایران [برجام]، به ۲۵۰۰ ایرانی - از جمله مقام‌های دولتی شهروندی آمریکا اعطا کرده. این تا چه اندازه مهم (و بد) است؟

چند ساعتی پیش از توییت ترامپ، فاکس‌نیوز این خبر را به عنوان یک خبر رسمی منتشر کرده بود. این شبکه آمریکایی مجتبی ذوالنور را یکی از افراد حلقه درونی آیت‌الله خامنه‌ای معرفی کرده بود. همچنین در این گزارش به آمار رسمی گرین‌کارت‌های صادر شده برای ایرانیان در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ و همین‌طور آمار اعطای شهروندی آمریکا به افرادی که در ایران متولد شده‌اند اشاره شده بود. بر اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت امنیت داخلی آمریکا، در سال ۲۰۱۵، به ۱۳ هزار و ۲۹۸ ایرانی و در سال ۲۰۱۶، به ۱۳ هزار و ۱۱۴ ایرانی کارت اقامت دائم (گرین کارت) داده شده است. همچنین ۱۰ هزار و ۳۴۴ ایرانی (سال ۲۰۱۵) و ۹ هزار و ۵۰۷ ایرانی (سال ۲۰۱۶) شهروند ایالات متحده شده‌اند.

فاکس‌نیوز این خبر را به نقل از خبرگزاری فارس در ایران منتشر کرده است.

منبع خبر کجاست؟

آقای ذوالنور در زمان طرح ادعا هیچ اشاره‌ای به منبع خبر خود نکرده است. تلاش کردیم تا از طریق تلفن از او در این باره سوال کنیم که به ما گفت در این‌باره حرفی نمی‌زند.

او در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد گفته است:

ما هنوز بررسی کارشناسی نداشته‌ایم و ممکن است از هر جریانی در میان این مسئولان حضور داشته باشند. اتفاقا من مشتاق شفاف‌سازی هستم و می‌گویم باید دقیقا اعلام شود که فرزندان کدام مسئولان در آمریکا زندگی می‌کنند، تابعیت و اقامت گرفته‌اند. آن هم در شرایطی که حدود ۳۰ تا ۴۰ نفرشان مشغول تحصیل هستند و باقی این جمعیت با پول مردم حال‌شان را می‌کنند و با هزینه منافع ملی، از رانت استفاده می‌کنند.

با این همه ما تلاش کردیم تا سابقه این داستان را از لابه‌لای اخبار پیدا کنیم.

قدیمی‌ترین منبع انگلیسی زبان، العربیه است که زمستان ۲ سال پیش، این خبر را به نقل از آمدنیوز منتشر کرده است که در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۵ به نقل از «یک منبع آگاه» خبر داده بود: «یکی از اسناد محرمانه توافقات هسته‌ای ایران با دولت باراک اوباما، اعطای گرین کارت به ۲۸۰۰ دارنده پاسپورت ایرانی، عراقی و سوری، با توافق دولت جمهوری اسلامی و به دستور مستقیم جان کری وزیر امور خارجه آمریکا بوده است».

درستی‌سنجی‌ منبع اصلی خبر

مرور اجزای خبر دو سال پیشِ آمدنیوز نشان می‌دهد که تناقضاتی میان ادعاهای مطرح شده در خبر وجود دارد. در بخشی از این خبر آمده است:

اعطای گرین کارت به این ۲۸۰۰ نفر برای ابقای میلیاردها دلار سرمایه جمهوری اسلامی ایران در خاک آمریکا صورت گرفته است. هم‌چنین ساخت مسجد بورلی هیلز، در لس‌آنجلس از جمله سرمایه‌گذاری کلان جمهوری اسلامی ایران در خاک آمریکا اعلام شده است....

اختلاف ارقام اعلامی از سوی مقامات کشور در خصوص منابع بلوکه شده ایران در آمریکا پیش از اجرای برجام و «لزوم به انجام رسیدن توافق هسته‌ای» برای بازگرداندن منابع کشور، یکی از مواردی است که اختلافات زیادی را در زمان امضای برجام و پس از آن میان رسانه‌ها و صاحب‌نظران به وجود آورد. این اختلاف آماری به قدری متفاوت بود که وب‌سایت تابناک در تیرماه سال ۱۳۹۴ در مطلبی اعتراضی با عنوان «پول‌های بلوکه شده ایران چقدر است؛ ۲۹ یا ۱۳۰ میلیارد دلار؟»، نوشت: «میزان دارایی‌های بلوکه شده کشورمان در خارج از کشور ـ که قرار است در راستای اجرای «برجام» عودت داده شود ـ چقدر است و چرا هر کسی درباره آن یک عدد می‌گوید؟ چرا این همه اظهارات مسئولان داخلی و مقامات خارجی درباره این پول‌های بلوکه شده، ضد و نقیض است و اختلافاتی چندین برابری نشان می‌دهد؟!»

چند ماه پیش از پایان دولت باراک اوباما، برخی افرادی که پاسپورت ایرانی، عراقی و سوری داشته‌اند، به صورت دسته‌جمعی توانسته‌اند گرین کارت ایالات متحده آمریکا را اخذ کنند و در لس آنجلس منازلی را به قیمت بیش از دو میلیون دلار خریداری کنند. گفته می‌شود فرزند معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست کشور نیز در لیست این ۲۸۰۰ نفر قرار دارد.

۱- برای بررسی صحت این خبر سعی کردیم اطلاعات مستندی درباره ساخت مسجد بورلی هیلز به دست آوریم. ما در جست‌وجوهای خود به جز نشانی «مرکز اسلامی بورلی‌هیلز» چیز دیگری پیدا نکردیم.  

آخرین مطلبی که در این سایت نوشته شده مربوط به سال ۲۰۰۴ است که این مرکز اسلامی، پیروزی جرج دبلیو بوش را در دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش تبریک گفته. ظاهرا این مرکز توسط گروهی ایرانی-آمریکایی در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی ساخته شده است. در این سایت تاکید شده که مرکز اسلامی بورلی‌هیلز کاملا غیر سیاسی است و به ارزش‌های مانند حقوق بشر، آزادی بیان، دموکراسی و ارزش‌های آمریکایی پایبند است.

به جز این با جست‌وجو در میان اخبار، چیز دیگری پیدا نمی‌شود که نشان از ساختمان جدید یا فعالیت‌های سیاسی و غیرسیاسی این مرکز اسلامی در حمایت از جمهوری اسلامی ایران داشته باشد.

۲- موضوع گزارش تابناک که ۳ روز بعد از امضای برجام منتشر شده، پول‌های بلوکه شده به دلیل تحریم‌ها است و صرف نظر از محتوای آن، ارتباطی با موضوع اعطای گرین کارت، تابعیت و سرمایه‌گذاری احتمالی مسئولان و منسوبان آنها بعد از برجام ندارد.

۳- در انتهای گزارش آمدنیوز گفته شده «فرزند معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست کشور نیز در لیست این ۲۸۰۰ نفر قرار دارد». این در حالی است که خبر مهاجرت فرزند ابتکار به آمریکا، در سال ۱۳۹۳ و پیش از برجام در رسانه‌های ایرانی منتشر شد.

به طور خلاصه می‌توان گفت، آمدنیوز برای اثبات ادعایی که به نقل از یک «منبع آگاه» منتشر کرده، شواهد غیرمعتبری را ارائه کرده که یا واقعیت ندارند یا ارتباطی با ادعای مطرح شده ندارند. در واقع این سایت ادعایی را به نقل از یک منبع نامشخص مطرح کرده که نه‌تنها هیچ سندی برای اثبات آن وجود ندارد، بلکه شواهد ارائه شده نیز متناقض و غیرمعتبرند.

با این حساب می‌توان گفت خبر ۲ سال پیش آمدنیوز مبنی بر اعطای گرین کارت به ۲۸۰۰ مقام ایرانی، بی‌اعتبار و نادرست است.

بررسی شواهد کمکی

سایت فاکس‌نیوز اعداد و ارقامی را در خصوص آمار ارائه گرین‌کارت به ایرانیان ارائه کرده است. این آمار در ایران مورد توجه بعضی رسانه‌ها قرار گرفته، چنانکه روزنامه جوان در روز ۱۲ تیر ۹۷، در گزارشی نوشت:

آمار ایرانیانی که در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ از وضعیت گرین‌کارت برخوردار شده‌اند در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، جهشی حدوداً ۱۵۰۰ نفره را نشان می‌دهد، ولی مشخص نیست که این جهش به برجام مربوط می‌شود یا نه؟ گزارش‌های مربوط به توافق‌های الحاقی به برجام از نخستین هفته‌های توافق ایران با ۵+۱ به شکل غیر رسمی مطرح شده، ولی تا کنون تایید نشده‌اند. اهمیت سخنان چند روز قبل ذوالنور از آن جهت است که رییس‌جمهور آمریکا در بالا‌ترین سطح تصمیم‌گیری، تلویحاً آن را تایید می‌کند. تلاش‌های «جوان» برای دسترسی به مقام‌های وزارت امور خارجه و دولت برای بررسی صحت یا سقم ادعای ترامپ بی‌نتیجه بوده است. با این حال، ماری هارف، سخنگوی وزارت خارجه امریکا در دولت باراک اوباما حرف‌های ذوالنور را مزخرف خوانده است. هرچند یک هفته پس از گفت‌وگوی ذوالنور با روزنامه اعتماد و طرح این ادعا، هیچ مقام رسمی درصدد تایید یا تکذیب آن برنیامد.

مشخص است روزنامه جوان با استناد به این آمار، ادعای مطرح شده از سوی رییس‌جمهوری آمریکا را قابل تامل می‌داند.

فکت‌نامه برای بررسی این آمار، سراغ آمارهای رسمی وزارت امنیت داخلی ایالات متحده رفت.

بر اساس اطلاعات موجود در گزارش مهاجرت‌های قانونی آمده، آمار ایرانیانی که طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶، کارت اقامت دائم آمریکا را گرفته‌اند به ترتیب جدول زیر است.

بر اساس آمارهای رسمی اقامت دائم، سهم ایرانیان از کل گرین‌کارت‌های صادر شده در سال ۲۰۱۶، ۱/۱ درصد بوده است. در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱، این عدد حدود ۱/۴ درصد بوده است. در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ برابر ۱/۳ درصد، در ۲۰۱۴ حدود ۱/۱درصد و در در ۲۰۱۵ کمی ۱/۲ درصد بوده است.

همچنین آمار تابعیت نیز در این ۷ سال بین ۱/۴ تا ۱/۱ درصد نوسان داشته است و سهم ایرانیان بعد از سال ۲۰۱۴ کمتر شده است.

این مقایسه نشان می‌دهد بعد از برجام تغییر خاصی در آمارهای رسمی به وجود نیامده که بتوان آن را شاهدی بر تغییر رفتار دولت آمریکا در ارائه مجوز اقامت دائم یا تابعیت به ایرانیان ارزیابی کرد.

جمع‌بندی

ادعای مطرح شده از سوی آقای ذوالنور، دو سال پیش در سایت آمدنیوز منتشر شده بود. این خبر در آن زمان، بازخورد چندانی در میان چهره‌های و رسانه‌های رسمی پیدا نکرد، اما دو سال بعد وقتی این ادعا از سوی یک نماینده مجلس تکرار شد، مورد توجه برخی رسانه‌های آمریکایی قرار گرفت که آن را به عنوان یک اظهار نظر رسمی از سوی جمهوری اسلامی ایران منتشر کردند. اعلام این خبر از سوی دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا باعث شد تا این خبر در مقیاس وسیع مورد توجه قرار گیرد. از جمله در ایران برخی روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های ایرانی آن را دوباره آن را به نقل از رییس‌جمهوری آمریکا منتشر کردند. در این میان منبع اصلی خبر آمدنیوز هم که دو سال پیش این مطلب را در سایت خود منتشر کرده بود، در کانال تلگرامی خود نوشت: «دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا در توییتی، خبر محرمانه آمدنیوز را تایید کرد».

این خبر در فاصله بهمن ۱۳۹۵ تا تیر ۱۳۹۷ چگونه دست به دست چرخیده تا به اینجا رسیده است.

این در حالی است که بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد، که اصل ماجرا بی‌اعتبار و نادرست است.

هیچ سند و منبعی برای ادعای مطرح شده وجود ندارد و شواهدی هم که به عنوان فکت‌های کمکی برای اثبات خبر منتشر شده، یا نادرست است، یا ارتباطی به ماجرای اصلی ندارد.

از سوی دیگر آمارهای رسمی هم در آمریکا نشان می‌دهد، تغییر خاصی در وضعیت اعطای گرین کارت یا تابعیت آمریکایی به ایرانیان به وجود نیامده که بتوان آن را نشانه‌ای از تغییر رفتار دولت آمریکا بعد از برجام ارزیابی کرد.

با این اوصاف، فکت‌نامه به این ادعای مجتبی ذوالنور که «اوباما در جریان برجام به ۲۵۰۰ نفر از مسئولان ایرانی تابعیت آمریکایی اعطا کرد»، نشان نادرست می‌دهد.