نقل‌قول جعلی از سیدمرتضی آوینی

یکی از مخاطبان فکت‌نامه از ما خواسته تا صحت این نقل قول از مرتضی آوینی را بررسی کنیم: خون دادن برای امام خمینی زیباست، اما خون دل خوردن برای امام خامنه‌ای از آن هم زیباتر است.

سیدمرتضی آوینی نویسنده، فیلمساز و سازنده مجموعه مستند «روایت فتح» بود که در فروردین سال ۱۳۷۲ حین کار در منطقه فکه خوزستان بر اثر برخورد مین درگذشت.

با جست‌وجوی این جمله انبوهی از وبلاگ‌های شبیه به هم پیدا می‌شوند که این مطلب را به نقل از مرتضی آوینی منتشر کرده‌اند. بعضی یک جمله دیگر نیز پیش از آن دارند به این مضمون که «شهادت در رکاب امام خمینی زیباست اما دفاع از ولی فقیه حاضر از آن زیباتر است. خون دادن برای امام خمینی زیباست اما خون دل خوردن برای امام خامنه ای از آن هم زیباتر است.»

اما فراتر از این می‌توان در برخی سایت‌های نیمه‌رسمی نیز (مثل بولتن‌نیوز) تصویر این نقل قول را مشاهده کرد.

از این فراتر این جمله در سایت قسم (سامانه متمرکز فضای مجازی سپاه تهران) نیز منتشر شده است.

اما هیچ‌کدام از این نقل قول‌ها نشانی و آدرس دقیقی را به عنوان منبع این جمله معرفی نکرده‌اند، حال آنکه نقل قول‌های دیگری هم وجود دارند که مشخص است از کدام مقاله یا متن برداشته شده‌‌اند.

سعی کردیم تا رد این جمله را در منابعی معتبر و مستقل پیداکنیم، اما به نتیجه نرسیدیم. در مرحله بعد تلاش کردیم بفهمیم آیا سابقه نقل قول نادرستی از آقای آوینی وجود دارد؟

پیش‌تر همسر او مریم امینی در یک برنامه تلویزیونی در فروردین ۱۳۹۴ گفته بود: خانواده، مسئول و متولی انتشار آثار اقای آوینی است و برنامه‌های وسیع‌تری در زمینه ارائه افکار و آرای ایشان داریم. خانم امینی در پاسخ به پرسش مجری برنامه در خصوص نقل برخی نوشته‌های نقل شده از آوینی در دنیای مجازی، گفته بود: برای رصد کلیه نوشته‌ها در شبکه‌های مجازی نیاز به سازماندهی خاصی است که هنوز موفق به انجام آن نشده‌ایم. این در حالی است که متأسفانه در دنیای مجازی، جملات عجیب و غریب و نقل‌قول‌های غیرمربوطی به شهید نسبت داده شده است.

برای اینکه بفهمیم آیا این جمله جزو نقل قول‌های غیرواقعی است یا نه سعی کردیم با خانواده و نزدیکان آقای آوینی تماس گرفته و از آنها درباره صحت این نقل قول سوال کنیم.

حسین معززی‌نیا، روزنامه‌نگار و منتقد سینمایی، داماد آقای آوینی است که در مجله سوره در کنار مرتضی آوینی کار کرده است. از او پرسیدیم آیا جمله نقل شده متعلق به آقای آوینی است که در جواب ما نوشت:

«درباره‌ی عبارتی که نقل کرده‌اید و پرسیده‌اید آیا صحت دارد یا خیر، نه‌خیر، صحت ندارد. قطعاً، یقیناً و بدون هیچ تردیدی این چند جمله نادرست و جعلی است و هرگز بر زبان و قلم سیدمرتضی آوینی جاری نشده‌ مگر اینکه همین امروز شخصی در جایی مدعی شود ایشان این جملات را در خفا و در گفت‌وگویی دونفره در گوش من زمزمه کرده و من بعد از سال‌ها ناگهان تصمیم گرفتم به‌ شکل مکتوب منتشرش کنم که خب بدیهی است چنین ادعایی را هر کسی درباره‌ هر شخصیت مشهوری در هر دوره‌ای از تاریخ می‌تواند بکند و واضح است که صحت و سقمش همیشه مورد تردید است چون شاهدی برایش وجود ندارد. این جملاتی که شما نقل کرده‌اید به تقلید از گفتار متن مجموعه‌ی تلویزیونی "شهری در آسمان" سر هم شده‌اند. بخشی از گفتار متن آن مجموعه، به‌دلیل پخش مکرر از تلویزیون بسیار مشهور شد: "زندگی زیباست، اما شهادت از آن زیباتر است" و "سلامت تن زیباست اما پرنده‌ عشق، تن را قفسی می‌بیند" که…" ظاهرا کسی یا کسانی که احساس کرده‌اند ذوق ادبی‌شان سنخیتی با شهید آوینی دارد به دلایلی که بر بنده پوشیده است تصمیم گرفته‌اند کلماتی دیگر را جایگزین کلمات اصلی گفتار متن آن مجموعه‌ تلویزیونی کنند و حاصل کارشان را به‌عنوان جملاتی از شهید آوینی منتشر کنند و از آن‌جا که کسی دنبال «درستی‌سنجی» نیست این جملات جعلی را حتی به‌شکل پلاکارد در بعضی نقاط شهر هم در معرض دید عموم گذاشته‌اند. و البته ماجرا منحصر به همین یک جمله نیست؛ جملات جعلی دیگری هم در وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌هایی جعلی منتشر شده که نویسنده‌شان یک شهید آوینی جعلی است.»

جمع‌بندی

موضوع درستی‌سنجی ما انتساب یک قول به کسی است که آثار مکتوب و تلویزیونی او منتشر شده‌اند. اگرچه این کار به صورت مدون و سازمان‌یافته انجام نشده، اما ادعای انتساب این جمله به سیدمرتضی آوینی بدون ذکر هیچ منبعی نمی‌تواند معتبر باشد، به خصوص که خانواده آقای آوینی نیز ضمن اشاره به ساختار جمله گفته شده، آن را غیرواقعی می‌دانند.

با این اوصاف فکت‌نامه به این نتیجه رسیده که گوینده یا نویسنده جمله «خون دادن برای امام خمینی زیباست، اما خون دل خوردن برای امام خامنه‌ای از آن هم زیباتر است» کس دیگری است و انتساب آن به مرتضی آوینی «نادرست» است.

به‌روزرسانی

در پی انتشار گزارش درستی‌سنجی نقل قول منتسب به مرتضی آوینی و بحث‌هایی که پیرامون آن در شبکه‌های اجتماعی درگرفت، از طریق آقای معززی‌نیا متوجه شدیم نویسنده این جمله حسین قدیانی، روزنامه‌نگار و ستون‌نویس روزنامه وطن‌ امروز است.

او در سرمقاله روز ۱۴ فروردین ۱۳۸۹ در مطلبی با عنوان «ديروز ۱۳ بِدر نبود، فتنه بِدر بود!» نوشته: «...زیبا و فریبا و شیدا و دلربا قلم آوینی بود که می‌گفت "زندگی زیباست اما شهادت از آن زیباتر است". آري، مرتضي! شهادت زیباست اما مثل مرد پای بیرق انقلاب ایستادن از آن هم زیباتر است. جنگ زيباست اما روايت فتح از آن هم زيباتر است. شهادت در رکاب خمینی زیباست اما دفاع از ولی فقیه حاضر از آن هم زیباتر است. خون دادن برای خمینی زیباست اما خون دل خوردن برای خامنه‌ای از آن هم زیباتر است.»

خود آقای قدیانی پیش‌تر ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ در توضیحی در حساب اینستاگرامش توضیحاتی در این باره نوشته و گفته «تنها به سبک جمله‌ی معروف آوینی یعنی «زندگی زیباست اما شهادت از آن زیباتر است» نوشته شده، نه آن‌که متعلق به ایشان باشد.»