از تهران تا توکیو، سهم شهروندان ایرانی و ژاپنی از اقتصاد

مهدی چمران در گفت‌وگوی اخیر خود با روزنامه اعتماد گفته است: «من اصلا به دولت‌ها كاری ندارم ولی وضع اقتصادی كشور ما واقعا خراب است. نمی‌خواهم بگویم الان، این دولت یا آن دولت، یا دولت‌های قبل از آنها، ولی درآمد سرانه ملی ما از حدود ١٠، ١۶ سال پیش تا حالا خراب است. در این مدت، ما ۱/۶ رشد كرده‌ایم ولی ژاپن شش برابر رشد كرده است؛ اصلا قابل قیاس با همدیگر نیست.»

این گفت‌وگو البته زمینه تاریخی و سیاسی دارد و شاید اشاره کوتاه و حاشیه‌ای رییس پیشین شورای شهر تهران به چشم نیاید، اما از آنجا که ما در فکت‌نامه به آمار و ارقام اقتصادی حساس هستیم این ادعا را زیر ذره‌بین گذاشتیم تا ببینیم چقدر معتبر است.

اول تلاش کردیم با خود مهندس چمران تماس بگیریم و درباره منبع این ادعا بپرسیم که موفق به تماس نشدیم. بنابراین خود دست به کار شدیم تا ببینیم حرف او چقدر با آمارها و اطلاعات معتبر جهانی مطابقت دارد.

بررسی آمارهای معتبر

در مرکز داده‌های بانک جهانی، می‌توان با یک جست‌وجوی ساده دید، سرانه درآمد ناخالص ملی هر کشور در سال‌های مختلف چقدر بوده است. این عدد نشان می‌دهد که به طور متوسط درآمد هر شهروند، از کل تولید اقتصادی کشور در یک سال چقدر بوده است.

درآمد سرانه ملی را به نرخ دلار بین‌المللی (GDP per capita PPP) برای دو کشور ایران و ژاپن طی سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۶ مقایسه کردیم.

شیب نمودار به خوبی گویا است، اما مراجعه دقیق نشان می‌دهد وضعیت دو کشور به چه نسبتی در طول زمان تغییر کرده است.

میزان درآمد سرانه ملی ژاپن از ۶۶ سال پیش تا کنون کمی بیش از ۲ برابر شده است. در سال ۱۹۶۰، درآمد سرانه ژاپنی‌ها ۱۹ هزار و ۴۵۴ دلار بوده و در سال ۲۰۱۶ این عدد ۴۱ هزار و ۴۶۹ دلار است، یا به عبارتی ۲/۱۳ برابر شده است.

در ایران اما درآمد سرانه در سال ۱۹۶۰، برابر ۶ هزار و ۵۶۸ دلار بوده و در سال ۲۰۱۵ این عدد به ۱۷ هزار و ۴۶ دلار رسیده است. یا به عبارتی ۲/۶ برابر شده است.

اما با توجه به تاکید آقای چمران بر «۱۶ سال پیش تا به الان» این آمار را به نسبت سال ۲۰۰۰ هم بررسی کردیم. در سال ۲۰۰۰ درآمد ملی هر ژاپنی‌ ۲۶ هزار و ۷۹۵ و درآمد هر ایرانی ۹ هزار ۳۹۵ دلار در سال بوده است. به عبارتی از ۱۶ سال پیش تا به الان درآمد سرانه ملی ژاپن ۱/۵۴ برابر شده و این عدد در ایران ۱/۸ برابر شده است.

برای اطمینان این عدد را بر اساس پول واحد ژاپن (ین) هم کنترل کردیم که درآمد سرانه ملی ژاپن به نسبت سال ۲۰۰۰ تغییر چندانی نکرده و به نسبت ثابت مانده است.

جمع‌بندی

آمار و اطلاعات فوق تردیدی باقی نمی‌گذارد که اعداد و ارقام ارائه شده از سوی مهدی چمران کاملا نادرست است. نه درآمد سرانه ملی ایران ۱/۶ برابر شده و نه سهم ژاپنی‌ها از درآمد ناخالص ملی‌شان ۶ برابر شده است.

اگرچه این حرف در حاشیه یک مصاحبه بیان شده و در زمینه اصلی گفت‌وگوی انجام شده اهمیت چندانی ندارد، اما استفاده از آمار غیرمعتبر و نادرست برای توضیح یک پدیده قابل توجیه نیست؛ آن هم پدیده‌ای مثل اقتصاد ایران که برای بیان مشکلات آن به اندازه کافی آمارهای معتبر در دسترس وجود دارد.

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعای مهدی چمران را «نادرست» ارزیابی می‌کند.

عکس: صبا طاهریان- اعتماد