ادعای نادرست افزایش ۲۵۰ درصدی دوپامین بدن با یک دوش آب سرد

اگر وقت ندارید …

ادعایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که می‌گوید یک دوش یک تا سه دقیقه‌ای آب سرد دوپامین بدن را ۲۵۰ درصد بیش از کوکائین افزایش می‌دهد.
این ادعا نادرست است.
پژوهشی در سال ۱۹۹۹ نشان می‌دهد غوطه‌وری یک ساعته در آب ۱۴ درجه می‌تواند دوپامین خون را ۲۵۰ درصد افزایش دهد.
این یافته مربوط به غوطه‌وری یک ساعته در آب بسیار سرد بود و نه نتیجه‌ی یک دوش سه دقیقه‌ای.
از طرف دیگر دوپامین خون این افراد در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت و نه دوپامین مغز.
دوپامین خون با دوپامین مغز، هم از نظر کارکرد فیزیولوژیک و هم از نظر شیوه اندازه‌گیری متفاوت است.
افزایش دوپامین در مغز ایجاد شادی و انگیزه می‌کند و وجود آن در خون باعث افزایش فشار خون می‌شود و ادرارآور است.
افزایش دوپامین خون لزوما افزایش دوپامین مغز را به دنبال ندارد.
پژوهشی در سال ۲۰۰۲ روی سطح دوپامین مغز موش‌ها بعد از مصرف کوکائین، افزایش ۳۰۰ درصدی را نشان می‌دهد.
۲۵۰ درصد افزایش بیش از کوکائین یعنی افزایش بیش از ۱۰۰۰ درصدی، این عدد منطقی نیست.
مطالعات اثربخشی مدام دوش آب سرد را بر تمرکز و بهبود اضطراب و افسردگی تایید نمی‌کنند.
ورود ناگهانی به آب سرد، به ویژه برای کسانی است که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند می‌تواند خطرناک باشد.

ادعایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که می‌گوید دوش آب سرد دوپامین بدن را ۲۵۰ درصد بیش از کوکائین افزایش می‌دهد. (لینک۱ ، لینک۲، لینک۳‌ ، لینک۴ ، لینک۵ ، لینک۶)

براساس این ادعا تنها یک تا سه دقیقه دوش آب سرد می‌تواند ساعت‌ها انرژی و احساس شادی به دنبال داشته باشد. این مطب دوپامین را عامل بهبود خلق و خو و تمرکز و انگیزه معرفی می‌کند و می‌افزاید افراد می‌توانند با دوش آب سرد ۳۰ ثانیه‌ای شروع کنند تا به ۳ دقیقه در روز برسند.

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که این ادعا نادرست است.

این ادعا از کجا آمده است؟

پژوهشی در سال ۱۹۹۹ روی گروهی از مردان جوان انجام شد. در این پژوهش این مردان به مدت یک ساعت، در حالتی که سرشان از آب بیرون بود در آبی به دمای ۳۲، ۲۰ و ۱۴ درجه غوطه‌ور می‌شدند. این پژوهش نشان می‌دهد که در آب ۱۴ درجه دوپامین حدود ۲۵۰ درصد در «پلاسمای خون» افزایش یافت.

این یافته مربوط به غوطه‌وری یک ساعته در آب بسیار سرد بود و نه نتیجه‌ی یک دوش سه دقیقه‌ای. از طرف دیگر دوپامین خون این افراد در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت و نه دوپامین مغز.

تفاوت دوپامین در مغز و خون چیست؟

دوپامین به طور کلی با عنوان هورمون شادی یا حال خوب شناخته می‌شود. اما بسته به این که در مغز باشد و یا در خون ترشح شود کارکرد فیزیولوژیک آن یکسان نیست.

در مغز، دوپامین در نقش یک پیام‌رسان عصبی بر افزایش مواردی همچون انگیزه و پاداش،‌ تمرکز و خلق‌وخو تاثیر می‌گذارد.

دوپامین در خون اما بیشتر مانند یک هورمون عمل می‌کند و بر سایر ارگان‌ها و اندام بدن تاثیر می‌گذارد. در این حالت دوپامین جایی در تجربه ذهنی مستقیم انسان ندارد. برای مثال دوپامین می‌تواند به افزایش جریان خون کلیه و دستگاه گوارش کمک کند.

افزایش دوپامین خون لزوما افزایش دوپامین مغز را به دنبال ندارد. دوپامین موجود در خون نمی‌تواند از سد خونی-مغزی (BBB) عبور کند و مستقیم وارد مغز شود.

از طرف دیگر سنجش دوپامین مغز نیازمند تصویربرداری و شیوه‌های پیچیده‌تری است و با یک آزمایش خون امکان‌پذیر نیست.

چرا مقایسه با اثر کوکائین منطقی نیست؟

ادعای افزایش دوپامین خون به مقدار ۲۵۰ درصد و مقایسه آن با افزایش دوپامین ناشی از مصرف کوکائین، از اساس نادرست است. در علوم اعصاب، بررسی تاثیر کوکائین در فضای سیناپسی مغز و با روش‌هایی همچون میکرودیالیز یا تصویربرداری PET انجام می‌شود که ارتباطی به دوپامین خون ندارد.

در مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۲ که با میکرودیالیز روی موش‌ها انجام شده، اثرات کوکائین در افزایش دوپامین، تا ۳۰۰ درصد گزارش شده است.

ادعای این پست البته دقیقا مشخص نیست اگر مقصود این ادعا این باشد که کوکائین میزان دوپامین را ۳۰۰ درصد و دوش آب سرد ۲۵۰ درصد بیش از آن (یعنی بیش از ۱۰۰۰ درصد) افزایش می‌دهد، این عدد بسیار باور ناپذیر و غیرمنطقی است. کما این که خود ادعای افزایش ۲۵۰ درصدی با دوش آب سرد هم نادرست است.

آیا دوش آب سرد واقعا شادی و تمرکز به دنبال دارد؟

از نظر تئوری، برانگیختگی ناشی از سرما می‌تواند منجر به «هشیاری لحظه‌ای» شود، اما پژوهش‌ها نتایج مختلفی را گزارش کرده‌اند. یک مرور نظام‌مند درباره‌ی «سرما و عملکرد شناختی» گزارش می‌کند نتایج متناقض است و ای بسا در بسیاری از شرایط، سرما می‌تواند به برخی جنبه‌های شناختی مانند توجه و سرعت پردازش آسیب بزند.

یک مطالعه دیگر هم به صراحت می‌گوید با وجود علاقه عمومی به این باور که دوش آب سرد بر کاهش افسردگی و اضطراب تاثیر گذار است، هنوز شواهد کافی برای اثبات علمی آن وجود ندارد.

خطرات شوک سرما

نکته‌ای که در متن این ادعا به آن پرداخته نشده، هشدار نسبت به ورود ناگهانی به آب سرد، به ویژه برای کسانی است که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند. این کار می‌تواند واکنشی با نام «پاسخ شوک سرما» ایجاد کند که معمولا با افزایش ناگهانی تنفس، ضربان قلب و فشار خون همراه است.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که دوش آب سرد دوپامین بدن را ۲۵۰ درصد بیش از کوکائین افزایش می‌دهد، نشان «نادرست» می‌دهد.