هزینه استانداردسازی مازوت در ایران چقدر است؟‌

اسماعیل کهرم، مشاور پیشین سازمان حفاظت محیط زیست ایران روز یکشنبه ۹ آذر در گفت‌گو با پایگاه خبری جماران گفت: «اگر مردم و سلامت مردم برای مسئولین مهم باشد، هر موشکی که ساخته می‌شود ۲ میلیون دلار هزینه دارد، با پول ۱۰ تا موشک می‌توانیم مازوت‌هایمان را استاندارد کنیم.»

این جملات در دیگر رسانه‌‌ها، وب‌سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی بازتاب وسیعی داشت و پس از واکنش‌ها به این اظهارات، وبسایت جماران این جملات را از گفت‌وگوی خود با مشاور پیشین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست حذف کرد.

هزینه ساخت هر موشک در ایران چقدر است؟

پیدا کردن قیمت دقیق برای موشک‌های ساخت ایران کار دشوار و پیچیده‌ای است. بخشی از این دشواری به وضعیت غیرشفاف و امنیتی بودن برنامه موشکی ایران بازمی‌گردد و بخش دیگری از آن به تنوع موشک‌های ساخته‌شده مرتبط است که بر حسب نوع این موشک‌ها، ارزش‌گذاری متفاوتی دارند.

امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده پیشین نیروی هوافضای سپاه پاسداران، پیش از این در گفت‌وگویی قیمت هر تیر موشک هایپرسونیک فتاح را، ۲۰۰ هزار دلار اعلام کرده بود.

خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسداران نیز در گزارشی که پاسخی به اظهارات اسماعیل کهرم بود، قیمت موشک‌های بالستیک ایران را به تفکیک در حوزه بالستیک‌های عادی ۸۰ هزار دلار، بالستیک‌های تاکتیکی ۱۲۰ هزار دلار و هایپرسونیک‌ها را ۲۰۰ هزار دلار، برآورد کرده است.

اما صرف‌نظر از اینکه قیمت و ارزش هر موشک ساخت ایران چقدر است، اگر همان عددی را که اسماعیل کهرم اعلام کرده، مبنا قرار دهیم، می‌توان این عدد را با برآورد هزینه سولفورزدایی از مازوت مقایسه و سنجش کرد.

هزینه استانداردسازی مازوت چقدر است؟

بر اساس گفته اسماعیل کهرم، مشاور معصومه ابتکار، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست ایران، با ۲۰ میلیون دلار می‌توان مازوت‌های استفاده‌شده در نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها را استاندارد کرد.

روش‌های مختلفی برای گوگردزدایی از سوخت‌ها و جریان‌های پالایشگاهی وجود دارد؛ هرچند که شیوه‌های سولفورزدایی برای سوخت‌های سنگین، محدود است.

شیوه‌های گوگردزدایی پیش از مصرف و در فرآیند پالایش نفت و تولید فرآورده‌ها، علاوه بر هزینه‌ بسیار بالا، زمان‌بر هم هستند.

جلیل سالاری، معاون وزیر نفت در دولت سیزدهم، بهمن‌ماه ۱۴۰۱ گفته بود: «تولید مازوت استاندارد و سولفورزدایی از نفت کوره برای هر پالایشگاه، ۲ تا ۳ میلیارد دلار، هزینه دارد.»

با توجه به تنوع روش‌های گوگردزدایی هزینه‌های انجام این عملیات نیز متفاوت است. بر اساس برآوردهای شرکت مشاور مدیریت «آرتور دی لیتل»، «تخمین‌ها برای واحدهای پالایشگاهی جدید از میلیون‌ها تا ده‌ها میلیون دلار سرمایه‌گذاری اولیه متغیر است، در حالی که هزینه‌های تولید هر بشکه می‌تواند بسته به فرآیند و سطح گوگرد مورد نظر، از ده‌ها سنت تا بیش از یک دلار باشد.»

بر اساس برآورد این شرکت، هزینه سولفورزدایی، یک تا یک و نیم دلار در هر بشکه است. در این تحلیل، سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک واحد سولفورزدایی با ظرفیت ۲۵ هزار بشکه در روز برای رساندن به حد ۵۰۰ ppm گوگرد، رقمی بین ۱۶ تا ۲۱ میلیون دلار، برآورد شده است.

آرتور دی لیتل در این گزارش، مجموع هزینه‌های سرمایه‌ای برای ارتقاء پالایشگاه‌های بزرگ و تامین سولفورزدایی را تا میلیاردها دلار تخمین زده است؛ به طوری که این هزینه برای یک واحد با ظرفیت ۵۰۰ هزار بشکه در روز تا ۵ میلیارد دلار خواهد بود.

یک مطالعه انجام‌شده در پژوهشگاه نیرو در سال ۱۳۹۵ نیز که مورد مطالعه آن نیروگاه شازند اراک بوده، نشان می‌دهد مجموع هزینه سولفورزدایی و تولید سوخت كم‌گوگرد در دو حالت استانداردهای ایران و استانداردهای اتحادیه اروپا سالانه بین ۶۱ تا ۱۲۱ میلیون دلار هزینه دارد.

هزینه‌های ارزیابی‌شده در این تحلیل و مطالعه، بر اساس روش هیدروتریتینگ کاتالیستی است که پرکاربردترین روش تجاری سولفورزدایی به حساب می‌آید.

به نظر می‌رسد بر اساس هر طرح و روشی برای سولفورزدایی پیش از مصرف مازوت، منابع مالی چند برابر بیشتر از ۲۰ میلیون دلاری خواهد بود که اسماعیل کهرم به آن اشاره کرده است.

اسماعیل کهرم، مشاور پیشین سازمان حفاظت محیط زیست ایران می‌گوید: «هزینه ساخت هر موشک ۲ میلیون دلار است و با پول ۱۰ موشک می‌توان مازوت‌ها را استاندارد کرد.»
برآورد مستقلی از هزینه‌‌های تمام‌شده ساخت موشک در ایران نیست، اما مقام‌های نظامی و رسانه‌های وابسته سپاه می‌گویند هزینه ساخت موشک در ایران بین ۸۰ هزار تا ۲۰۰ هزار دلار است.
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده پیشین نیروی هوافضای سپاه پاسداران پیش از این گفته بود قیمت هر تیر موشک هایپرسونیک فتاح ۲۰۰ هزار دلار است. خبرگزاری تسنیم نیز مدعی است قیمت موشک‌های بالستیک‌ عادی ۸۰ هزار دلار، بالستیک‌ تاکتیکی ۱۲۰ هزار دلار و هایپرسونیک‌ها ۲۰۰ هزار دلار است.
از سوی دیگر، عدد قطعی برای برآورد هزینه استانداردسازی سوخت در ایران وجود ندارد.
هر چند آقای کهرم می‌گوید هزینه استانداردسازی مازوت حدود ۲۰ میلیون دلار است، اما به گفته مقام‌های وزارت نفت «تولید مازوت استاندارد و سولفورزدایی از نفت کوره برای هر پالایشگاه، ۲ تا ۳ میلیارد دلار، هزینه دارد.»
پژوهشگاه نیرو نیز در سال ۹۵ در یک مطالعه موردی، مجموع هزینه سولفور زدایی و تولید سوخت كم‌گوگرد در نیروگاه شازند اراک را با استاندارد ایران ۶۱ میلیون و با استاندارد اروپا تا ۱۲۱ میلیون دلار برآورد کرده است.
موسسات معتبر بین‌المللی مانند شرکت مشاور مدیریت «آرتور دی لیتل»، هزینه‌ ارتقای پالایشگاه‌ها و سولفورزدایی را، در واحدهای پالایشگاهی در واحدهای کوچک (ظرفیت ۲۵ هزار بشکه‌ در روز) ۱۶ تا ۲۱ میلیون دلار و برای واحد بزرگ (با ظرفیت ۵۰۰ هزار بشکه در روز)، تا ۵ میلیارد دلار تخمین می‌زنند.
با این حساب به نظر می‌رسد هزینه استانداردسازی مازوت، بیشتر از هزینه ساخت ۱۰ موشک است. به همین دلیل فکت‌نامه به این گفته آقای کهرم نشان «نادرست» می‌دهد.