ادعای نادرست زاکانی درباره فرصت ۲۰۰ میلیارد دلاری نقدینگی

علیرضا زاکانی، شهردار تهران، روز ۱۲ آذر ۱۴۰۴ در یک سخنرانی گفته است: «نقدینگی موجود در جامعه ما ۲۰۰ میلیارد دلار است، ما باید فکر کنیم چه مشارکت‌هایی با مردم می‌توانیم بکنیم که سود کنند.»

«کشور نیاز به سرمایه‌گذاری دارد، اما به واسطه شرایطی که هست سرمایه‌گذاری سخت است. اما اگر مردم را میدان براشون فراهم کنند و تضمین کنه می‌توان با مشارکت از این سرمایه استفاده کرد و مردم سود ببرند… نقدینگی موجود در جامعه ما ۲۰۰ میلیارد دلار است. ۱۳ هزار همت ریالی است، ۱۵ میلیارد دلار اسکناس که اینها را جمع می‌کنیم می‌شه ۱۵ هزار همت که تقسیم بر ۷۰ یا ۷۵ می‌کنیم می‌شود ۲۰۰ میلیارد دلار. یعنی چی؟ یعنی این عدد عدد بالفعل موجود در جامعه ما است به شرط اینکه ما فکر کنیم در شهرداری چه مشارکتی می‌توانیم با مردم بکنیم که مردم سود کنند.»

بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی در مرداد ۱۴۰۴، کل نقدینگی موجود در کشور دقیقا ۱۲,۰۱۵ همت (هزار میلیارد تومان) است. اگر این را به ۶۸,۷۶۰ تومان (متوسط نرخ دلار مرکز مبادله ارز و طلای بانک مرکزی تقسیم کنیم در پنج ماه نخست سال ۱۴۰۴) تقسیم کنیم، نتیجه معادل ۱۷۵ میلیارد دلار خواهد شد که متفاوت از رقمی است که شهردار تهران اعلام کرده. البته اگر این عدد با متوسط نرخ بازار آزاد (حدود ۱۰۰ هزار تومان) به دلار تبدیل شود نتیجه از این نیز کمتر خواهد بود، اما صرف نظر از اینکه ارزش نقدینگی باید با چه نرخی به دلار محاسبه شود، این تصور که در ایران ۱۲ هزار همت پول آماده سرمایه‌گذاری وجود دارد، تصور نادرستی است.

جزئیات آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که منبع ۸۰ درصد این نقدینگی مجموع مطالبات داخلی است یا در واقع وام و تسهیلاتی است که نظام بانکی به بخش‌های مختلف، از جمله دولت و شرکت‌ها و موسسات دولتی پرداخت کرده و به نوعی در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی سرمایه‌گذاری شده است.

فکت‌نامه پیش‌تر در قالب یک پادکست مجزا به بحث نقدینگی و ادعاهای گمراه‌کننده درباره «هدایت نقدینگی» در میان سیاستمداران جمهوری اسلامی پرداخته و توضیح داده چگونه یک تصور ساده‌انگارانه باعث هرج و مرج در نظام بانکی و اقتصاد ایران شده است.

سال‌ها است در رسانه‌ها و ادبیات مقام‌های جمهوری اسلامی این مساله القا می‌شود که نقدینگی یک حجم بزرگ پول است که در بانک راکد مانده و دولت، نمایندگان مجلس و ارکان حکومت باید بانک‌ها را مجبور کنند که این پول‌ها را به صورت تسهیلات و با نرخ دستوری در اختیار بخش‌های تولیدی قرار دهند؛ در حالی که همین کار در واقع عامل اصلی افزایش نقدینگی از یک‌سو و ناترازی بانکها از سوی دیگر است که منجر به افزایش پایه پولی و در نتیجه افزایش تورم می‌شود.

از محتوای صحبت‌های شهردار تهران هم مشخص است که او می‌گوید معادل ۲۰۰ میلیارد دلار پول در ایران وجود دارد

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعای علیرضا زاکانی را که «نقدینگی موجود در جامعه ما ۲۰۰ میلیارد دلار است، ما باید فکر کنیم چه مشارکت‌هایی با مردم می‌توانیم بکنیم که سود کنند»، معتبر نمی‌داند و به آن نشان نادرست می‌دهد.