با تکنیک فشار به احشا شکمی نمی‌توان بیماری‌های جسمی و روحی را درمان کرد

ویدیویی در برنامه انارستان شبکه افق منتشر شده که در آن شخصی به نام محمد رستگارپناه ادعا می‌کند با یک شوک عصبی می‌تواند همه بیماری‌ها را درمان کند. (لینک۱ )

ویدیویی که این ادعا در آن مطرح شده در تلوبیون پخش شده و در اینستاگرام به صورت پست مشترک صفحات انارستان، انارستان پلاس، شبکه افق و صفحه شخصی مجری برنامه منتشر شده است. برنامه انارستان که به طور مداوم مطالبی در حوزه طب سنتی منتشر می‌کند هر هفته در شبکه افق پخش می‌شود و هر کدام از ویدیوهای آن بیش از صدها هزار بار دیده می‌شوند. این پست هم تا لحظه انتشار این گزارش بیش از ۸۳ هزار بار لایک شده.

کسی در ادعای اخیر «دکتر رستگار پناه» معرفی شده ادعا می‌کند روشی برای ایجاد شوک عصبی دارد که بیماران را برای همیشه از مصرف داروهای اعصاب بی‌نیاز می‌کند. او می‌گوید:

«در آمریکا دعوتم کردند برای یک کنفرانس علمی راجع به این تکنیک و من این تکنیک را شرح دادم برای متخصص‌های مغز و اعصاب آمریکا بعد از آن مدیر گروهشان به من گفت، که این تکنیک شما بی نظیره آقای دکتر. این تکنیک شما روی همه بیماری ها، یعنی روی دردهای عضلانی، روی ناراحتی های گوارشی به شدت تاثیر میذاره، روی خواب بیمار تاثیر میذاره، روی خلق و خوی بیمار تاثیر می ذاره».

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که این ادعا نادرست است.

درمان‌های دستی احشای شکمی یا شوک عصبی؟

چیزی که بیشترین شباهت را به کار رستگارپناه در برنامه تلویزیونی دارد، درمان‌های دستی احشایی یا Visceral Manipulation نام دارد. این روش جزو درمان‌های جایگزین است و در پزشکی به‌عنوان درمان معتبر، اثربخش یا مبتنی بر شواهد شناخته نمی‌شود.

در این روش فیزیوتراپیست یا استئوپات با حرکت آرام و کنترل‌شده دست روی شکم و قفسه سینه یا برخی موارد در مفصل‌ها، تلاش می‌کند حرکت روده‌ها و اندام‌های داخلی را بهبود بخشد و درد را کاهش دهد. این فرایند در واقع بخشی از معاینه و درمان بالینی است و هرگز به صورت یک «شوک ناگهانی» چند ثانیه‌ای روی یک نقطه از شکم انجام نمی‌شود.

نکته بسیار مهم، شیوه انجام این نوع تکنیک‌هاست. در معاینه و درمان استاندارد شکم، پزشک یا پرستار از لمس سطحی آغاز می‌کند و به آرامی معاینه عمیق‌تر را با فشار مرحله به مرحله ادامه می‌دهد. در صورتی که بیمار درد زیادی احساس کند، فشار باید متوقف شود. منابع آموزشی پزشکی تاکید می‌کنند که فشار عمیق روی شکم باید همواره با دقت، به آهستگی و در چهار ناحیه مختلف شکم انجام شود. ای بسا لمس عمیق و فشار بر بیمارانی که از آپاندیس حاد یا کلیه پیوندی مشکلات کبدی رنج می‌برند ممنوع است چرا که ممکن است منجر به آسیب جدی شود.

با همه این اوصاف، یک پژوهش در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که شیوه‌های درمان دستی احشایی اثربخشی کافی را ندارند و باید با احتیاط به کار گرفته شوند.

در ویدیوی انارستان اما «رستگارپناه» بدون هیچ معاینه قبلی، در یک برنامه تلویزیونی، انگشتانش را در نقطه‌ای بالای ناف مجری فرو می‌کند و با وجود ناله‌ی مجری، انگشتانش را ده ثانیه آنجا نگه می‌دارد و ادعا می‌کند شوک عصبی را وارد یا شناسایی کرده است و در آخر وعده می‌دهد «دیگر از داروهای اعصاب بی‌نیاز شدی». این تصویر نه تنها از نظر روش و دقت تشخیصی در چارچوب درمان‌های دستی احشایی نمی‌گنجد بلکه شیوه‌ای خطرناک برای سلامت بیمار است.

درباره محمد رستگارپناه چه می‌دانیم؟

محمد رستگارپناه در سایت شخصی‌اش خود را فارغ التحصیل پزشکی از دانشگاه شهید بهشتی و دارای مدرک دکترای تخصصی در فیزیولوژی پزشکی از همان دانشگاه معرفی می‌کند. او همچنین ادعا می‌کند در بیمارستان ملکه ویکتوریا وابسته به دانشگاه مک‌گیل در مونترال، دوره فوق تخصص فیزیولوژی خون را گذرانده و سپس به عنوان استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران مشغول به کار شده و به طور هم‌زمان در دانشگاه‌های دیگر کشور مانند کاشان ، هرمزگان ، همدان، سیستان و بلوچستان ، مازندران و آزاد تهران بعنوان استاد مدعو، فیزیولوژی تدریس کرده است. در قسمت معرفی سایت آمده است که رستگارپناه حدود یک سال مدیر گروه فیزیولوژی دانشگاه گلستان بوده و پنج سال نیز با آن دانشگاه همکاری داشته است. براساس همین صفحه محمد رستگارپناه هم‌اکنون ساکن کاناداست و در حوزه «عیادت بیمار» و «تدریس» فعالیت می‌کنند و «بیماران صعب‌العلاج زیادی» را درمان کرده است. او همچنین می‌گوید اولین تحقیق علمی درباره حجامت را انجام داده است. در انتهای شرح طولانی ادعاهای محمد رستگارپناه در رابطه با خودش آمده است: «ایشان موفق شدند اولین کالج طب سنتی فارسی زبانان در کانادا به نام Canadian College of Holistic and Traditional Medicine را تاسیس نمایند».

به جز مدرک دکترای پزشکی و تخصص فیزیولوژی که در سایت سازمان نظام پزشکی به همراه پروانه طبابت او تایید شده است سایر ادعاها بی‌اساسند.

فوق تخصص فیزیولوژی خون در بیمارستان ملکه ویکتوریا

بیمارستان شناخته شده‌ای با نام بیمارستان ملکه ویکتوریا در لندن است و بیمارستانی به این اسم در مونترال وجود ندارد. اگر مقصود محمد رستگار پناه بیمارستان رویال ویکتوریا یا بیمارستان سلطنتی ویکتوریا باشد، این بیمارستان بخشی از شبکه بیمارستانی دانشگاه مک گیل است. اما در آن هیچ دوره فلوشیپ یا فوق تخصص فیزیولوژی خون برگزار نمی‌شود. همچنین نام محمد رستگارپناه در هیچ جایی از دانشگاه مک‌گیل چه به عنوان شرکت کننده در دوره‌های فوق تخصص و چه در مقالات علمی منتشر نشده است.

سابقه تدریس در دانشگاه‌های ایران

نام محمد رستگارپناه در لیست هیچ کدام از فهرست اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، گلستان، کاشان، همدان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان وجود ندارد. جستجوها برای پیدا کردن ردی از او به عنوان استاد مدعو نیز بی‌نتیجه بود.

تنها جایی که به نام محمد رستگارپناه اشاره شده، رزومه‌ شخص دیگری به نام «دکتر رضایی‌پور» است. او در سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۸۶ دو کارگاه «ماساژ درمانی سوئدی و تخچم» و «کارگاه نظری و عملی ماساژ درمانی» را در دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار کرده و محمد رستگارپناه نیز در آنها حضور داشته است.

کالج طب سنتی فارسی زبانان در کانادا

علاوه بر صفحه شخصی محمد رستگارپناه یک پلتفرم آشنایی با کسب و کارهای ایرانی هم به این کالج اشاره کرده است. بر خلاف ادعای رستگارپناه این کالج طب سنتی در کانادا ثبت نشده است و آدرسی که در صفحه لینکداین او و سایت پرشیا پیج ذکر شده، یک واحد حدودا ۳۴ متری است که به مطب یک استئوپات ایرانی به نام «مهدی شیروی» در تورن هیل، در شمال تورنتو اختصاص دارد.

در تصاویر آگهی این ملک تصویری دیده می‌شود که در آن بنری از پشت شیشه یک اتاق خالی آویزان شده که روی آن به طب سوزنی،‌ هوموپاتی، گیاه درمانی و تغذیه درمانی برای میگرن، دیابت، فشار خون،‌ بیماری های تنفسی و دردهای مزمن اشاره شده است. این موارد با حوزه‌های مورد علاقه‌ی رستگارپناه همخوانی دارند. اما در هر صورت به یک کالج طب سنتی ارتباط ندارد.

اولین تحقیق علمی درباره حجامت

اگرچه رستگارپناه ادعا می‌کند اولین تحقیق علمی در خصوص حجامت را انجام داده اما نام او در هیچ پژوهش یا تحقیق علمی پیرامون حجامت وجود ندارد. در پایگاه مقالات جهاد دانشگاهی ایران مجموعه‌ای پژوهش‌ها و مقالات وجود دارد اما اسمی از محمد رستگارپناه دیده نمی‌شود.

واکنش رستگارپناه به پرسش درباره ادعاهایش

ما در فکت‌نامه با محمد رستگارپناه تماس گرفتیم و از ایشان خواستیم تا در صورت امکان سندی در رابطه با فعالیت آکادمیک و مدارک تحصیلی‌اش ارائه کند. همچنین درباره کالج خصوصی سوالی مطرح کردیم. پاسخ وی به شرح زیر است:

«با سلام و عرض ادب متاسفانه جستجوی شما اگر فقط از اینترنت و گوگل باشد حتما همه اطلاعات را نمیتوانید بازیابی کنید خصوصا اطلاعاتی که درخواست نموده اید بسیار قدیمی هستند و در سایتی قرار داده نشده اند. بنده در دانشگاه های مختلف تدریس نموده ام که اکثرا بصورت حق التدریس و استاد مدعو بوده لذا احتمالا تاریخچه ای در این مورد در شبکه های اجتماعی وجود ندارد. من حدود ۲۶ سال است ساکن کانادا هستم، لذا تاریخچه تدریس بنده به قبل از آن برمیگردد. در دانشگاه علوم پزشکی ایران بصورت حق التدریس و رسمی آزمایشی حدود ۵ سال فعالیت نموده ام که قبل از استخدام رسمی قطعی دانشگاه را ترک کردم. هم زمان آخر هفته ها به مدت ۵ سال در دانشگاه گلستان تدریس میکردم و یک سال هم کامل در گرگان زندگی کردم. در دانشگاه زاهدان چند بار بصورت پروازی چند واحد فیزیولوژی تدریس نموده ام. دانشگاه های دیگر هم بصورت استاد پروازی مرتب واحدهای فیزیولوژی را تدریس مینمودم. با یک تلفن زدن از گروه فیزیولوژی دانشگاه ایران فکر کنم نتیجه خواهید گرفت در مورد روش درمانی روی شبکه های عصبی که سالها است انجام میدهم بحث مفصلی بر مبنای علم فیزیولوژی وجود دارد که گمان نمیکنم جایش اینجا باشد. ضمنا این یک روش قدیمی در طب چین و آیورودا هست که صدها سال است انجام میگیرد و در تحربه کلینیکی بنده بسیار موثر بوده است. خوشبختانه یک گروه تحقیقاتی اظهار تمایل برای کار تحقیقاتی و علمی روی این روش نموده اند که امیدوارم بتوانیم هر چه زودتر انجام دهیم. مشکل عدم حضور من در ایران است که کار پروژه عقب افتاده است. امیداورام این تجربه چند صد ساله موفق را از نظر علمی هر چه زودتر اثبات نماییم. البته توجیهات علمی فیزیولوژی کاملا وجود دارد. موفق باشید ... کالج کانادا موسوم به Canadian college of Trafitional& Holistic Mrdicine است/ این یک کالج خصوصی است که در اناریو ثبت شده است و متاسفانه بعد از کرونا به مشکلات زیادی خورد که الان دوباره مشغول بازسازی دروس هستم.»

با توجه به این که پاسخ دقیق و سندی از هیچ کدام از موارد دریافت نکردیم مجددا سعی کردیم ادعاها را راستی‌آزمایی کنیم.

دکتر شلدان مگدر،‌ کسی که رستگارپناه از او نام می‌برد، واقعا استاد دانشگاه مک‌گیل است. او در سال ۱۹۹۸ یک مقاله با عنوان Role of neurosympathetic pathways in the vascular response to sepsis به همراه کسی با نام Mohamed Rastegaparnah منتشر کرده است. حتی اگر عنوان فامیل رستگارپناه به اشتباه «رستگاپرناه» نوشته شده باشد، املای اسم کوچکش نیز با مدارک دیگری که او ارائه داده و عنوانش در شبکه‌های اجتماعی مغایرت دارد. حتی اگر عنوان فامیل رستگارپناه به اشتباه «رستگاپرناه» نوشته شده باشد و این همان فرد باشد در بخش Affiliations مقاله هیچ اشاره‌ای به وابستگی او به دانشگاه مک‌گیل یا هر دانشگاه دیگری نشده است.

از سوی دیگر رستگارپناه به گفته خودش ۲۶ سال پیش به کانادا مهاجرت کرده‌ و مقاله‌ای که ۲۷ سال پیش نوشته شده نمی‌تواند مدرکی برای تحصیل او در پست دکترای این دانشگاه باشد. ایشان هم مدرکی برای ما نفرستادند.

محمد رستگارپناه همچنین در شرح مدارک و فعالیت‌های حرفه‌ای خود یک ویدیوی یوتیوبی از اکانت خود برای ما فرستاد. او چند تصویر از چند گواهی و مدرک در این ویدیو ارائه کرده است. در نهایت تنها مدارک مورد تایید، دکترای پزشکی و تخصص فیزیولوژی باشد که در سایت سازمان نظام پزشکی ایران نیز درج شده است. اگرچه سوالاتی هنوز پیرامون مدرک «دانشنامه تخصصی فیزیولوژی» با «شماره ۷» پابرجاست:

رستگارپناه به دو مدرک دیگر استناد می‌کند:

هر دو مدرک از یک کالج خصوصی به نام کالج کانادایی سلامت هولستیک یا کل‌نگر اخذ شده‌اند. این کالج خصوصی متعلق به یک ایرانی به نام سهراب خوش‌بین است و مدارک آن اعتبار پزشکی ندارد. آقای خوش‌بین پزشک نیست و تحصیلاتش در حوزه شیمی بوده است. شرکت در دوره‌های این کالج نیازی به پیش زمینه پزشکی یا مدارک مرتبط ندارد و هر کسی می‌تواند با پرداخت هزینه در این دوره‌ها شرکت کند و مدرک بگیرد.

دوره اولی که رستگارپناه گذرانده «عنبیه‌شناسی» است. مدافعان عنبیه شناسی ادعا می‌کنند با مشاهده عنبیه انسان می‌توان به بیماری‌های او پی برد. پژوهش‌های علمی این رویکرد را نادرست، و در مواردی خطرناک ارزیابی کرده‌اند.

مدرک دوم مربوط به شرکت در یک دوره طب سوزنی است. طب سوزنی به عنوان یک درمان مکمل شناخته می‌شود. با این وجود در کانادا قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای به کارگیری آن وجود دارد. از جمله این که به استفاده از آن به جز برای پزشکان و دندان‌پزشکان در کبک و بریتیش کلمبیا ممنوع است و در سایر مناطق قوانین بسیار مشخصی از جمله گذراندن دوره‌های آموزشی سه تا پنج ساله نزد چند نهاد معتبر و مشخص دارد.

آخرین مدرکی که رستگارپناه در ویدیوی یادشده به آن استناد می‌کند هم ربطی به پزشکی ندارد:

نهادی به نام BOIM یا بورد پزشکی تلفیقی، یک سازمان دانشگاهی یا پزشکی نیست و کسی با مدرک این سازمان در کانادا و آمریکا نمی‌تواند طبابت کند. از جمله اعضای بورد ادیتوریال این نهاد می‌توان به «لئونارد هورویتس» اشاره کرد که به خاطر نظریاتش در حوزه تئوری توطئه، مخالف با واکسیناسیون شناخته می‌شود.

بنابراین فکت‌نامه به کلیه ادعاهای مطرح شده محمد رستگارپناه درباره خودش، و درمان همه بیماری‌ها با شوک عصبی نشان «نادرست» می‌دهد.