ویدیوهای جعلی درباره نخبگانی که قدر ندیده‌اند

مجموعه‌ای از ویدیوهای ساختگی در صفحات اینستاگرام منتشر می‌شوند که همگی مضمونی کمابیش مشابه دارند.( لینک ۱، لینک ۲، لینک ۳، لینک ۴، لینک ۵، لینک ۶) در این ویدیوهای بسیار کوتاه، شخصی اغلب گریان یا غمگین نشان داده می‌شود که «نخبه» است اما به دلیل «فقر»، «تبعیض» یا «بی‌کسی» یا دلایلی مشابه قدر ندیده‌اند.

این ویدیوها بارها دیده شده‌اند و از کامنت‌های گذاشته شده به نظر می‌آید همدلی و ترحم بسیاری جلب کرده‌اند.

هیچ کدام از این خبرها صحت ندارند. جست‌وجوی اسامی گفته شده هیچ نتیجه‌ای ندارد. علاوه بر این که عنوان‌های گفته شده مثل «نفر برتر ریاضی»، «برترین فیزیکدان» یا «رتبه اول پزشکی آلمان» اساسا وجود ندارند.

این ویدیوها که قالبی ثابت و تکراری دارند به‌طور خاص برای برانگیختن همدلی و ترحم و در نتیجه دیده شدن بیشتر پست و صفحه طراحی شده‌اند.

چرا مفهوم «قربانی بودن» در این ویدیوها برجسته شده است؟

در تمام این ویدیوهای کوتاه، آنچه باعث همدلی و همراهی مخاطب می‌شود «قربانی بودن» فردی است که «فقر» یا «تبعیض» را تجربه می‌کنند و ساخت ویدیوهای جعلی با این موضوع احتمالا برای اطمینان از دیده شدن این موضوع است.

در مقاله‌ای به قلم کورت گری، استاد برجسته دانشگاه اوهایو که در وبسایت دانشگاه آکسفورد منتشر شده، به مفهوم «قدرت قربانی‌» اشاره شده. در این مقاله در پاسخ به این سوال که چرا با فرد قربانی همدلی می‌کنیم آمده؛ «وقتی کسی را قربانی می‌دانیم، تمایل داریم ظلم را محکوم کنیم و با او احساس همدردی و همبستگی داشته باشیم». و این دقیقا همان جایی است که سازندگان این ویدیوها استفاده می‌کنند تا همراهی و واکنش مخاطبان را برانگیزند.

لوک موفِت استاد حقوق در دانشگاه کوئینز بلفاست و پژوهشگر در زمینه عدالت انتقالی و حقوق بشر، در کتاب Reparations and War درباره استفاده ابزاری از قربانی بودن دیگران می‌نویسد؛ افراد، گروه‌ها یا حتی نهادها ممکن است درد و رنج دیگران را برای پیشبرد اهداف سیاسی، اجتماعی یا اقتصادی خود به‌کار بگیرند، بدون آنکه هدف اصلی جبران واقعی آسیب یا عدالت برای قربانیان باشد.

کاری که در این ویدیوها، حتی بدون وجود قربانی واقعی و با روایت‌های جعلی انجام می‌شود.

باورپذیری ویدیوهای جعلی

این ویدیوها که به کمک هوش مصنوعی و بیشتر از همه سورا ساخته شده‌اند به خاطر ویژگی‌های این نرم‌افزار به لحاظ بصری بسیار باورپذیر و واقعی‌اند. از سوی دیگر، وضعیت نامناسب اقتصادی در کشور، اخبار واقعی از تبعیض‌ها و مشکلات برای نخبگان و فرهیختگان در ایران و حتی خارج از کشور امکان همدلی و همراهی مردم را فراهم می‌کند و باعث می‌شود تا این ویدیوهای ساختگی هزاران بازدید و صدها کامنت داشته باشند.

با این توضیحات فکت‌نامه به مجموعه این ویدیوها نشان «نادرست» می‌دهد.