تصاویر نادرست از پروژه استادیوم نئوم بالای یک آسما‌نخراش در عربستان سعودی

در روزهای گذشته تصویری منسوب به «استادیوم پروژه نئوم» عربستان در شبکه‌های اجتماعی ( لینک۱، لینک۲) و سایت‌های خبری از جمله عصر ایران، فرارو و ایران وایر به شکل گسترده‌ای منتشر شد. تصاویر، برج بلندی را نشان می‌دهند که استادیوم مجهزی بر فراز آن قرار گرفته است.

پیش از آن هم ویدیویی با تصاویری کمابیش مشابه در صفحات اینستاگرام پربازدید شده بود که در آن‌ها ادعا شده بود تصاویر مربوط به شبیه‌سازی «استادیوم نئوم» است که قرار است در عربستان ساخته شود. در بخش توضیحات این عکس آمده: «آدم فکر می‌کنه فیکه ولی این شبیه‌سازی رسمی خودشونه».

آیا تصاویر منتشر شده تصاویر شبیه‌سازی‌های رسمی پروژه نئوم است؟

عکس‌های منتشر شده درباره مدل اجرایی پروژه و اینکه این تصاویر شبیه‌سازی‌های رسمی پروژه است، نادرست است و از سوی هیچ یک از مراجع رسمی منتشر و یا تایید نشده‌اند و در سایت رسمی پروژه نئوم دیده نمی‌شوند.

یکی از تصاویری که بیش از بقیه دست به دست شد و ایران وایر هم آن را منتشر کرد، تصاویر اسکرین شات از ویدیویی است که یک کاربر فیسبوک حدود دو هفته پیش با AI ساخته و در فیسبوک خود منتشر کرد. بررسی فیسبوک این کاربر نشان می‌دهد که او به‌طور منظم ویدئوهای مفهومی از طراحی‌های عظیم مشابه منتشر می‌کند.

لیام هاوز سازنده این ویدیو به Daily Mail Sport گفت: «ماجرا دیوانه‌کننده بود. حدود دو هفته پیش، زمانی که قبل از خواب با تلفنم سرگرم بودم، این ایده ناگهان به ذهنم رسید. طرح را آماده کردم و قبل از اینکه بفهمم، در سراسر جهان پخش شد… انواع نشریات و حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی داشتند خبر می‌دادند که این ویدئو، طرح رسمی استادیوم آسمان‌خراش عربستان برای جام جهانی است! من شوکه شدم، واقعاً نمی‌دانستم چه خبر است. حتی دوستم و مادرم با من تماس گرفتند و گفتند: “اون ویدئویی که تو ساختی الان توی اخبار پخش میشه؟!” واقعاً باورنکردنی بود».

به گفته او دو یا سه دقیقه طول کشید تا این ویدئو ساخته شود.

علاوه بر این در توضیحات پروژه اشاره نشده که قرار است یک ورزشگاه کامل بر بالای یک آسمانخراش منفرد به آن شکلی که در ویدیو نشان داده می‌شود ساخته شود. در توضیح این پروژه مفهومی ضمن اشاره به ساخت آن در ارتفاع ۳۵۰ متری آمده: «این مجموعه در مرکز یک محله ورزشی جدید ساخته می‌شود که در مجاورت منطقه سلامت و تندرستی و دانشگاه قرار دارد و از چندین سطح مختلف در پروژه‌ی «لاین» (THE LINE) به‌آسانی قابل دسترسی است. کل مجموعه، مانند دیگر بخش‌های شهر، کاملاً با انرژی‌های تجدیدپذیر — عمدتاً حاصل از باد و خورشید — اداره خواهد شد. سیستم‌های حمل‌ونقل کاملاً برقی هستند و طراحی شهری آن بر پایه‌ی مدل دسترسی در پنج دقیقه پیاده‌روی است تا رفت‌وآمد پیاده را ترویج کند».

پروژه نئوم چیست؟

پروژه «نئوم» ایده یک شرکت عربستانی است که بر مبنای آن قرار است شهری در شمال‌غرب عربستان سعودی، در کنار دریای سرخ ساخته شود. ایده‌ پردازی‌های این پروژه زیر نظر شرکت NEOM Company پیش می‌رود، شرکتی که مسئول اجرا و توسعه این شهر است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در سال ۲۰۱۷ شرکت نئوم را به‌عنوان بخشی از چشم‌انداز تحول اقتصادی و اجتماعی عربستان ۲۰۳۰ پایه‌گذاری کرد.

نئوم، منطقه‌ای شهری و صنعتی در ساحل دریای سرخ، تقریباً به اندازه کشور بلژیک است و قرار است تا ۹ میلیون نفر جمعیت داشته باشد. این پروژه بخش محوری از طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان (Vision 2030) است که هدفش کاهش وابستگی اقتصاد به نفت است. همچنین پیشنهاد ساخت یک ورزشگاه با ظرفیت بیش از ۴۶٬۰۰۰ نفر در این پروژه مطرح شده است. در طرح ابتدایی گفته شده که ارتفاع استادیوم بیش از ۳۵۰ متر بالاتر از سطح زمین اطراف خواهد بود. بر اساس اعلام صفحه رسمی نئوم، ساخت این پروژه قرار است در سال ۲۰۲۷ آغاز و تا سال ۲۰۳۲ به پایان برسد.

وب‌سایت Arab News در سپتامبر سال ۲۰۲۴ گزارش داد که عربستان قصد دارد ۱۵ ورزشگاه به عنوان بخشی از طرح میزبانی جام جهانی ۲۰۳۴ بسازد و نئوم هم یکی از این ورزشگاه هاست.

کوچک شدن و تغییرات پروژه

با وجود تبلیغات گسترده عربستان در اجرای پروژه نئوم، رویترز در گزارشی در نوامبر ۲۰۲۴، طرح‌هایی که در ابتدا برای پروژه بزرگ نئوم در نظر گرفته شده بودند، اکنون «تقسیم و کوچک‌تر شده‌اند» تا بخش‌های حیاتی‌تر پروژه سریع‌تر تکمیل شوند. این تصمیم پس از افزایش چشمگیر هزینه‌ها و کناره‌گیری ناگهانی مدیرعامل باسابقه پروژه گرفته شده است.

در بخشی از این گزارش آمده که به عنوان مثال، بخش «The  Line» (یکی از بخش‌های اصلی نئوم) طراحی‌اش تغییر کرده تا استادیوم را در خود جای دهد و این استادیوم بتواند میزبان فینال جام جهانی باشد.

وب‌سایت تایمز هند هم در گزارشی با اشاره به این که به دلیل بلندپروازی زیاد پروژه از جمله ارتفاع بسیار بالا، شرایط فنی خاص و تاخیرهای گزارش‌شده و اینکه زمانبندی و اجرایی شدن پروژه با ریسک همراه است.

نئوم ایده چینی‌ها به سرمایه‌گذاران عربی بوده است؟

یکی از ویدیوهای منتشر شده با تصویر غیررسمی از استادیوم پروژه نئوم ادعا کرده است که این پروژه «طرح چینی‌ها به سرمایه‌گذارهای عربی و اروپایی» بوده است (لینک)

با این حال هیچ منبع معتبری خبری مبنی بر این که پروژه نئوم «پیشنهاد چینی‌ها به عربستان» بوده باشد یا این که دو کشور برای این طرح با یکدیگر همکاری داشته باشند، منتشر نکرده است. بر اساس اخبار رسمی، این پروژه از ابتدا از سوی عربستان سعودی و به خصوص محمد بن سلمان به عنوان بخشی از طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ (Vision 2030) تعریف شده است.

البته شرکت‌ها و مؤسسات چینی در نقش پیمانکار در ساخت بخش‌هایی از نئوم فعال هستند که با توجه به نزدیکی اقتصادی دو کشور همکاری در چنین پروژه عمرانی بزرگی دور از ذهن نیست. برای مثال شرکت چینی China Railway Construction Corporation تونل‌هایی در منطقه نئوم ساخته است. شرکت PowerChina هم عملیات عمرانی برای بنیاد برج‌ها و سازه‌های بلند در «The Line» را بر عهده داشته است.

از این رو با توجه به توضیحات بالا، فکت‌نامه به تصاویر منتسب به استادیوم پروژه نئوم در عربستان سعودی به عنوان پروژه‌ای در دست اجرا بر فراز یک آسمان‌خراش نشان «نادرست» می‌دهد.