درباره گزارش جدید از آتشفشان تفتان چه می‌دانیم؟

ادعایی در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر فعال شدن مجدد آتشفشان تفتان منتشر شده است. ( لینک۱ ، لینک۲ ، لینک۳ )

براساس این ادعا تفتان بعد از هفت هزار قرن دوباره «غرش» کرده است و بعد از هزاران سال سکوت دوباره نشانه‌هایی از بیداری نشان داده است. این ادعا می‌افزاید که این فعالیت با زمین‌لرزه‌های خفیف و بخارهای گوگردی همراه بوده است. همچنین ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی پیرامون این ادعا بازنشر می‌شود که در آن بخار از دل زمین بیرون می‌آید. برخی از مطالب شبکه‌های اجتماعی به یک گزارش از دیلی میل برای پشتیبانی این ادعا استناد کرده‌اند.

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد این ادعا نادرست است.

دود اطراف تفتان چیست و چرا ربطی به فوران اخیر ندارد؟

دود موجود در این تصاویر و منسوب به تفتان، بخار و گازِ آتشفشانی است که از فومرول‌ها بیرون می‌آید. فومرول یا دودخان به شکاف‌هایی گفته می‌شود که در اطراف آتشفشان‌ها وجود دارند و بخار آب و گازهایی مانند گوگرد یا دی‌اکسید‌کربن از آنها خارج می‌شود. این پدیده می‌تواند قرن‌ها ادامه داشته باشد، بدون اینکه آتشفشان فوران کند.

تفتان دهه‌هاست که دودخان‌های فعال دارد. گزارشی در سال ۱۹۹۹ به‌صراحت از «فومرول‌های بسیار فعال پوشیده از گوگرد در قله» تفتان اشاره کرده است. در همین گزارش اشاره شده که دودهای چند روزه نیز در گذشته مشاهده شده‌اند.

از طرف دیگر گزارش‌ها و تصاویری که گردشگران از سفر و صعود به قله تفتان منتشر کرده‌اند حاوی تصاویری از این دودخان‌هاست. در نتیجه خروج بخار یا دود یا گاز در تفتان موضوع جدیدی نیست.

خبر جدید درباره تفتان چیست؟

یک پژوهش جدید که هفت اکتبر ۲۰۲۵ (۱۵ مهر ۱۴۰۴) در وب‌سایت اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا (AGU) منتشر شد، با استناد به تصاویر ماهواره‌ای از ژوئیه ‌۲۰۲۳ تا مه‌ ۲۰۲۴، نشان داده که در نزدیک قله تفتان حدود ۹ سانتی‌متر برآمدگی رخ داده است. نویسندگان دو توضیح محتمل داده‌اند:

۱) تغییرات سامانه هیدروترمال، یعنی انباشت بخار یا مایعات داغ

۲) حرکت کم‌حجم ماگما در عمق کم.

خود مقاله تاکید می‌کند هیچ نشانه‌ای از «فوران قریب‌الوقوع» دیده نشده و فقط بر لزوم پایش بیشتر لرزه‌نگاری و گازسنجی تاکید کرده است.

با این وجود روزنامه دیلی‌میل انگلستان گزارشی منتشر کرده و گفته است آتشفشانی که ۷۱۰ هزار سال مرده بود دوباره زنده شده و شواهدی از فوران در آن مشاهده می‌شود. دیلی‌میل در تیتر گزارش از واژه «زامبی» برای توصیف تفتان استفاده کرده است.

عدد ۷۱۰ هزار سال به آخرین شواهد ماگمایی قطعیِ تفتان در دوران پلیستوسن برمی‌گردد. با این وجود تفتان از آن زمان تا امروز «کاملا خاموش» نبوده. خروج بخار، گاز و رسوبات زرد گوگرد در قله دائمی بوده است. چیزی که اکنون گزارش شده صرفا ثبت ماهواره‌ای ناآرامی پوسته است، نه «بازگشت به فاز فوران».

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که آتشفشان تفتان پس از ۷۱۰ هزار سال دوباره فعال شده، نشان نادرست می‌دهد.