مطبوعات و رسانه‌ها
نشریات چاپی و آنلاین
ادعای کشته شدن ۸۰۰ اسرائیلی در جنگ ۱۲ روزه
نادرست
ادعای کشته‌شدن ۸۰۰ اسرائیلی در جنگ ۱۲ روزه، نادرست است
اگر وقت ندارید …
- ماه‌هاست ادعاهایی مبنی بر «کشته‌شدن ۸۰۰ اسرائیلی در جنگ ۱۲ روزه» در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و سخنرانی افرادی چون احمد خاتمی شنیده می‌شود.
- مثلا روزنامه کیهان در گزارشی ادعا می‌کند یک مدیر اسرائیلی این عدد را در جریان یک مصاحبه تلویزیونی اعلام کرده است.
- بررسی‌ها نشان می‌دهد این ادعاها نادرست است.
- ۲۵ تیر ۱۴۰۴ مدیر یک شرکت فناوری اسرائیلی به نام ری‌لاین، عکسی از زیرنویس یک برنامه در شبکه ۱۲ اسرائیل را منتشر می‌کند. زیرنویس درباره تلفات سربازان اسرائیلی در عملیات ارابه‌های گیدئون در غزه است. او به کنایه می‌نویسد تعداد کشته‌های ارتش اسرائیل نه ۳۵ نفر، که در مجموع ۸۹۳ نفر است.
- کیهان این عدد را به عنوان اعتراف اسرائیل به کشته‌شدگان جنگ با «ایران» منتشر می‌کند و این عدد در ماه‌های بعد بازیافت و تکرار می‌شود. البته در ایران برخی رسانه‌ها این ادعای کیهان را درستی‌سنجی کردند و آن را زیر سوال بردند.
- رسانه‌ها از جمله الجزیره با استناد به آمار وزارت بهداشت اسرائیل، گزارش کرده‌اند که ۲۸ نفر در اسرائیل بر اثر جنگ ۱۲ روزه کشته شده‌اند.
- علاوه بر اینکه ۸۰۰ کشته در اسرائیل از سوی هیچ‌کسی مطرح نشده، بافت اجتماعی، حضور رسانه‌ها و خبرنگاران از کشورهای دیگر و همچنین شرایط زیرساخت‌های بهداشتی و دفن در جامعه اسرائیل نیز این سوال را به وجود می‌آورد که چگونه ممکن است یک دولت بتواند کشته شدن ۸۰۰ نفر را به طور کامل مخفی کند؟
از نخستین هفته‌های پس از جنگ ۱۲ روزه بین جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل، این ادعا در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فارسی و غیرفارسی مطرح شد که حملات موشکی جمهوری اسلامی ایران باعث کشته شدن افراد زیادی شده است. برخی از رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی در طول ماه‌ها ادعا می‌کنند در اسرائیل بر اثر حملات جمهوری اسلامی، بیش از ۸۰۰ شهروند اسرائیل کشته شده‌اند. جدیدترین ادعا نیز مربوط به احمد خاتمی است. او روز ۶ مهر ۱۴۰۴ در سخنرانی خود در سالگرد کشته شدن حسن نصرالله، این ادعا را به زبان آورد و آن را به‌عنوان نمونه‌ای از قدرت موشکی جمهوری اسلامی ایران مطرح کرد.
کسانی که مدعی این مخفی‌کاری از سوی اسرائیل هستند، ادعا می‌کنند «در یک مصاحبه تلویزیونی که از شبکه ۱۴ اسرائیل پخش شده، فردی به نام رابی سلمان که مدیر شرکتی به نام ردلاین در اسرائیل است، در حال مجادله با مجری این شبکه، این ادعای ۸۰۰ کشته را مطرح می‌کند.»
مثلا روزنامه کیهان در گزارشی که ۳۱ تیرماه ۱۴۰۴ منتشر کرد، در یک «خبر ویژه» ادعا کرد: «یک مدیر صهیونیست می‌گوید تلفات اسرائیل در جنگ با ایران، نه ۳۵ نفر بلکه بیش از 800 نفر بوده است. رابی سلمان مدیر شرکت ردلاین اسرائیل، در گفت‌و‌گویی با شبکه ۱۴ تلویزیون اسرائیل شرکت کرد. این گفت‌و‌گو به جرّ و بحث و مبادله کلمات تند میان مجری و او منتهی شد. در حالی که مجادله به اوج رسیده بود، رابی سلمان گفت: بس کنید با این دروغ و مهندسی ذهن! تعداد کشته‌های اسرائیل در جنگ با ایران، ۸۹۳ بود نه ۳۵! لعنت به شما و کانال بی‌ارزش‌تان!»
بررسی فکت‌نامه نشان می‌دهد که این ادعا اگر نگوییم به صورتی بی‌سابقه، اما به صورت کم‌سابقه‌ای، مجموعه‌ای از اشتباه‌ها و اطلاعات نادرست زنجیره‌ای است که در یک جمله جمع‌آوری شده و در نهایت باعث شده عدد نادرست ۸۰۰ کشته اسرائیلی در جنگ ۱۲ روزه، منتشر و همچنان تکرار شود. برای توضیح این مساله لازم است قدم به قدم، آنچه روی داده را با ترتیب تاریخی بررسی کنیم.
۱- ماجرای مصاحبه تلویزیونی چیست؟
مصاحبه تلویزیونی که کیهان و دیگران به آن اشاره می‌کنند در شبکه ۱۲ (و نه ۱۴) انجام شده و فردی که در استودیو دیده می‌شود، یکی از فرماندهان بازنشسته ارتش اسرائیل به نام «نوام تیون» است. بنابراین برخلاف ادعاها، او «رابی سلمان» نیست.
ترجمه زیرنویس‌های عبری به انگلیسی و فارسی:
زیرنویس نیز (همچنان که در تصویر مصاحبه دیده می‌شود) ارتباطی به جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل ندارد و درباره آمار اعلام‌شده سربازانی است که در عملیات ارابه‌های گیدئون (جنگ اسرائیل در غزه) کشته شده‌اند. زیرنویس این شبکه تلویزیونی، به زبان عبری نوشته است: «دو ماه بعد از عملیات ارابه‌های گیدئون: ۳۵ سرباز در غزه کشته شدند.»
۲- پس ماجرای رابی سلمان چیست؟
رابی سلمان، مدیر یک شرکت فناوری به نام Reline IT Solutions در اسرائیل و یک چهره حامی سربازان و نیروهای ارتش اسرائیل است. (این همان شرکتی است که کیهان و دیگران با نام اشتباه ردلاین، معرفی می‌کنند.)
حساب کاربری او HolySmoke در شبکه اجتماعی X روز ۱۶ جولای ۲۰۲۵ (۲۵ تیر ۱۴۰۴) عکسی از صفحه تلویزیون کانال ۱۲ منتشر می‌کند. او همراه این عکس، به ادعای کشته‌شدن ۳۵ نظامی اسرائیلی در جنگ غزه اعتراض می‌کند و می‌نویسد برخلاف آنچه این شبکه تلویزیونی نوشته، تعداد این کشته‌های ارتش اسرائیل در جنگ غزه ۸۹۳ نفر است.
ترجمه توییت رابی سلمان به زبان انگلیسی:
بنابراین برخلاف ادعای کیهان:
۱- فرد در تصویر تلویزیونی، رابی سلمان نیست.
۲- رابی سلمان در حساب توییتر خود به زیرنویس یک خبر از «شبکه ۱۲» واکنش نشان داده است.
۳- موضوع خبر و واکنش، اساسا ارتباطی با جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل ندارد و درباره تلفات سربازان جنگ اسرائیل در غزه است.
اما کیهان با مخلوط کردن همه این اسم‌ها و خبرها، چنین خبر نادرستی را منتشر کرده و بعد از آن هم، بسیاری از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، به نقل از کیهان یا منابعِ اشتباهی که کیهان به آنها اشاره کرده، همان ادعا را بازنشر کرده‌اند.
بنابراین به طور خلاصه، هیچ مقام، کارشناس، مدیر و شخصی نیست که ادعا کرده باشد «۸۰۰ نفر در حملات ایران به اسرائیل کشته شده‌اند.»
انصاف‌نیوز هم در تاریخ ۵ مرداد ۱۴۰۴ این ادعای روزنامه کیهان را بررسی کرد و در راستی‌آزمایی خود نشان داد این ادعا که شخصی در اسرائیل این عدد را به عنوان تلفات جنگ ایران و اسرائیل اعلام کرده باشد، نادرست است.
درباره تلفات انسانی اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه چه می‌دانیم؟
پس از پایان جنگ، گزارش‌هایی به نقل از اداره سلامت بهداشت اسرائیل منتشر شد که نشان می‌داد تعداد افرادی که در اسرائیل بر اثر جنگ ۱۲ روزه کشته شده‌اند، ۲۸ نفر است. (لینک خبرگزاری الجزیره)
رسانه‌ها و نهادهای اسرائیلی فهرست اسامی قربانیان حملات موشکی را منتشر کردند؛ مثلا مجموعه‌ای از نام‌ها و جزئیات قربانیان مربوط به حمله به آپارتمان در بات‌یام در دسترس و منتشر شده است.
بافت اجتماعی، حضور رسانه‌ها و خبرنگاران از کشورهای دیگر و همچنین شرایط زیرساخت‌های بهداشتی و دفن در جامعه اسرائیل نیز این سوال را به وجود می‌آورد که چگونه ممکن است یک دولت بتواند کشته شدن ۸۰۰ نفر را به طور کامل مخفی کند؟ هیچ گزارش، نشانه و ادعایی وجود ندارد که این عدد را تایید کند و به نظر می‌رسد عدد ۸۰۰ که همین چند روز پیش در سخنرانی احمد خاتمی نیز تکرار شده، بازیافت عددی است که یک کاربر در توییتر درباره تلفات نظامی سربازان در جنگ اسرائیل در غزه ادعا کرده بود.
آیا حملات جمهوری اسلامی می‌توانست ۸۰۰ کشته ایجاد کند؟
برای اینکه در مدت ۱۲ روز مجموعا ۸۰۰ نفر کشته شوند، باید چندین حمله، هر کدام با تلفات صدها نفری رخ دهد که در هر کدام ده‌ها تا صدها موشک مرگبار (مثلا از نوع خرمشهر ۴ با کلاهک خوشه‌ای) از سامانه‌های دفاعی عبور کرده و مستقیم به اهداف بسیار پرجمعیت (مجتمع‌های مسکونی، مراکز حمل‌ونقل، بیمارستان‌ها) اصابت کند.
عوامل محدودکننده چنین سناریویی عبارتند از:
۱) سامانه دفاع هوایی چندلایه اسرائیل: گنبد آهنین، فلاخن داوود و سامانه‌های پیکان و دیگر سازوکارهای پدافندی، نقش مهمی در کاهش میزان اصابت‌ها و تلفات داشتند؛ گرچه هیچ سامانه‌ای کامل نیست، اما عملکرد دفاع هوایی در کاهش تلفات بالقوه حملات گسترده، موثر بود. همچنین ناوگان متحدین اسرائیل مستقر در شرق مدیترانه نیز ظرفیت پدافندی خود را در اختیار دفاع از آسمان این کشور قرار داده‌بود.
۲) زیرساخت‌های دفاع غیرعامل: رسانه‌ها و مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها با لحنی تمسخرآمیز از اینکه تهدید تلفنی یا پرتاب یک موشک انصارالله از یمن باعث می‌شود «میلیون‌ها صهیونیست از ترس به سمت پناهگاه‌ها» فرار کنند، صحبت کرده‌اند (کیهان، مهر، مشرق، تسنیم). واقعیت این است که توسعه سیستم‌های پدافند غیرعامل در اسرائیل، پیاده‌سازی هشدارهای پیش از اصابت به موقع، آگاهی شهروندان از وضعیت پناهگاهی، ایجاد پناهگاه‌های خانگی و عمومی با استقامت بسیار بالا و تمرین‌های مدنی، باعث شده که حتی در موارد اصابت، شمار تلفات بسیار کاهش یابد.
۳) دقت و نوع موشک‌ها: شواهد برخوردها نشان می‌دهد موشک‌های بالستیک یا دوربرد جمهوری اسلامی ایران، برخلاف ادعاهای مطرح شده در رزمایش‌ها، دقت بسیار پایینی دارند. در زمینه دقت موشک بالستیک، شاخصی وجود دارد به نام CEP یا «دایره خطای احتمالی». برای مثال فرض کنید ۱۰۰ موشک بالستیک را به سمت نقطه‌ای پرتاب می‌کنیم؛ کوچکترین شعاع دایره‌ای به مرکز آن نقطه که ۵۰ موشک (۵۰درصد پرتابه‌ها) در آن قرار بگیرند، شعاع CEP خوانده می‌شود.
تحلیل آسوشیتدپرس از برخورد نواتیم (وعده صادق ۲) مقدار CEP حدود ۱/۲ کیلومتر را نشان می‌دهد.
تحلیل فکت‌نامه از برخورد مقر موساد (وعده صادق ۳) هم نشان می‌دهد مقدار CEP باید در مقیاس کیلومتر باشد.
برای ایجاد چنین تلفاتی، به اصابت دقیق چندین موشک به اهدافی با تراکم جمعیتی بالا مثل یک مجتمع مسکونی نیاز است، نه پرتاب‌های پراکنده به سمت شهر‌های پرجمعیت. در عمل، بزرگ‌ترین حادثه مرگبار ثبت‌شده در اسرائیل طی آن درگیری‌ها، اصابت به ساختمانی در بات‌یام بود که چندین کشته برجای گذاشت (مجموع تلفات، اعم از کشته و زخمی هر حادثه در حدود تک‌رقمی تا چندده‌تایی بود). مجموع این حوادث به حدود ۲۸ کشته می‌انجامد، نه ۸۰۰.
آیا اصرار بر آتش‌بس «به‌خاطر ۸۰۰ کشته» بود؟
یکی از مضامین گفته‌های مقامات و رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران درباره آتش‌بس در سه ماه گذشته این بوده که تلفات سنگین ادعاشده، اسرائیل را وادار به آتش‌بس کرده است؛ اما شواهد میدانی و گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که:
۱) آتش‌بس نهایی با میانجی‌گری ایالات متحده آمریکا و فشار دیپلماتیک این کشور بر اسرائیل شکل گرفت و پیام‌های سیاسی از واشنگتن (از جمله مواضع عمومی و پست‌های شبکه‌های اجتماعی رئیس‌جمهوری آمریکا در آن مقطع) نقشی تعیین‌کننده در ایجاد فضا برای توقف خصومت‌ها داشتند.
۲) یکی از پیام‌های عمومی برجسته که رسانه‌ها آن را بازنشر کردند، پست دونالد ترامپ درباره «برگشت هواپیماها / آتش‌بس» بود که به‌عنوان سیگنال فشار دیپلماتیک بر اسرائیل تفسیر شد.
بنابراین روایت «اسرائیل به‌خاطر ۸۰۰ کشته آتش‌بس خواست» با شواهد دیپلماتیک و میدانی سازگار نیست.
با این توضیحات، فکت‌نامه به ادعای روزنامه کیهان، مطبوعات و رسانه‌ها و احمد خاتمی مبنی بر اینکه در اسرائیل اعلام شده ۸۰۰ نفر بر اثر حمله ایران کشته‌شده‌اند نشان «نادرست» می‌دهد.
