ادعای شاخ‌دار مضر بودن خوردن آب ناشتا

در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده (بایگانی) که «نوشیدن آب فاتر ناشتا بسیار مضر است.» این ادعا را به طور گسترده فردی به نام «داوود امین الرعایا (ساتوا)» در اینستاگرام و تلگرام مطرح کرده‌است. امین الرعایا در اینستاگرام «فروشگاه مجازی محصولات با سطح هوشیاری بالا، بدون کود و سم شیمیایی» دارد. او در پستش، درباره نوشیدن آب ناشتا می‌گوید:

نوشیدن آب فاطر (فاتر) به صورت ناشتا بدعت بسیار وحشتناک است و بسیار مضر است برای سلامت انسان و نوع بشر… می‌گویند هر روز صبح که از خواب بیدار شدی، یک پارچ، یک دبه آب بخور؛ مره را می‌برد، دهان را خوشبو می‌کند، چشم‌ها را شفاف می‌کند. ولی این جوری نیست، نیروی حیات شما را نابود می‌کند… صبح ناشتا حرارت گوارشی و حرارت غریزی، آگنی، روشن شده، آماده است که صبحانه را جذب کند و می‌خواهد کارش را انجام دهد. آن حرارت برای مغز مفید است، برای قوای جنسی مفید است، برای قلب مفید است، تو می خواهی آب بریزی روش؟

در منابع شبه‌علم طب سنتی و به‌ویژه در احادیث و روایات اسلامی، واژه «آب فاتر» به معنی آب ولرمی است که قبلا جوشانده شده‌است. اما این ادعا چقدر صحیح است؟

از حرارت غریزی، آگنی و نیروی حیات چه می‌دانیم؟

مفاهیمی مانند «حرارت غریزی»، «آگنی»، «نیروی حیات» استعاره‌هایی پیشاعلمی هستند و هیچ پایه علمی ندارند. ایده «مزاج‌های چهارگانه» ریشه در پزشکی یونان باستان (بقراط و جالینوس) دارد و بعدها در پزشکی اسلامی-ایرانی وارد شد. این تقسیم‌بندی بر مبنای تعادل میان چهار «اخلاط» (دم، صفرا، بلغم، سودا) بوده است، نه بر اساس داده‌های زیستی یا آزمایشگاهی. «نیروی حیات» هم مربوط به شبه‌علم آیورودا (نوعی پزشکی شرقی) است و هیچ پشتوانه پژوهشی ندارد.

از اثر آب‌خودن ناشتا چه می‌دانیم؟

مطالعات بالینی نشان داده‌اند که نوشیدن آب، چه ناشتا و چه همراه با غذا، برای جبران کم‌آبی بدن ضروری است و متابولیسم، عملکرد کلیه‌ها و سلامت مغز را بهبود می‌بخشد. آب ولرم حتی برای دستگاه گوارش راحت‌تر است، زیرا معده به سرعت دمای محتویات خود را با دمای بدن تنظیم می‌کند و نوشیدن آب ولرم انرژی کمتری برای گرم شدن نیاز دارد. هیچ پژوهشی نشان نداده است که نوشیدن آب فاتر ناشتا به بدن آسیب بزند یا «نیروی حیاتی» را خاموش کند.

پژوهشی در Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism نشان داد که نوشیدن ۵۰۰ میلی‌لیتر آب، متابولیسم بدن را به‌طور موقت تا ۳۰درصد افزایش می‌دهد. این افزایش متابولیسم در عرض ۱۰ دقیقه پس از نوشیدن آب آغاز می‌شود و پس از ۳۰ تا ۴۰ دقیقه به حداکثر خود می‌رسد. در این مطالعه، حدود ۴۰درصد از اثر ترموژنیک ناشی از گرم شدن آب از دمای ۲۲ درجه سانتی‌گراد به ۳۷ درجه سانتی‌گراد بوده است. همچنین، در مردان، عمدتا چربی‌ها سوخت افزایش متابولیسم را تأمین کرده‌اند، در حالی که در زنان، کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی بوده‌اند. این اثر با مسدودسازی گیرنده‌های بتا-آدرنرژیک سیستمیک کاهش می‌یابد.

نظر مراجع معتبر درباره نوشیدن آب ناشتا چیست؟

نظرات مراجع معتبر پزشکی جهانی نیز این دیدگاه را تأیید می‌کند. سازمان جهانی بهداشت، مراکز کنترل بیماری آمریکا، NHS و کلینیک مایو نوشیدن آب سالم در هر زمان از روز، به ویژه پس از بیداری، را توصیه می‌کنند و هیچ محدودیتی برای ناشتا مطرح نمی‌کنند. نوشیدن آب ناشتا به بازگرداندن تعادل مایعات بدن و عملکرد طبیعی اندام‌ها کمک می‌کند و به عنوان یک عادت سالم پذیرفته شده است.

1. سازمان جهانی بهداشت (WHO) نوشیدن آب سالم را در هر زمان از روز توصیه می‌کند و محدودیتی برای ناشتا ذکر نکرده است.
2. NHS (انگلستان) تأکید می‌کند که نوشیدن آب بعد از بیدار شدن به هیدراته ماندن بدن کمک می‌کند و هیچ خطری ندارد.
3. CDC (مراکز کنترل بیماری آمریکا) نوشیدن منظم آب در طول روز را برای حفظ عملکرد طبیعی بدن ضروری می‌داند.

بیانیه نظام پزشکی کشور

روز ۲۰ خرداد ۱۴۰۴، معاونت اجتماعی سازمان نظام پزشکی کشور «اسامی ۵۲ مدعی طبابت بدون مجوز» را اعلام کرد و وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران نیز در انتشار این خبر عنوان «برخورد قانونی در انتظار سودجویان حوزه سلامت» را به‌کاربرد. در این بیانیه آمده:

با توجه به … مراجعات متعدد آسیب دیدگان ناشی از اقدامات افراد غیرپزشک و فاقد صلاحیت، درخصوص افراد فهرست زیر به اطلاع می رساند این افراد که در فضای مجازی و در سطح جامعه اقدام به طبابت، تجویز دارو و اقدامات درمانی و حتی اقدامات درمانی تهاجمی می کنند، به اطلاع هموطنان عزیز می رساند کلیه این افراد فاقد پروانه و مجوز طبابت و فاقد صلاحیت و دانش انجام اقدامات درمانی هستند , …ارائه هرگونه خدمات پزشکی، دارویی و درمانی توسط این افراد، مداخله در امور پزشکی محسوب شده و مشمول پیگرد قضایی خواهد بود.

نفر هشتم در این فهرست مدعی این ادعا «داوود امین‌الرعایا» (ساتوا) است و نام او در سامانه پزشکان سازمان نظام پزشکی دیده نمی‌شود. سازمان نظام پزشکی کشور اعلام کرده آمادگی دارد به آسیب‌دیدگان از این افراد مشاوره حقوقی ارائه دهد.

بنابراین، ادعای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر اینکه «نوشیدن آب فاتر ناشتا مضر است» کاملاً نادرست، غیرعلمی و فاقد هرگونه اعتبار از نظر منابع رسمی بهداشتی، فکت‌چکرها و تحقیقات معتبر علمی است و از فکت‌نامه، نشان شاخ‌دار می‌گیرد.