تحلیل فنی، تاکتیکی و استراتژیک سلاح لیزری LY-1 چین

هفته گذشته یکی از مسائل مورد بحث در شبکه‌های اجتماعی، سلاح لیزری LY-1 چین بود برای اولین بار در رژه روز پیروزی ۲۰۲۵ «ارتش آزادیبخش خلق» (PLA) به نمایش درآمد. نام رسمی این اسلحه سامانه انرژی هدایت‌شده (DEW) یا لیزر انرژی بالای (HEL) است. یک سامانده پدافندی که پرنده‌های دشمن را از فاصله دور با پرتو لیزر با تکنولوژی «حالت جامد» نابود می‌کند.

اما سامانه پدافندی LY-1 صرفا یک نمایشگر فناوری نیست؛ بلکه یک سامانه تسلیحاتی ماژولار و مقیاس‌پذیر است که برای تغییر محاسبات تاکتیکی جنگ در منطقه هند-آرام طراحی شده و در عین حال به عنوان سنگ بنای استراتژی «ضد-دسترسی/منع منطقه‌ای» (A2/AD) و «جنگ هوشمند» ارتش آزادیبخش خلق عمل می‌کند.

به این ترتیب در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایرانی نیز این اسلحه همان ابتدا مورد توجه قرار گرفت چه اینکه در این مراسم رژه و رونمایی، مسعود پزشکیان، ریاست جمهوری اسلامی ایران نیز حضور داشت. براساس اندک یافته‌های فنی موجود از روی تصاویر، ویژگی‌های فنی LY-1، قابلیت‌های تاکتیکی و نقش استراتژیک آن در توازن قوا در تنگه تایوان و دریای جنوبی چین را بررسی می‌کنیم.

هر چند این سامانه برای اولین بار در رژه اخیر رونمایی شد، اما تصاویر جاسوسی در اوت ۲۰۲۴ (حدود یک سال پیش) از وجود سامانه لیزری روی ناو آبی-خاکی تایپ ۰۷۱ خبر می‌داد که حالا مشخص می شود سامانه لیزری LY-1 است.

از ویژگی‌های فنی و عملیاتی سامانه LY-1 چه می‌دانیم؟

پیش از هر چیز باید بدانیم که چین یک روزه به چنین سطح فناوری انرژی نرسیده‌است و سابقه طولانی در توسعه پدافند لیزری دارد. از جمله می توان به مدل LW-30 اشاره کرد که در سال ۲۰۱۸ به‌نمایش درآمد و ادعا شده در سامانه پدافندی جمهوری اسلامی ایران نیز به‌کار رفته است (تصویر زیر).

معماری و طراحی سامانه

پیکربندی فیزیکی: دقیق برجک سفید نشان می‌دهد که این سامانه یک دریچه دایره‌ای بسیار بزرگ برای هدایتگر اصلی پرتو دارد (قرمز) که چندین دریچه دایره‌ای کوچکتر، روی باکسی در بالای آن است. این دریچه‌های ثانویه، حسگرهای هدف‌گیری و ردیابی هستند (زرد). یک ساختار جعبه‌مانند متمایز نیز وجود دارد که به طور بالقوه حاوی یک رادار مکمل، یک حسگر فرکانس رادیویی غیرفعال (passive) یا سایر اجزای حیاتی سامانه است (سبز).

فناوری لیزر زیربنایی: LY-1 یک سلاح لیزری حالت جامد (solid-state) پرقدرت است. رونمایی از این سامانه حاکی از یک پیشرفت چشمگیر در سامانه‌های خنک‌کننده پیشرفته است که برای قابلیت «حمله مداوم» ضروری است. تصویر زیر پروتوتایپ این سامانه را در زمان توسعه نشان می‌دهد (سال ۲۰۱۹).

ویژگی‌های حفاظتی: نمونه دریایی یک گنبد محافظ جمع‌شونده داشت که برای محافظت از اپتیک‌های حساس سامانه در برابر محیط خشن دریایی است.

ارزیابی پاکت عملکرد

توان خروجی: توان دقیق LY-1 اعلام نشده، اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهند که این سامانه یکی از قدرتمندترین لیزرهای عملیاتی جهان است. برای مقایسه، لیزرهای «تاکتیکی» ارتش آمریکا بیش از ۱۰۰ کیلووات و لیزرهای «استراتژیک» بیش از یک مگاوات توان دارند. شاسی بزرگ LY-1 فضای کافی برای تجهیزات برق و خنک‌کننده دارد و نشان می‌دهد امکان ارتقا به توان‌های بالاتر وجود دارد. حد تولید برق، انرژی لازم برای لیزر را فراهم می‌کند و سیستم خنک‌کننده برای جلوگیری از گرمای بیش از حد ضروری است.

برد مؤثر: برد دقیق LY-1 اعلام نشده، اما با توجه به اهدافی که قرار است منهدم کند، از پهپاد و موشک گرفته تا شاید ماهواره‌های مدار پایین، برد آن باید بسیار زیاد باشد. برای مقایسه، مدل قدیمی‌تر LW-30 حدود ۲۵ کیلومتر برد داشت. البته عملکرد این لیزر در شرایط بد آب‌وهوایی مثل مه، دود یا باران کاهش پیدا می‌کند.

سرعت و هزینه درگیری: LY-1 درگیری را با سرعت نور انجام می‌دهد، بنابراین عملاً زمان پرواز وجود ندارد و فرآیند رهگیری در چند میلی‌ثانیه انجام می‌شود. این سرعت نیاز به پیش‌بینی مسیر هدف را حذف می‌کند. همچنین، هزینه هر شلیک بسیار ناچیز است و فقط به مصرف برق محدود می‌شود؛ در مقابل، سامانه‌های پدافند موشکی سنتی برای هر شلیک هزینه‌ای بین چند ده هزار تا چند میلیون دلار دارند

هدف‌گیری، ردیابی و کنترل آتش

مجموعه حسگرها: دریچه‌های کوچک بالای سامانه، مجموعه حسگرهای الکترواپتیک (EO) و فروسرخ (IR) را در خود دارند. این ترکیب به LY-1 امکان می‌دهد اهداف را هم با تصویر مرئی در روز و هم با تشخیص حرارتی در شب یا در شرایط دید محدود مانند مه و دود شناسایی و ردیابی کند.

کنترل آتش یکپارچه: این سامانه به احتمال زیاد با سامانه‌های راداری مستقر در کشتی یا روی زمین برای تشخیص اولیه تهدید و نشانه‌گیری اولیه یکپارچه شده است اما گنجاندن بالقوه یک رادار اختصاصی یا حسگر RF غیرفعال بر روی خود برجک، قابلیت‌های هدف‌گیری مستقل را فراهم می‌کند. حسگر RF غیرفعال، سیگنال‌های رادیویی منتشر شده از هدف را دریافت می‌کند و بدون انتشار سیگنال، اطلاعات موقعیتی از پرنده دشمن به‌دست می آورند.

توانمندسازی با هوش مصنوعی: تحلیلگران چینی می‌گویند LY-1 از هوش مصنوعی برای هدف‌گیری استفاده می‌کند. این فناوری اجازه می‌دهد داده‌های حسگر بسیار سریع‌تر از انسان پردازش شوند و تهدیدها اولویت‌بندی، ردیابی و درگیری شوند. چنین قابلیتی به‌ویژه در مقابله با حملات گسترده و هم‌زمان اهمیت دارد..

پلتفرم‌های استقرار و ماژولار بودن

کاربرد دریایی (اصلی): LY-1 به طور رسمی به عنوان یک سلاح دفاع هوایی کشتی‌پایه توصیف شده است. یک نمونه نمایشی از حداقل سال ۲۰۲۴ روی یک ناو حمل و نقل آبی-خاکی تایپ ۰۷۱ نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق (PLAN) عملیاتی بوده است.

کاربرد زمینی (ثانویه): اولین نمایش عمومی آن در رژه روز پیروزی ۲۰۲۵ روی یک خودروی زرهی هشت چرخ سفارشی HZ141 بود.تحلیلگران متفق‌القولند که این صرفاً یک پایه نمایشی برای رژه نبود، بلکه یک پلتفرم متحرک هدفمند بود که حاکی از یک کاربرد زمینی واضح است. این نسخه زمینی می‌تواند دفاع نقطه‌ای برای دارایی‌های با ارزش مانند پایگاه‌های هوایی، مراکز فرماندهی یا آتش‌بارهای موشکی فراهم کند.

استقرار دوگانه LY-1 روی کشتی و خودروی زمینی نشان‌دهنده یک انتخاب استراتژیک «ماژول‌محور» است. برجک اصلی و سامانه‌های پشتیبانی به صورت واحد مستقل طراحی شده‌اند و می‌توانند روی هر پلتفرم با توان و فضا کافی نصب شوند. این رویکرد به چین اجازه می‌دهد قابلیت‌های سلاح‌های لیزری انرژی مستقیم (DEW) را سریع و کم‌هزینه روی کشتی‌ها، جزایر مصنوعی یا واحدهای زمینی مستقر کند. هدف، ایجاد یک سپر دفاعی گسترده با تعداد زیاد سامانه‌ها است که حتی اگر هر سامانه جداگانه به‌طور کامل یکپارچه نباشد، باز هم بازدارندگی ایجاد می‌کند.

از ویژگی‌های تاکتیکی و ماموریت‌های سامانه LY-1 چه می‌دانیم؟

LY-1 یک سامانه لیزری دفاع نقطه‌ای دریایی است که به عنوان «آخرین لایه» دفاعی کشتی‌ها عمل می‌کند و مکمل سامانه‌های موشکی برد بلند، متوسط و کوتاه چین است. این سامانه با سرعت نور و «مخزن مهمات نامحدود» می‌تواند حملات اشباعی پهپادها و موشک‌های کروز را خنثی کند و حتی تهدیدات هایپرسونیک را با آسیب به حسگرها یا بدنه مهار کند. کاربردهای تهاجمی شامل کور کردن یا آسیب به حسگرهای دشمن و عملیات منطقه خاکستری است. نسخه زمینی قابلیت دفاع هوایی از زیرساخت‌ها و مقابله با راکت، توپخانه و خمپاره (C-RAM) را دارد. همچنین توان بالقوه ضد-فضایی (ASAT) برای هدف قرار دادن ماهواره‌های LEO را داراست. هزینه پایین هر شلیک LY-1، بازنگری استراتژیک در عملیات دریایی را ضروری می‌کند.

استقرار سامانه‌های زمینی LY-1 در جزایر مصنوعی مستحکم شده چین در اسپراتلی و پاراسل و روی کشتی‌های جنگی نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق که در این منطقه گشت‌زنی می‌کنند، یک شبکه دفاعی قدرتمند ایجاد خواهد کرد. این شبکه می‌تواند از این پایگاه‌ها در برابر حمله محافظت کند و به پکن این توانایی را بدهد که حضور پهپادهای نظارتی، هواپیماهای گشت دریایی و حتی جنگنده‌های سطحی ایالات متحده و متحدانش را به چالش بکشد.

از نقش سامانه LY-1 در دکترین استراتژیک چین چه می‌دانیم؟

LY-1 نقش نمادین اما استراتژیک در موازنه قدرت چین دارد و جزء حیاتی دکترین A2/AD و جنگ هوشمند ارتش آزادی‌بخش خلق است. به‌طور خلاصه دسترسی‌ناپذیری یا A2 جلوی حرکت به سمت یک منطقه عملیاتی را می‌گیرد، در حالی که جلوگیری از دسترسی یا AD حرکت در داخل آن منطقه را محدود می‌کند. استراتژی A2/AD چین برای این طراحی شده است که مداخله نظامی ایالات متحده در یک درگیری منطقه‌ای بر سر تایوان یا در دریای چین جنوبی را بسیار پرهزینه و خطرناک سازد.

این سامانه با ایجاد یک «حباب دفاعی» تقریبا غیرقابل نفوذ در برابر پهپادها و موشک‌ها، از ناوها، پایگاه‌ها و موشک‌های دوربرد محافظت می‌کند و مزایای تاکتیکی آمریکا را کاهش می‌دهد. LY-1 به شبکه پدافندی چین متصل است و با هوش مصنوعی داده‌های حسگرها را پردازش می‌کند، تهدیدات را خنثی و حسگرهای دشمن را کور می‌کند. این سامانه نه تنها دفاعی است، بلکه یک توانمندساز استراتژیک است که بقای نیروها و اجرای دکترین‌های پیشرفته چین را تضمین می‌کند.

از رقبای سامانه LY-1 در دنیای آزاد چه می‌دانیم؟

LY-1 چین در رقابت جهانی سلاح‌های انرژی هدایت‌شده (DEW) مشابه سامانه‌های آمریکایی HELIOS و ODIN عمل می‌کند، اما با رویکرد ماژولار و استقرار سریع تمرکز دارد. این سامانه می‌تواند تهدیدهای پهپادی و موشکی را در دریای چین جنوبی و تنگه تایوان خنثی و حضور نظامی چین را مستحکم کند. LY-1 آزادی ناوبری دشمن را محدود می‌کند، دفاع نامتقارن تایوان را پیچیده می‌کند و به چین امکان ایجاد «مناطق ممنوعه» و حلقه‌های محافظتی کشتی‌ها را می‌دهد.

یک شکاف قابل توجه بین آنچه چین در یک رژه به نمایش می‌گذارد و آنچه در میدان نبرد اثبات شده است، وجود دارد. بیشتر سامانه‌های نشان داده شده در میدان نبرد آزمایش نشده‌اند و قابلیت‌های واقعی آنها تایید نشده است. در مقابل، سامانه‌های آمریکایی مانند HELIOS در حال گذراندن آزمایش‌های دریایی دقیق و یکپارچه‌سازی با سامانه‌های اثبات شده در نبرد مانند Aegis هستند.

از آسیب‌پذیری‌ها و چشم‌انداز آینده سامانه LY-1 چه می‌دانیم؟

LY-1 پیشرفته‌ترین سلاح انرژی هدایت‌شده در پشت دیوار آزادی است. با اینحال این لیزر نیز محدودیت‌هایی دارد مانند تلاطمات جوی، پوشش‌های بازتابنده و مانورهای سریع اهداف که عملکرد آن را آسیب‌پذیر می‌سازند. وابستگی به حسگرها و سامانه‌های خنک‌کننده پیچیده، امکان حملات «Mission kill» با جنگ الکترونیک یا مهمات کوچک هدفمند را فراهم می‌کند. آینده جنگ DEW شامل لیزرهای قدرتمندتر، هوش مصنوعی پیشرفته و تسلیحات ضد پدافندی خواهد بود. LY-1 توانمندساز استراتژیک ارتش چین است، دکترین A2/AD و جنگ هوشمند آن را تقویت می‌کند. برنامه‌ریزان غربی باید همزمان اقدامات متقابل، تاکتیک‌های نوین و سناریوهای محتاطانه را توسعه دهند تا با تهدیدهای واقعی و سیگنال‌های استراتژیک LY-1 مقابله کنند. این سامانه نشان می‌دهد جنگ با سرعت نور دیگر تخیل نیست، بلکه واقعیتی نوظهور در هند-آرام و فراتر است.

رونمایی از سلاح لیزری LY-1 ترنش آزادیبخش خلق نشان‌دهنده یک پیشرفت قابل توجه در قابلیت‌های نظامی چین و ورود به عصر جدیدی از جنگ‌افزارهای مبتنی بر انرژی است. LY-1 صرفا یک نمایشگر فناوری نیست؛ بلکه یک سامانه تسلیحاتی ماژولار و مقیاس‌پذیر است که برای تغییر محاسبات اقتصادی و تاکتیکی جنگ در منطقه هند-آرام طراحی شده و به عنوان سنگ بنای دکترین‌های «ضد-دسترسی/منع منطقه‌ای» (A2/AD) و «جنگ هوشمند» چین عمل می‌کند.

بر اساس یافته‌های فنی موجود، LY-1 یک سلاح لیزر حالت جامد با انرژی بالا است که روی پلتفرم‌های دریایی و زمینی قابل نصب است. قابلیت‌های کلیدی آن شامل درگیری با اهداف با سرعت نور، هزینه بسیار پایین برای هر شلیک و ظرفیت «مخزن مهمات نامحدود» است. این ویژگی‌ها به LY-1 اجازه می‌دهد تا به طور مؤثری با تهدیدات اشباعی مانند حملات پهپادهای انبوه و موشک‌های کروز ضدکشتی مقابله کند؛ تهدیداتی که پاشنه آشیل دفاع هوایی متعارف مبتنی بر موشک محسوب می‌شوند.

از منظر تاکتیکی، LY-1 به عنوان یک سامانه دفاع نقطه‌ای نسل جدید عمل می‌کند که لایه درونی دفاعی ناوگان دریایی و دارایی‌های حیاتی زمینی را تقویت می‌کند. با این حال، قابلیت‌های آن فراتر از نقش دفاعی صرف است؛ توانایی «حمله دریایی» و «خیره کردن» حسگرهای دشمن، آن را به ابزاری قدرتمند برای عملیات‌های قهری در «منطقه خاکستری» و حتی یک سلاح بالقوه ضدماهواره (ASAT) تبدیل می‌کند.

از نظر استراتژیک، LY-1 یک توانمندساز حیاتی برای دکترین A2/AD چین است. این سامانه با محافظت از دارایی‌های کلیدی تهاجمی و فرماندهی چین در برابر حملات پیشگیرانه، «حباب» منع منطقه‌ای پکن را تقویت کرده و هزینه‌ها و خطرات مداخله نظامی ایالات متحده در درگیری‌های منطقه‌ای مانند سناریوی تایوان یا دریای چین جنوبی را به شدت افزایش می‌دهد. علاوه بر این، ادغام آن با سیستم‌های هوش مصنوعی و شبکه‌های فرماندهی، کنترل، ارتباطات، کامپیوتر، اطلاعات، نظارت و شناسایی (C4ISR)، آن را به یک جزء کلیدی در چشم‌انداز «جنگ هوشمند» ارتش آزادی‌بخش خلق (PLA) تبدیل می‌کند.

در نهایت، استقرار LY-1 چشم‌انداز امنیتی در هند-آرام را تغییر می‌دهد، یک مسابقه تسلیحاتی جدید در حوزه انرژی هدایت‌شده را تسریع می‌کند و برنامه‌ریزان دفاعی غربی و منطقه‌ای را با چالش‌های جدیدی در زمینه توسعه اقدامات متقابل، دکترین‌های عملیاتی و ارزیابی تهدید مواجه می‌سازد.