ادعای گمراه‌کننده درباره حقوق مادر در ایران برای دریافت شناسنامه نوزاد

بعضی از رسانه‌ها از جمله باشگاه خبرنگاران جوان و خبرگزاری فارس خبری منتشر کرده‌اند و در آن تاکید کردند مادر به صورت قانونی می‌تواند برای دریافت شناسنامه نوزاد اقدام کند و این حق، در صورت ثبت رسمی ازدواج، کاملاً محفوظ است.

در خبر باشگاه خبرنگاران جوان آمده که این ادعا بر اساس «ماده ۶۲ قانون ثبت احوال» مطرح شد.

این خبر در واکنش به ادعایی که در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده بود منتشر شد.

در شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر دو ادعا مطرح شد اول اینکه ثبت احوال ثبت اسم «کوروش» را برای پسران ممنوع کرد، ما این ادعا را درستی‌سنجی کردیم و به آن نشان نادرست دادیم.

ادعای دوم این بود که سایت ثبت احوال به مادر اجازه شناسنامه گرفتن برای نوزاد را نمی‌دهد. این رسانه‌ها این ادعا را بررسی کردند و در رد آن گفته‌اند بر اساس ماده ۶۲ قانون ثبت احوال مادر به صورت قانونی می‌تواند برای دریافت شناسنامه نوزاد اقدام کند.

اما آیا این ادعا درست است؟

قانون ثبت احوال ۵۵ ماده دارد. این قانون در تیر ۱۳۵۵ در مجلس شورای ملی تصویب شده است و با اصلاحات صورت‌گرفته در دی‌ماه ۱۳۶۳ همچنان معتبر باقی مانده است. از این رو امکان استناد به ماده ۶۲ قانون ثبت احوال وجود ندارد.

بر اساس ماده ۱۶ این قانون اعلام ولادت نوزاد و امضاء دفتر ثبت کل وقایع به ترتیب به عهده اشخاص زیر خواهد بود:

۱. پدر یا جد پدری

۲. مادر در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی كه قادر به انجام این وظیفه باشد.

۳. وصی یا قیّم یا امین.

۴. اشخاصی كه قانوناً عهده‌دار نگهداری طفل می‌باشند.

۵. متصدی یا نماینده مؤسسه‌ای كه طفل به آنجا سپرده شده است.

۶. صاحب واقعه كه سن او از ۱۸ سال تمام به بالا باشد.

تبصره ـ در صورتی كه ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد اعالم والدت و امضاء اسناد متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هرگاه اتفاق پدر و مادر در اعالم والدت میسر نباشد سند طفل با اعلام یكی از ابوین كه مراجعه می‌كند با قید نام كوچك طرف غایب تنظیم خواهد شد. اگر مادر اعلام كننده باشد نام خانوادگی مادر به طفل داده می‌شود.

بنابراین بر اساس قانون ثبت احوال مسئولیت و اولویت اعلام ولادت و انتخاب نام فرزند در وهله اول با پدر و بعد با جد پدری است. مادر تنها در صورتی می‌تواند این کار را انجام دهد که افراد حاضر در اولویت اول، حضور نداشته باشند. برای مادر، ثبت رسمی ازدواج هم پیش‌شرط این قانون است.

بنابراین اگر پدر در دسترس و دارای صلاحیت قانونی باشد، مادر به تنهایی نمی‌تواند ثبت ولادت یا انتخاب نام را انجام دهد مگر با رضایت یا حضور پدر.

منظور از «غیاب» مواردی مانند فوت پدر یا جد پدری است، یا غیبتی که در آن دادگاه حکم غیبت مفقودالاثری برای پدر صادر کرده باشد. با اینکه پدر در دسترس نباشد (مانند زندان، سفر طولانی و عدم دسترسی، یا بیماری شدید که مانع اقدام او شود) و تکلیف را به کس دیگری محول نکرده باشد. همچنین در صورت طلاق، اگر حضانت با مادر باشد و پدر برای گرفتن شناسنامه اقدام نکند، مادر می‌تواند با مراجعه به دادگاه و دریافت دستور قضایی، این کار را انجام دهد.

از این رو فکت‌نامه به این ادعا که با استناد به «ماده ۶۲ قانون ثبت احوال» مادر به صورت قانونی می‌تواند برای دریافت شناسنامه نوزاد اقدام کند، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.