ادعای شبه‌علمی و خطرناک تاثير رژيم قلیایی بر درمان سرطان

در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده (بایگانی) که «تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۷۵درصد سرطان‌ها به خاطر اسیدی‌بودن بدن است و اگر بدن را قلیایی کنیم، مشکل برطرف می‌شود.» این ادعا را به طور گسترده فردی به نام «داود منیری» در اینستاگرام مطرح کرده‌است. منیری در اینستاگرام خود را «دکتر داود» معرفی کرده که «دستورات درمانی خانگی طب سنتی» ارائه می‌دهد. او در ادامه پستش، مدعی دستورالعملی خانگی برای جلوگیری از سرطان شده‌است.

ادعای «۷۵ درصد سرطان‌ها به‌خاطر اسیدی‌شدن بدن است» و اینکه «قلیایی کردن بدن می‌تواند سرطان را درمان یا از آن پیشگیری کند»، ادعایی نادرست و بی‌پایه است . اثر «رژیم قلیایی» (Alkaline Diet) بارها توسط منابع رسمی بهداشتی و نهادهای فکت‌چک و جامعه علمی بررسی و رد شده است.

نهادهای تحقیقاتی مانند موسسه آمریکایی تحقیقات سرطان - AICR (لینک)، مرکز سرطان ام‌دی اندرسون دانشگاه تگزاس - MD Anderson Cancer Center (لینک)، مرکز تحقیقات سرطان بریتانیا - Cancer Research UK (لینک) و … و همچنین مراجع معتبر پزشکی و رسانه‌های راستی‌آزمایی مانند Healthline (لینک)، WebMD (لینک)، Science Feedback (لینک) و اسنوپس (لینک) ای ادعا را بررسی و رد کرده‌اند.

تحقیقات درباره رژیم قلیایی و سرطان چه می‌گوید؟

بدن انسان برای عملکرد صحیح، به یک تعادل بسیار دقیق pH در خون نیاز دارد. این میزان به طور طبیعی کمی قلیایی و در محدوده بسیار باریک ۷/۳۵ تا ۷/۴۵ متغیر است. بدن از طریق مکانیسم‌های پیچیده و کارآمدی مانند سیستم تنفسی (دفع دی‌اکسید کربن) و کلیه‌ها (دفع اسید یا باز از طریق ادرار)، این تعادل را شدیدا در کنترل دارد. گر pH خون حتی اندکی از این بازه خارج شود، خطرات جدی (حتی مرگ) به‌وجود می‌آید.

هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد رژیم غذایی بتواند pH خون را در افراد سالم به میزان قابل توجهی تغییر دهد. اگرچه برخی مواد غذایی می‌توانند به طور موقت pH «ادرار» یا «بزاق» را تغییر دهند، اما این به هیچ وجه به معنای تغییر pH بدن یا خون نیست. هرگونه انحراف شدید از محدوده طبیعی pH خون، وضعیتی بسیار خطرناک و اورژانسی (مانند اسیدوز یا آلکالوز متابولیک) است که به دلیل بیماری‌های جدی رخ می‌دهد، نه به خاطر خوردن مواد یا رژیم غذایی خاص.

تحقیقات آزمایشگاهی (in vitro) نشان داده‌اند که سلول‌های سرطانی در محیط کشت اطراف خود یک ریزمحیط (microenvironment) اسیدی ایجاد می‌کنند. اما نکته کلیدی اینجاست که «این محیط اسیدی، نتیجه فعالیت سلول‌های سرطانی است، نه علت به وجود آمدن آن‌ها.» سلول‌های سرطانی به دلیل رشد سریع و متابولیسم متفاوتشان (که به آن «اثر واربورگ» می‌گویند)، اسید لاکتیک تولید می‌کنند و باعث اسیدی‌شدن محیط اطراف خود می‌شوند. بنابراین، این سرطان است که محیط اسیدی را به وجود می‌آورد، نه اینکه یک «بدن اسیدی» باعث ایجاد سرطان شود.

«رژیم قلیایی» نمی‌تواند سرطان را درمان یا از آن پیشگیری کند. هیچ مدرکی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد و بدن به طور طبیعی pH خود را تنظیم می‌کند. فواید خوردن گیاهان به دلیل مواد مغذی، فیبر و ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزیجات است، نه به خاطر تأثیر آن‌ها بر pH بدن.

سرطان به‌خاطر جهش‌های ژنتیکی در سلول‌ها ایجاد می‌شود که باعث رشد خارج از کنترل آن‌ها می‌شود. این جهش‌ها ممکن است به‌خاطر فاکتورهای محیطی (مانند دود سیگار، اشعه، عفونت‌ها، برخی مواد شیمیایی) یا ژنتیکی باشد. بدن در نواحی سرطانی ممکن است pH پایین‌تری داشته باشد (اسیدی‌تر شود)، اما این نتیجه سرطان است، نه علت آن.

رژیم قلیایی مفید است اما نه به دلیلی که ادعا می‌شود. طرفداران این نظریه، مصرف بیشتر میوه‌ها، سبزیجات، مغزها و حبوبات و کاهش مصرف گوشت، لبنیات، قند و غذاهای فرآوری‌شده را توصیه می‌کنند. بدون شک، چنین رژیم غذایی فواید بسیاری برای سلامتی دارد، از جمله کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و دیابت. اما این فواید به دلایل زیر است:

1. سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی.
2. حاوی فیبر بالا که برای سلامت گوارش مفید است.
3. کالری کمتر و کمک به حفظ وزن سالم.

این مزایا هیچ ارتباطی با «قلیایی کردن» بدن ندارند و اثری بر درمان سرطان به این طریق نمی گذارند.

بیانیه نظام پزشکی کشور

روز ۲۰ خرداد ۱۴۰۴، معاونت اجتماعی سازمان نظام پزشکی کشور «اسامی ۵۲ مدعی طبابت بدون مجوز» را اعلام کرد و وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران نیز در انتشار این خبر عنوان «برخورد قانونی در انتظار سودجویان حوزه سلامت» را به‌کاربرد. در این بیانیه آمده:

با توجه به … مراجعات متعدد آسیب دیدگان ناشی از اقدامات افراد غیرپزشک و فاقد صلاحیت، درخصوص افراد فهرست زیر به اطلاع می رساند این افراد که در فضای مجازی و در سطح جامعه اقدام به طبابت، تجویز دارو و اقدامات درمانی و حتی اقدامات درمانی تهاجمی می کنند، به اطلاع هموطنان عزیز می رساند کلیه این افراد فاقد پروانه و مجوز طبابت و فاقد صلاحیت و دانش انجام اقدامات درمانی هستند , …ارائه هرگونه خدمات پزشکی، دارویی و درمانی توسط این افراد، مداخله در امور پزشکی محسوب شده و مشمول پیگرد قضایی خواهد بود.

نفر سوم در این فهرست مدعی این ادعا «داوود منیری» است و نام او در سامانه پزشکان سازمان نظام پزشکی دیده نمی‌شود.

سازمان نظام پزشکی کشور اعلام کرده آمادگی دارد به آسیب‌دیدگان از این افراد مشاوره حقوقی ارائه دهد.

بنابراین، ادعای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر اینکه ۷۵ درصد سرطان‌ها به دلیل اسیدی شدن بدن ایجاد می‌شوند و با قلیایی کردن بدن می‌توان آن‌ها را درمان کرد، کاملاً نادرست، غیرعلمی و فاقد هرگونه اعتبار از نظر منابع رسمی بهداشتی، فکت‌چکرها و تحقیقات معتبر علمی است و از فکت‌نامه، نشان شاخ‌دار می‌گیرد.