اغراق در رکوردشکنی جستجوی بلیط مشهد هم‌زمان با پخش سریال پایتخت

در رسانه‌ها، مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که در حین پخش قسمت پایانی سریال تلویزیونی «پایتخت» جستجوی عبارت «بلیط مشهد» در گوگل بسیار زیاد شده و «رکوردشکنی» کرده‌است (اینستاگرام، توییتر). خبرآنلاین در این باره در روز ۲۸ فروردین ۱۴۰۴ نوشت:

طبق نتایج ترندهای گوگل از ساعت ۱۰:۴۲ دیشب و همزمان با سکانس‌های مربوط به حرم در قسمت آخر پایتخت، جست‌وجوی بلیط مشهد شروع به افزایش کرده و تا انتهای سریال به اوج رسیده است. همچنین این افزایش جست‌وجو در کلیدواژه‌های دیگری مانند «حرم امام رضا» نیز دیده می‌شود.

این خبر با تیتر «رکورد شکنی» یا اشاره به «رکورد زدن» منتشر شد:

تقریبا در همه خبرها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی، تصویر زیر که اسکرین‌شاتی از سرویس «گوگل ترندز» است، هم دیده می‌شود که نشان‌دهنده یک پیک بزرگ در جستجوی واژه «بلیط مشهد» در زمان ذکر‌ شده‌است.

در ادامه این ادعا را بررسی می‌کنیم.

فصل هفتم سریال پایتخت از ۴ تا ۲۷ فروردین ۱۴۰۴ هرشب ساعت ۲۲:۰۰ از شبکه یک تلویزیون صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، پخش شد. قسمت پایانی این فصل شامل سکانس‌هایی در «حرم امام رضا» در مشهد بود و شخصیت اصلی سریال «نقی معمولی» در مقابل ضریح در حال نیایش نشان داد.

در ادامه این فکت چک از اطلاعات سرویس گوگل ترندز استفاده کرده‌ایم. شما نیز می‌توانید با کلیک روی لینک مراحل زیر را تکرار کنید (گوگل ترند).

داده‌های گوگل ترندز را تنها در بازه زمانی هفت روزه می‌توان با دقت ساعت بررسی کرد. ما این جستجو را در روز اول اردیبهشت انجام دادیم که هنوز داده‌های آن موجود است. شواهد تایید می‌کند که بین ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب روز ۲۷ فروردین، جستجوی واژه «بلیط مشهد» از داخل ایران یک ماکزیمم نسبی داشته و شدت تغییرات به حدی بوده که می‌توان گفت یک Peak شدید یا Spike رخ داده و یک روتین نبوده‌است.

(محور افقی زمان بر اساس منطقه زمانی مرکز آمریکای شمالی است)

بنابراین ادعای اینکه هم زمان با سکانس‌های پایتخت در «حرم امام رضا» جستجوی «بلیط مشهد» در افزایش ناگهانی داشته، درست است. لازم به ذکر است که بیشترین جستجو در استان خراسان رضوی و سپس استان‌های مجاور آن، سمنان و خراسان جنوبی بوده‌است.

اما در همین نمودار هم دیده می‌شود که دو روز قبلتر از آن، یعنی در ۲۵ فروردین ۱۴۰۴، مقدار جستجوی «بلیط مشهد» در ساعتی پیک زده که تقریبا ۳۰درصد بیشتر از پیک ۲۷ اردیبهشت در ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب بوده‌است. شاخص نسبی جستجوی «بلیط مشهد» از داخل ایران در ۲۷ فروردین، ۷۸ است و این شاخص در ۲۵ فروردین، ۱۰۰ است.

اگر بازه زمانی را بیشتر کنیم، می‌بینیم که در آستانه نوروز (از روزهای آخر اسفند ۱۴۰۳ تا هفته اول فروردین ۱۴۰۴) جستجوی «بلیط مشهد» از داخل ایران از ۲۵ فروردین ۱۴۰۴ هم بیشتر بوده‌است. تصویر زیر، اسکرین‌شات جستجوی «بلیط مشهد» در بازه زمانی ۲ ماهه از ابتدای اسفند ۱۴۰۳ تا ابتدای اردیبهشت ۱۴۰۴ از داخل ایران را نشان می‌دهد (شاخص نسبی نمودار زیر روزانه است):

اگر باز هم بازه زمانی را بیشتر کنیم و شاخص نسبی جستجوی روزانه «بلیط مشهد» از داخل ایران برای یک سال (۱۲ ماه) گذشته تنظیم کنیم، می‌بینیم که پیک شاخص جستجوی هفتگی، در هفته‌ای بوده که آغاز آن ۱۱ شهریور ۱۴۰۳ (اول سپتامبر ۲۰۲۴) است. در این هفته مقدار شاخص نسبی دو برابر هفته گذشته (هفته پایانی فروردین ۱۴۰۴) است. شاخص نسبی هفتگی برای ۱۱ شهریور ۱۴۰۳ روی ۱۰۰ و برای ۲۷ فروردین ۱۴۰۴ روی ۵۱ است.

اگر باز هم بازه زمانی را به اندازه کل تاریخ راه‌اندازی گوگل ترند تغییر دهیم (از تیرماه ۱۳۸۵ تا اردیبهشت ۱۴۰۴) شاخص نسبی جستجو از هفتگی به ماهانه تغییر می‌کند. این آمار نشان می‌دهد که پیک تاریخی جستجوی «بلیط مشهد» در گوگل از داخل ایران در شهریور ۱۴۰۲ (سپتامبر ۲۰۲۳) رخ داده‌است. شاخص نسبی ماهانه برای شهریور ۱۴۰۲ روی ۱۰۰ و برای فروردین ۱۴۰۴ روی ۵۶ است.

ما این تحقیقات را با واژه «بلیت مشهد» نیز تکرار کردیم که پیک‌ها منطبق است اما مقدار نسبی آن بسیار بسیار کمتر از «بلیط مشهد» است (۳۴ برابر). نمودار زیر، شاخص نسبی جستجوی ساعتی در هفت روز منتهی به اول اردیبهشت ۱۴۰۴ است. رنگ قرمز آمار «بلیت مشهد» و رنگ آبی «بلیط مشهد» است.

بنابراین این ادعا که هم زمان با پخش قسمت پایانی سریال پایتخت، جستجوی واژه «بلیط مشهد» در طول یک ساعت، افزایش ناگهانی داشته، درست است. اما از واژه «رکورد شکنی» استفاده اغراق‌آمیز و نادرستی انجام شده‌است. دو روز قبل از پخش این قسمت سریال، جستجوی «بلیط مشهد» در گوگل از ایران، یک سوم بیشتر بوده و روزهای زیادی در آستانه نوروز و هفته اول فروردین ۱۴۰۴ جستجوی «بلیط مشهد» بیشتر از آن هم بیشتر بوده‌است. در یک سال گذشته رکورد جستجوی «بلیط مشهد» از ایران، در هفته ۱۱ شهریور ۱۴۰۳ رخ‌داده و در تمام تاریخ راه‌اندازی سرویس گوگل ترندز از تیرماه ۱۳۸۵ تا امروز، رکورد در شهریور ۱۴۰۲ بوده‌است.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که «حین پخش قسمت پایانی سریال پایتخت، جستجوی بلیط مشهد» به طرز قابل توجهی در گوگل افزایش یافت و رکورد جدیدی را ثبت کرد» نشان نیمه‌درست می‌دهد.