ادعای شاخ‌دار درباره دستیابی ایران به سلاح پلاسمایی

در ایران شایعه شده که سخنگوی پنتاگون گفته است «سلاح‌های پلاسمایی» جمهوری اسلامی از طریق «ماهواره‌های ناسا» رصد شده‌‌اند.

این خبر در شبکه‌های اجتماعی در میان هواداران جمهوری اسلامی بازتاب گسترده‌ای داشته است (مانند اینجا و اینجا) و برخی رسانه‌ها و پایگاه‌های خبری هم آن را منتشر کرده‌اند. به عنوان نمونه می‌توان به سایت روزنامه‌ هم‌میهن، عصر ایران، تابناک، خبر فوری و فرارو اشاره کرد که این خبر را روز دوم فروردین منتشر کرده‌اند. شبکه العالم وابسته به صدا و سیما نیز در گزارشی مفصل آنچه گفته شده را «خبرهای تایید نشده» توصیف کرده نوشته است:

«انتشار چنین خبری در حالی است که تا کنون هیچ سند یا تصویر مستقیمی از سوی پنتاگون برای تأیید عمومی این ادعا ارائه نشده است از سوی دیگر اصل این خبر نیز محل شک و تردید است.»

این خبر از روز اول فروردین در اینستاگرام و X شروع به چرخیدن کرده و بعد به رسانه‌ها راه یافته است. احتمالا منشاء اولیه آن گروه‌های تلگرامی هوادار جمهوری اسلامی است، اما پیگیری سابقه خبر نشان می‌دهد، این خبر به شکل دیگری در هفته‌های قبل، با عنوان «رونمایی از اولین سلاح پلاسمایی جهان» هم منتشر و دست به دست شده است و بعضی رسانه‌ها مانند روزنامه شرق درباره آن گزارش نوشته بودند.

به نظر می‌رسد امیرحسین انواری، «فعال رسانه‌ای» و از مقام‌های روابط عمومی وزارت جهاد کشاورزی، یکی از نخستین افرادی است که این خبر را منتشر کرده بود. او روز ۲۴ اسفند ۱۴۰۳ در حساب کاربری خود در X وشته بود: «در روزهای آینده از اولین و بزرگ‌ترین سلاح پلاسمایی جهان رونمایی خواهیم کرد». نسخه اصلی این توییت پاک شده اما تصویر آن همچنان در شبکه‌های اجتماعی موجود است.

آیا نقل قول نسبت داده شده به سخنگوی پنتاگون واقعی است؟

خیر. نه در سایت رسمی پنتاگون، نه در حساب‌های رسمی وزارت دفاع آمریکا، نه در رسانه‌های معتبر و نه حتی سایت‌های خبری اثر و نشانه‌ای از چنین خبری دیده نمی‌شود. بنابراین می‌توان با اطمینان گفت که نقل قول نسبت داده شده به سخنگوی پنتاگون جعلی است. اما صرف نظر از جعلی بودن نقل قول، ماجرای سلاح پلاسمایی چیست؟

آیا سلاح پلاسمایی وجود خارجی دارد؟

در داستان‌های علمی تخیلی بله، اما در واقعیت هنوز هیچ نمونه‌ای سلاح پلاسمایی تولید و گزارش علمی آن منتشر نشده است.

پلاسما حالت چهارم ماده (گازی یونیزه‌شده شامل الکترون‌ها و یون‌های آزاد) است که در دماهای بسیار بالا وجود دارد. از نظر تئوری و روی کاغذ پلاسما می‌تواند سلاحی با قدرت تخریب حرارتی و الکترومغناطیسی بسیار بالا باشد، اما به دلیل چالش‌های فناوری‌ و محدودیت دسترسی به انرژی لازم برای کنترل پلاسما، تا امروز جنبه عملی پیدا نکرده است.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نیروی هوایی آمریکا برای مدتی در دهه ۱۹۹۰ پروژه‌ای را با عنوان توپ‌های پلاسمایی پیگیری می‌کرده است که اطلاعات زیادی از آن در دست نیست.

آیا جمهوری اسلامی به تازگی به فناوری جنگی خاصی دست پیدا کرده است؟

در روزهای گذشته گزارش تازه‌ای از دستیابی ایران به جنگ‌افزارهای نوین در رسانه‌ها منتشر نشده، اما انتشار اخبار جعلی درباره دستیابی ایران به فناوری‌های هسته‌ای که دارای قابلیت بالقوه استفاده نظامی هستند، بی‌سابقه نیست. یک سال و نیم پیش، در اواخر آذر ۱۴۰۲ خبرگزاری تسنیم در گزارشی به نقل از یک پژوهشگر ناشناس مدعی شده بود ایران به راکتورهای گداخت هسته‌ای دست پیدا کرده است. فکت‌نامه همان زمان صحت این ادعا را بررسی کرد و به آن نشان «شاخ‌دار» داد.

در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها و پایگاه‌های خبر در ایران شایعه شده پنتاگون دستیابی ایران به سلاح پلاسمایی را تایید کرده است.
این خبر جعلی در ادامه شایعات بی‌پایه و اساسی است که از اواخر اسفند ماه با عنوان «رونمایی از اولین و بزرگ‌ترین سلاح پلاسمایی جهان» در حساب‌های کاربری هواداران جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند.
اول، نقل قول نسبت داده شده به سخنگوی پنتاگون جعلی است. نه در سایت پنتاگون، نه در رسانه‌ها و نه سایت‌های خبری، جایی اشاره‌ای به چیزی شبیه به این خبر هم نشده است.
دوم، سلاح پلاسمایی در حال حاضر بیشتر موضوعی مربوط با داستان‌های علمی تخیلی است. تولید چنین سلاحی، از نظر تئوری و روی کاغذ غیرممکن نیست، اما با محدودیت فناوری در جهت دسترسی به انرژی لازم برای کنترل و مهار پلاسما، فعلا تولید چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.
سوم، در هفته‌های اخیر هیچ گزارش جدیدی از دستیابی ایران به جنگ‌افزارهای نوین در رسانه‌ها منتشر نشده، اما انتشار اخبار جعلی درباره دستیابی ایران به فناوری‌های بسیار پیشرفته فیزیکی/ هسته‌ای، بی‌سابقه نیست.
با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «پنتاگون دستیابی ایران به سلاح پلاسمایی را تایید کرده است» نشان شاخ‌دار می‌دهد.