ماموگرافی در سوئیس ممنوع نیست

در شبکه‌های اجتماعی فارسی پستی منتشر شده است که مدعی است سوییس اولین کشوری است که ماموگرافی را ممنوع اعلام کرده و آن را بزرگ‌ترین جنایت سازمان یافته بر علیه زنان عنوان کرد. در توضیحات این پست آمده است:

«مامو گرافی بزرگ‌ترین جنایت سازمان یافته بر علیه زنان است.

۵۰ تا ۶۰ درصد نتایج مثبت در مامو گرافی در واقع نادرست است و در واقع سرطان سینه‌ای اصلا وجود نداشته است

در حین معاینه وزنی با حدود ۱۰ کیلو پاسکال (۱۰۱۹) کیلوگرم بر متر مربع فشار داده می‌شود ‌‌بافت سالم و حساس سینه بوسیله‌ی پرتوهای اشعه ایکس بمباران می‌شوند و باعث تحریک رشد تومور و متاستازها می‌شوند

مطالعه بر روی ۶۹۰۰۰۰ پرونده نشان داده شده زنان کاملا سالم پس از معاینه ماموگرافی به سرطان سینه مبتلا شده‌اند.

مامو گرافی برای زنان بالای ۵۰ تا ۷۴ سال می‌باشد زیرا زنان زیر ۵۰ سال بعلت بافت سفت سینه چیزی مشخص نمی‌شود.

سوئیس اولین کشوری است که با مافیای پزشکی مخالفت کرده و انجام ماموگرافی را بازنگری کرده و اعلام کرده مامو گرافی برای افراد ۵۰ تا ۷۴ سال هر ۳ سال یکبار انجام شود».

در ویدیویی که به همرا این پست منتشر شده صفحه اسکرین‌شاتی از یک متن انگلیسی آمده است که کمابیش همین توضیحات در آن آمده است.

این ادعا نه فقط در شبکه‌های اجتماعی فارسی که در سایر زبان‌ها هم منتشر و پر واکنش شد. (لینک۱، لینک۲، لینک۳)

اما آیا این ادعا صحیح است؟ آیا مطالعات و داده‌های و تحقیقات علمی ماموگرافی را برای زنان مضر دانستند و سوییس هم آن را ممنوع کرده است؟

جواب کوتاه به این سوال خیر است.

به دلیل گستردگی این شایعه در ماه‌های اخیر رسانه‌ها و سایت‌های فکت چک متعددی آن را درستی‌سنجی کردند. بخش درستی‌سنجی خبرگزاری رویترز، یو‌اس تودی، پلیتی‌فکت و AFP هر کدام جداگانه این ادعا را بررسی و رد کرده‌اند.

همه این رسانه‌ها در درستی‌سنجی خود اشاره کردند، در ایمیلی که از سخنگوی اداره فدرال بهداشت عمومی سوئیس دریافت کردند به آنها تاکید شده است سوئیس ماموگرافی را ممنوع نکرده است.

بنابر اطلاعات موجود در ایمیلی که به دست این رسانه‌ها رسید، دانیل داووالدر، سخنگوی اداره فدرال بهداشت عمومی سوئیس اظهار داشت که این ادعا تعبیر نادرستی از گزارش سال ۲۰۱۴ هیئت پزشکی سوئیس (SMB) است که اثربخشی برنامه‌های غربالگری سرطان سینه را زیر سوال برده بود. کارشناسان و سازمان‌های سوئیسی این گزارش را در همان زمان هم ناقص و گمراه کننده توصیف کرده بودند. SMB در سال ۲۰۲۲ منحل شد.

سخنگوی اداره فدرال بهداشت عمومی سوئیس در ایمیل خود به این رسانه‌ها تاکید کرد که ماموگرافی در سوئیس از سن ۵۰ سالگی توصیه می‌شود و برنامه‌های غربالگری سرطان سینه را کانتون‌های سوئیس (واحدهای اداری مشابه شهرستان یا ایالت) تنظیم و اجرا می‌کنند.

دکتر کورنلیا لئو، پزشک ارشد مرکز بین‌رشته‌ای سرطان سینه در بیمارستان کانتون بادن، به USA TODAY گفت که برنامه‌های غربالگری ماموگرافی در ۱۴ کانتون از ۲۶ کانتون سوئیس در دسترس هستند و چهار کانتون دیگر نیز در حال اجرای این برنامه‌ها هستند. به گزارش این رسانه لئو در یک ایمیل گفت: «در سایر کانتون‌ها هم ماموگرافی البته همچنان در دسترس است، اما در سطح فردی و به‌عنوان غربالگری موردی 'opportunistic' انجام می‌شود». به این معنی که در هشت کانتون باقیمانده به‌صورت سازمان‌یافته انجام نمی‌شوند، بلکه زنان به‌صورت موردی و با ارجاع پزشک به ماموگرافی فرستاده می‌شوند.

درصد جواب مثبت کاذب ماموگرافی چند است؟

در این پست بدون ارائه هیچ مدرک ادعا شده که ۶۰٪ از ماموگرافی‌ها نتیجه مثبت کاذب دارند، به این معنا که ماموگرافی وجود سرطان یا تغییرات غیرطبیعی را تشخیص می‌دهد که بعد مشخص می‌شود اساسا وجود نداشته است.

به گزارش رویترز کریس دوولف، کارشناس غربالگری سرطان سینه و رئیس سازمان اروپایی غربالگری و تشخیص سرطان سینه، به این رسانه توضیح می‌دهد که در اروپا، نرخ فراخوانی مجدد برای آزمایش‌های تکمیلی در اولین مراجعه بین ۱۰ تا ۱۲ درصد و در مراجعات بعدی بین ۳ تا ۵ درصد است.

این یعنی از هر ۱۰۰۰ زن که ماموگرافی انجام می‌دهند، ۳۰ تا ۵۰ نفر برای آزمایش‌های بیشتر احضار می‌شوند و از این تعداد، حدود ۷ نفر مبتلا به سرطان هستند. این تعداد یعنی از آن ۳۰ تا ۵۰ نفر، ۲۳ تا ۴۳ مورد یعنی (۷۶٪ تا ۸۶٪) نتایج مثبت کاذب دارند. نکته در اینجاست که در مقیاس کلی، این عدد معادل ۲.۳٪ تا ۴.۳٪ از کل زنان غربال‌شده، یعنی ۱۰۰۰ نفر است.

دو ولف همچنین اشاره می‌کند که ممکن است منظور پست مذکور ریسک تجمعی نتایج مثبت کاذب باشد. به‌عنوان‌مثال، اگر نرخ نتایج مثبت کاذب ۵٪ باشد و یک زن از ۵۰ سالگی ۱۲ بار ماموگرافی انجام دهد، احتمال تجمعی دریافت یک نتیجه مثبت کاذب در طول این دوره ۶۰٪ خواهد بود.

طبق گزارش Swiss Cancer Screening، بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، میانگین نرخ فراخوانی مجدد در کشور سوئیس برای زنان ۵۰ تا ۶۹ ساله ۳۱ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر (۳٪ از کل زنان غربال‌شده) بوده است. نرخ نتایج مثبت کاذب در این گروه ۲۶ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر (۲.۶٪ از کل زنان غربال‌شده) بوده است.

این نرخ برای زنانی که برای اولین بار ماموگرافی انجام داده‌اند، بالاتر بوده است: ۱۱۰.۸ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر (۱۱٪ از کل غربال‌شدگان) برای آزمایش بیشتر احضار شدند، که از این تعداد ۱۰۵ مورد (۱۰.۵٪) نتایج مثبت کاذب بودند.

طبق مطالعه‌ای در مورد برنامه‌های غربالگری سرطان سینه در اروپا، نرخ فراخوانی مجدد در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ بین ۲.۳٪ در هلند و ۱۳٪ در مالت متغیر بوده است.

خطرات ناشی از تابش اشعه

ادعای دیگری که در این پست مطرح شده این است که تابش اشعه در ماموگرافی‌های منظم خود خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. در این زمینه هم مطالعات متعددی وجود دارد که نشان می‌دهند که مزایای ماموگرافی بر خطرات آن غلبه دارد.

طبق اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات‌متحده (CDC)، غربالگری سالانه ماموگرافی در هر ۱۰۰,۰۰۰ زن ۴۰ تا ۷۴ ساله، حدود ۱۲۵ مورد سرطان و ۱۶ مرگ ناشی از آن را ایجاد می‌کند. اما این مطالعه نشان می‌دهد که تشخیص زودهنگام سرطان سینه از طریق ماموگرافی از ۹۶۸ مرگ در هر ۱۰۰,۰۰۰ زن جلوگیری می‌کند. از این رو به وضوح برآیند این آمار نشان می‌دهد که با وجود اینکه ریسک‌هایی وجود دارد اما قطعا انجام این نوع از غربالگری بهتر از انجام ندادن آن است.

وضعیت در ایران و سایر کشورهای در حال توسعه

بر اساس گزارشی که در سال ۱۴۰۰ در فصلنامه بیماری‌های پستان ایران چاپ شد، سرطان پستان در ایران نیز شایعترین سرطان است و ۲۴ درصد از کل سرطان‌های زنان را در ایران به خود اختصاص می‌دهد و سالانه حدود ۱۰ هزار نفر به این سرطان مبتلا می‌شوند.

بنابراین گزارش، در ایران میزان ماموگرافی در جمعیت زنان ۴۰ تا ۵۹ سال ۳ تا ۲۶ درصد تخمین زده می‌شود که این میزان بسیار نامناسب است زیرا زنانی هستند که علیرغم در خطر بودن بنا به دلایل بسیار متفاوت برای تشخیص زودهنگام این سرطان اقدام به انجام ماموگرافی نمی‌کنند.

رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در آبان ماه امسال، ۱۴۰۳، اعلام کرد که سالانه ۱۸ هزار مورد جدید ابتلا به سرطان سینه در کشور ثبت می‌شود.

در تحقیقات دیگری که سال گذشته با همکاری اساتید موسسه آموزش سلامت مشکین شهر، دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه سیدنی استرالیا انجام شد و در Journal of the National Cancer Institute به چاپ رسید مشخص شد تنها ۱۴ تا ۲۳ درصد زنان در کشورهای در حال توسعه مثل ایران از روش‌های غربالگری سرطان سینه مثل ماموگرافی استفاده می‌کنند که برای کنترل و پیشگیری از این بیماری، این عدد باید به ۶۰ درصد برسد.

از این رو بحث‌های در جریان در ایران نه متمرکز بر خطرات ناشی از انجام ماموگرافی، بلکه درباره خطراتی است که انجام ندادن این روش تشخیصی برای زنان ایران در پی دارد.

بنابراین فکت‌نامه با توجه به اطلاعات موجود به این ادعا که سوییس اولین کشوری است که ماموگرافی را ممنوع اعلام کرده‌، و سایر آمارهای منتشر شده در این پست نشان نادرست می‌دهد.