شبکههای اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
محمد بن سلمان دستور حذف دروس اسلامی از مدارس عربستان را داده است.
گمراهکننده
در شبکههای اجتماعی خبری منتشر شده است که مدعی است محمد بن سلمان دستور حذف دروس اسلامی از مدارس عربستان را داده است. ( لینک۱، لینک۲، لینک۳)
در متن یکی از این پستها با انتشار ویدیویی در این باره آمده است:
«محمد بن سلمان که به اصلاحات جسوران اش معروفه دستور حذف دروس اسلامی از مدارس عربستان و جایگزینی دروس آگاهی فکری رو داد بعد ما تازه میایم دروس اسلامی رو اولویت قرار میدیم».
این موضوع تازهای نیست و از سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۸) خبرهایی با این مضمون در رسانههای فارسی دست به دست میشد. ( ایسنا، تابناک)
اما آیا این خبر درست است؟ آیا دروس اسلامی از کتب درسی عربستان حذف شدهاند؟
در عربستان خبر تازهای درباره تغییر رویکرد یا دستور جدید محمد بن سلمان، ولیعهد و نخستوزیر عربستان سعودی در حوزه مسائل آموزشی و کتابهای درسی وجود ندارد. آنچه که هست مربوط به هفت سال سال پیش است، یعنی سال ۲۰۱۸ که این کشور اصلاحاتی را در چارچوب برنامه چشمانداز ۲۰۳۰ با هدف مدرنسازی عربستان آغاز کرد، در آن زمان با تصمیم بن سلمان برخی اصلاحات در سیستم آموزشی این کشور هم صورت گرفت.
در ماه مارس سال ۲۰۱۸، أحمد بن محمد العيسى، وزیر آموزش و پرورش عربستان بیانیهای صادر کرد و در آن تاکید کرد وزارت آموزش و پرورش این کشور در تلاش است تا با بررسی برنامههای درسی و کتابهای مدارس، با ایدئولوژیهای افراطی مبارزه کند تا اطمینان حاصل کند که کتابهای درسی برنامههای ممنوعه اخوانالمسلمین را منعکس نمیکنند.
پیش از آن هم بن سلمان در مصاحبهای به شبکه سیبیاس گفته بود که مدارس عربستان مورد "تهاجم" اخوان المسلمین قرار گرفته و عربستان این گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی در کنار سایر گروههای شبه نظامی مانند القاعده و داعش میداند.
ترویج اسلام معتدلتر یکی از وعدههایی بود که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در آن زمان در قالب طرحهایی برای مدرنسازی پادشاهی عربستان داده بود و این در برنامه آموزشی مدارس هم منعکس شد.
به گفته کارشناسانی که تغییرات این کتب درسی و سیاستهای عربستان سعودی در این باره را دنبال میکنند برنامه این اصلاحات «به حاشیه بردن اسلام» نیست بلکه «میانهروتر و بردبارتر» کردن آن است.
از جمله اصلاحات دیگر این کتابها اصلاحیههای مربوط به یهودیان، مسیحیان و مناقشه اسرائیل و فلسطین بود.
از این رو به نظر میرسد اصلاحاتی که از همان سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) در محتوی کتب آموزشی عربستان آغاز شد در جهت ارائه برداشت میانهروتر از اسلامی و حذف برداشتهایی که از نظر این پادشاهی رادیکال است مانند برداشت اخوانالمسلمین بوده است و نه حذف دروس اسلامی به صورت کلی.
طی سالهای بعد هم در عربستان همواره بر این روند تاکید شد، هر چند مقاومتهایی هم در برابر آن شکل گرفت.
در سال ۲۰۲۰ ، مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی شاه فیصل، تحقیق مفصلی با عنوان «چشم انداز ۲۰۳۰: اصلاح آموزش دینی در پادشاهی عربستان سعودی» منتشر کرد و در آن به آنچه «رویکرد دوگانه فعلی عربستان سعودی برای اصلاح نظام آموزشی» نامید، پرداخت و نوشت که در مسیر اجرای این اصلاحات از یک سو، ریاض در تلاش است تا با تشویق نهادهای مذهبی به اتخاذ و ترویج تفسیری معتدل از اسلام، مستقیماً روایات افراطی را از بین ببرد. از سوی دیگر، تلاش میکند محتوای مدرن مانند علم، فلسفه، موسیقی و زبان چینی را به برنامههای درسی اضافه کند، تا به کشور برای ایجاد یک اقتصاد مدرن به رهبری بخش خصوصی کمک کند.
در این گزارش همچنین به معلمان «رادیکال»ی اشاره میشود که در برابر اجرای این برنامه مقاومت کرده و اخراج شدند. این مطالعه تاکید دارد که اصلاح برنامههای درسی اسلامی بخشی از یک موضوع پیچیدهتری از ژئوپلیتیک، دین و میراث فرهنگی است که مانع از اصلاح سریع سیستم آموزشی مانند اصلاحات اجتماعی و اقتصادی است و توجه نکردن به آن ممکن است اثر منفی در اجرای این برنامه داشته باشد.
از این رو با توجه به اطلاعات موجود فکتنامه به این ادعا که محمد بن سلمان دستور حذف دروس اسلامی از مدارس عربستان را داده است نشان گمراهکننده میدهد.
گمراهکننده
گفته یا آمار، نادرست نیست اما به گونهای بیان شده تا بر فکت مهمی سرپوش بگذارد یا واقعیت را منحرف کند.
درباره نشانهای میرزاروش کار ما