ادعای نادرست درباره تاثیر قطعی گیاه خارمریم در درمان هپاتیت و بیماری‌های کبدی حاد

در اینستاگرام ویدیویی درباره اثر گیاه «خار مریم» یا «لیورگل» بر هپاتیت و بیماری‌های کبدی منتشر و در آن ادعا شده است:

«اگر گیاه خارمریم، تخم کنگر فرنگی و عصار گیاه مخلصه را با هم بجوشانید و بخورید نه تنها هپاتیت که بدترین بیماری‌های کبدی درمان می‌شود و غلظت خون را نیز کاهش می‌دهد».

در توضیحات این ویدیو آمده:

«این ترکیب هر کدام یک قاشق چایخوری مخلوط جوشانده داخل یک لیوان صاف شود روزی دو بار میان وعده میل شود تا چهل روز».

این ویدئو را خسرو زارعی، بلاگری که در اینستاگرام درباره طب سنتی و گیاهان دارویی تولید محتوا می‌کند منتشر کرده‌است. فقط در این شبکه اجتماعی بیش از یک میلیون و هشتصد هزار نفر او را دنبال می‌کنند. زارعی در این ویدئو همچنین می‌گوید پزشکان طب نوین هم برای درمان کبد چرب از داروی گیاهی خارمریم استفاده می‌کنند.

اما آیا این ادعا درست است؟ هپاتیت چه بیماری است و گیاه خارمریم چیست؟ آیا این گیاه درمان قطعی هپاتیت و بیماری‌های کبدی است؟

هپاتیت چیست؟

بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی به هر گونه التهاب کبد هپاتیت می‌گویند. این التهاب می‌تواند علل مختلفی از جمله عوامل عفونی و غیر عفونی داشته باشد.

خارمریم چیست؟

گیاه خار مریم یکی از گیاهان دارویی طب سنتی در ایران است که به صورت قرص گیاهی نیز در داروخانه‌ها موجود است. عطاری‌ها و متخصصان طب سنتی ادعا می‌کنند که این گیاه دارویی بر بیماری‌های کبدی اثر دارد و در طب چینی هم از قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته.

این گیاه دارویی تنها در ایران مصرف نمی‌شود. خار مریم را که با نام انگلیسی (Milk Thistle) که در دنیا با نام علمی ( Silybum marianum) شناخته ‌می‌شود، برندهای معتبر مکمل‌های دارویی تولید و در کشور آمریکا نیز به فروش می‌رسانند. در توضیحات این مکمل گیاهی به خاصیت سم زدایی از کبد اشاره شده است.

آیا گیاه خارمریم درمان قطعی هپاتیت و بیماری‌های کبدی است؟

انستیتو ملی سلامت آمریکا (NIH) در پروفایلی که برای گیاه خار مریم منتشر کرده، نوشته است:

«در گذشته مردم از خار مریم برای اختلالات کبد و مشکلات کیسه صفرا استفاده می‌کردند. خار مریم به‌عنوان یک مکمل غذایی برای هپاتیت، سیروز، زردی، دیابت، سوءهاضمه و سایر شرایط تبلیغ می‌شود».

با این حال در همین مطلب انستیتو ملی سلامت آمریکا توضیح داده که «اطلاعات کمی درباره اثربخشی خارمریم در انسان‌ وجود دارد، زیرا فقط تعداد کمی از مطالعات بالینی با طراحی مناسب [درباره آن] انجام شده‌اند».

انستیتو ملی سلامت آمریکا در پروفایل گیاه دارویی خارمریم نوشته است:

«نتایج آزمایش‌های بالینی درباره خار مریم برای بیماری‌های کبدی متناقض بوده یا از نظر بالینی معنادار نبوده‌اند. برخی از این مطالعات کیفیت ضعیفی داشته‌اند».

در نتیجه‌گیری این مطلب آمده:

« اگرچه برخی مطالعات نتایج مثبتی برای خار مریم در افراد مبتلا به عفونت مزمن ویروس هپاتیت C (HCV) نشان داده‌اند، اما تحقیقات کلی نشان‌دهنده هیچ مزیتی نیست».

ژورنال جهانی بیماری‌های گوارشی (world Journal of gastroenterology) نیز در یک مرور سیستماتیک همراه با متاآنالیز که یک روش تحقیقاتی برای جمع‌آوری، ترکیب و تحلیل داده‌های چند مطالعه به کار می‌رود به بررسی پژوهش‌های مرتبط با گیاه خار مریم بر روی بیماری‌های کبدی پرداخته است. نتایج این مرور سیستماتیک به این صورت ذکر شده است:

«مطالعات نشان داده است که عصاره خار مریم تاثیرات محدودی بر کاهش آنزیم‌های کبدی (ALT و AST) در بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی دارد، اما این کاهش از نظر بالینی معنادار نیست. همچنین، اثرات آن بر سطح آنزیم γGT (گاما گلوتامیل ترانسفراز) تغییر قابل‌توجهی نداشته است».

این ژورنال در انتها با بررسی مطالعاتی که در این زمینه انجام شده نتیجه گرفته که به دلیل کیفیت پایین مطالعات موجود و ناهمگنی نتایج، شواهد کافی برای توصیه استفاده از گیاه خار مریم به‌عنوان درمان کمکی برای بیماری‌های کبدی وجود ندارد. تحقیقات بیشتری با طراحی‌های بهتر مورد نیاز است.

اگر تاثیر خارمریم درمان بیماری‌های کبدی اثبات نشده پس چرا کمپانی‌های معتبر مکمل‌های دارویی آن را تولید و عرضه می‌کنند؟

انستیتو سلامت ملی آمریکا می‌گوید که برای دوزهای توصیه شده خار مریم آزمایش‌های بالینی انجام شده و نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهد افراد مقدار مشخصی از این دارو را بدون مشکلات یا عوارض جانبی قابل توجهی تحمل می‌کنند. به نوشته این نهاد به ندرت افرادی درباره عوارض جانبی این داروی گیاهی بر دستگاه گوارش، گزارش داده‌اند.

خطر توصیه به استفاده از خارمریم برای درمان بیماری‌های کبدی

این مکمل گیاهی ممکن است بی‌ضرر باشد اما از آنجا که اثر درمانی آن در پژوهش‌های معتبر اثبات نشده، تبلیغ آن به عنوان داروی قطعی درمان بیماری‌های کبدی می‌تواند عواقب جبران ناپذیر داشته باشد و افراد را به جای استفاده به موقع از داروهایی که اثر بخشی آن‌ها در درمان بیماری در تحقیقات معتبر اثبات شده به سمت استفاده از این مکمل گیاهی سوق دهد و وضعیت سلامتی آن‌ها را در شرایط خطرناکی قرار دهد.

انستیتو سلامت ملی آمریکا هم البته توصیه کرده که موضوع سلامتی خود را جدی بگیرید و برای استفاده از هر مکملی با ارائه دهندگان خدمات بهداشتی خود مشورت کنید.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای خسرو زارعی که با خوردن جوشانده گیاه خارمریم نه تنها هپاتیت که بدترین بیماری‌های کبدی درمان می‌شود، نشان نادرست می‌دهد.