ادعای گمراه‌کننده ظریف درباره وضعیت برخورد دولت ایران با حجاب

محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهوری ایران که برای شرکت در پنجمین مجمع جهانی اقتصاد به داووس سوییس رفته در آنجا گفت که دولت در ایران تصمیم گرفته تا زنان را به دلیل حجاب تحت فشار قرار ندهد.

او روز دوشنبه، اول بهمن ۱۴۰۳ در مصاحبه با فرید زکریا گفت: «اگر به خیابان‌های تهران سر بزنید زنانی را می‌بینید که بدون پوشش سر حرکت می‌کنند. اگرچه این برخلاف قانون است، اما دولت تصمیم گرفته است که هیچ فشاری بر زنان اعمال نشود. این قولی است که پزشکیان داده و سر آن مانده است».

اما این ادعاهای ظریف تا چه اندازه صحت دارد؟ آیا دولت در ایران به زنان بدون حجاب اجباری فشاری وارد نمی‌کند؟

آیا دولت در ایران به زنان بدون پوشش اجباری فشاری وارد نمی‌کند؟

فشارهای «قانونی» و غیرقانونی به زنان برای نگه داشتن پوشش اجباری سر پیش از آغاز دولت پزشکیان وجود داشت و بعد از آن نیز ادامه پیدا کرد.

در ماه‌های اخیر کشمکش‌هایی میان دولت و مجلس بر سر قانون تازه مصوب شده، موسوم به عفاف و حجاب وجود داشت. دولت از ابلاغ و اجرای قانون جدید که محدودیت‌های بیشتری برای زنان مخالف «حجاب اجباری» ایجاد می‌کرد سرباز زد و مجلس اصرار داشت این قانون اجرا شود. در نهایت در حال حاضر دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در نامه‌ای به مجلس خواستار توقف ابلاغ قانون عفاف و حجاب به دولت و اجرای آن شده است.

با وجود این، این بدان معنی نیست که در حال حاضر و بعد از شروع دولت چهاردهم فشاری روی زنانی که پوشش خودشان را به اختیار انتخاب می‌کنند، وجود ندارد. در واقع روندهایی که پیش از این برای جریمه و توقیف خودروی زنان بی‌حجاب، بستن کسب و کارها به دلیل بی‌حجابی، کنترل حجاب در فضای شبکه‌های اجتماعی و تذکرات حجاب از مجاری رسمی و جاهایی مانند مدارس وجود داشت، هنوز وجود دارد و به عنوان عامل فشار و سرکوب زنانی که پوشش اختیاری را انتخاب می‌کنند از آن استفاده می‌شود و زنان با عواقب آن دست به گریبان‌هستند.

در ادامه به چند نمونه از فشارها و محدودیت‌هایی که زنان به خاطر «حجاب اجباری» در حال حاضر با آن مواجهه‌اند اشاره می‌کنیم:

۱. ادامه کار اپلیکیشن «ناظر حجاب» و گزارش‌دهی «بی‌حجابی»

اپلیکیشن اندرویدی «ناظر حجاب» ابزاری در اختیار نیروی انتظامی و داوطلبان تایید شده مقامات در ایران است که از آن برای ثبت گزارش در مورد افرادی که «حجاب» اجباری را رعایت نمی‌کنند، استفاده می‌کنند. بر اساس گزارش تحقیقی فیلتربان این اپلیکیشن در هیچ فروشگاه اپلیکیشن یا وب‌سایت عمومی در دسترس نیست. بر اساس همین گزارش طرح ناظر اولین‌بار در اردیبهشت ۱۳۹۸ زمانی مطرح شد که برخی از شهروندان پیامکی از فراجا دریافت کردند مبنی بر اینکه در خودروی خود مرتکب «جرم بدحجابی» شده‌اند.

بر اساس همین گزارش در ابتدا اپلیکیشن ناظر به گونه‌ای طراحی شده بود که به کاربرانش، یعنی همان اعضای نیروهای انتظامی و داوطلبان تایید شده مانند حجاب‌بان‌ها، اجازه می‌داد رانندگان بی‌حجاب را گزارش دهند. همچنین نوع تخلف، محل، تاریخ، زمان و شماره پلاک خودرو از طریق این اپ گزارش می‌شد و به صورت خودکار هشدارها و جریمه‌هایی برای زنان ارسال می‌شد. بر اساس این سازوکار نیروی انتظامی نیز می‌توانست شهروندان بدون حجاب را متهم کرده و آنها را تحت پیگرد قضایی قرار دهد و مجازات کند؛ مجازات‌هایی مانند جریمه، زندان و شلاق.

گزارش دیگری از فیلتربان درباره این اپلیکیشن که در ۱۶ مهر ۱۴۰۳ منتشر شده نشان می‌دهد نه تنها این اپ متوقف نشده که قابلیت‌های نظارتی آن گسترش هم یافته است. در آخرین به‌روز‌رسانی‌ها این اپلیکیشن علاوه بر امکان‌های پیشین امکانات جدیدی برای گزارش مجموعه‌ گسترده‌تری از آنچه که «تخلفات اخلاقی» نامیده می‌شود مانند مصرف الکل، روزه‌خواری، پرسه زنی با خودرو و «رفتارهای مغایر با هنجار عمومی» دارد.

۲. ادامه توقیف و جریمه خودروهای شخصی به دلیل «رعایت‌ نکردن حجاب»

دولت چهاردهم از ۷ مرداد ۱۴۰۳ بر سر کار آمد، اما با آمدن دولت پزشکیان جریمه و توقیف خودروها به خاطر «بی‌حجابی» ادامه پیدا کرده. از آن زمان تا امروز گزارش‌های مردمی متعددی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها مبنی بر ادامه ارسال پیامک کشف حجاب و جریمه و توقیف خودروها به این دلیل وجود دارد. جریمه‌ها و توقیف‌هایی که یکی از منابع دریافت گزارش آن، همان اپلیکیشن ناظر است.

در یک نمونه متاخر روز گذشته «خبرگزاری انتخاب» پیامک یکی از مخاطبان خود را مبنی بر «توقیف خودرو به علت حجاب» را منتشر کرد که در روز ۲۱ ژانویه، یعنی ۲ بهمن و تقریبا همزمان با طرح این ادعا از سوی ظریف ارسال شده بود. این فرد نوشته بود: «پیامک حجاب برای مالکین خودروها بعد از یک مدت وقفه دوباره آغاز شده؛ امروز برای خودرو همسر من پیامک کشف حجاب در خیابان جردن، ارسال شده و خودرو به مدت سی روز توقیف سیستمی شده است».

کاربران شناخته شده در شبکه‌های اجتماعی، مانند روزنامه‌نگاران و موکلا موارد متعددی از ارسال پیامک حجاب یا توقیف خودرو را در شبکه‌های اجتماعی گزارش کردند هر چند این موارد در ماه‌های اخیر به گزارش‌های رسانه‌های رسمی راه نیافته است.

روز گذشته مستوره نصیری، رزونامه‌نگار از توقیف خودرواش به این دلیل در ساعت ۱۱ شب در میدان ونک خبر داد.

فاطمه رجبی روزنامه‌نگار دیگری در ایران هم در واکنش به این حرف ظریف در توییتر خود نوشت: «پشت چراغ چهارراه ولیعصر، مأمور دستگاه به دست بین ماشینا می‌گشت، پلاکا رو چک می‌کرد تا توقیفیا‌ رو بخوابونه».

حامد شفیعی، روزنامه‌نگار اهل اصفهان نیز از دریافت پیامک‌های تذکر حجاب در این شهر بعد از استقرار دولت چهاردهم خبر داد و نوشت:

«اینجا اصفهان است؛ در هر کوی و برزن، در مرکز خرید و خیابان، هرکجا فکرش را بکنید، افرادی تبلت به دست به صورت مخفیانه (حتی ممکن است از روی حرص و بغض) تصویر شما را بگیرند و پیامک حجاب ارسال کنند و همچنان پرونده فضایی تشکیل می‌شود و تبعات قضایی برای زنان ایجاد می‌کنند.»

سینا یوسفی، وکیل هم از ارسال پیامک حجاب در اصفهان خبر داد و نوشت: «این یک پیامک حجاب معمولی نیست که از روی پلاک خودرو اقدام به ارسال پیامک به مالک می‌شد. ج.ا تمامی ابزارهای مدرن را برای سرکوب حقوق زنان بکار برده است…».

۳. ادامه پلمب کسب و کارها

در ۱۴ دی ماه ۱۴۰۳ خبرگزاری رکنا از پلمب ۵ واحد صنفی در عجب شیر در راستای طرح موسوم به طرح نور خبر دارد. سرهنگ ستار داداشی فرمانده انتظامی شهرستان عجب‌شیر این کار را در راستای « اجرای طرح نور با هدف ارتقاء امنیت اخلاقی در اصناف و پیشگیری و مقابله با تخلفات و ناهنجاری‌های اجتماعی» عنوان کرد.

«طرح نور» طرحی در حوزه حجاب و عفاف است که اجرای آن از فروردین ۱۴۰۳ آغاز شده و چنانچه پیداست هنوز متوقف نشده است.

پزشکیان در زمان کمپین‌های انتخاباتی خود طرح نور را طرح تاریکی خوانده و مخالفت خود را با آن اعلام کرده بود، با وجود آن چیزی که مشخص است این است که اجرای این طرح ادامه پیدا کرده است.

صدا و سیما همچنین در ۱۷ دی ۱۴۰۳ از پلمب یک کافه در شهر شهرستان خواف به دلیل «رعایت نکردن شئونات اسلامی و عفاف و حجاب» خبر داد.

در روز ۱۶ مرداد ۱۴۰۳ هاستل چیلا در اصفهان خبر داد که «به دلیل ضوابط انتظامی (حجاب)» پلمب شد.

به گزارش صدا و سیما در ۳۱ مرداد ۱۴۰۳ تعداد ۱۳ واحد صنفی متخلف در گلبهار خراسان رضوی پلمب شد. دلیل این پلمب «رعایت نکردن قوانین و مقررات صنفی از جمله تخلفات صنفی، تخلفات بهداشتی، فعالیت بدون مجوز و رعایت نکردن عفاف و حجاب» عنوان شد.

با جستجو در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها می‌توان موارد متعددی از این خبرها را یافت.

۴. تذکر در مدارس

به گزارش روزنامه اعتماد پنجشنبه ۱۷ آبان ماه جاری، شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان از خودکشی یک نوجوان به نام «آیناز کریمی» در نتیجه فشارهای ناشی از برخورد تحقیرآمیز و سختگیرانه مدرسه‌ در شهرستان کازرون استان فارس خبر داد. بر اساس این گزارش دلیل این برخوردها این بود که «آیناز لاک زده و موهایش را رنگ کرده بود».

پیش از آن در روز ۱۳ آبان ۱۴۰۳ خبر خودکشی آرزو خاوری، دختر ۱۶ ساله‌ای که خود را از طبقه ششم خانه‌ای در تهران به پایین انداخته بود، واکنش‌برانگیز شد. به گزارش رسانه‌های داخلی در گفتگو با پدر آرزو خاوری روزی که آرزو خودکشی کرد از مدرسه با پدر آرزو تماس گرفته و گفته بودند که او شلوار لی پوشیده! (هفت صبح، فراز)

هر از گاهی انتشار ویدیوهایی از تذکر حجاب به کودکان در مدرسه مانند این کلیپ نیز واکنش‌برانگیز می‌شود.

از این رو خبرها و گزارش‌ها به وضوح نشان می‌دهد که برخلاف ادعای ظریف فشار به زنان بر سر اجبار «حجاب» و نوع پوشش آنان همچنان دارد و این کار در مجموعه‌های زیر نظر دولت صورت می‌گیرد.

از این رو با توجه به اطلاعات موجود فکت‌نامه به این ادعای ظریف که دولت تصمیم گرفته در زمینه حجاب هیچ فشاری بر زنان اعمال نشود نشان گمراه‌کننده می‌دهد.