ادعای نادرست «شیر ایرانی تاکسیدرمی شده در موزه حیات وحش»

در روزهای گذشته ویدئویی از یک شیر تاکسیدرمی شده به عنوان «بازسازی (تاکسیدرمی) شیر منقرض‌شده ایرانی در موزه حیات وحش» در برخی حساب‌های اینستاگرامی دست به دست شده است. (لینک۱، لینک۲) 

این ویدیو با ادعای مشابه در دیگر شبکه‌های اجتماعی فارسی بازنشر شده است. 

اما آیا این ادعا صحت دارد و این یک شیر تاکسیدرمی شده در موزه حیات وحش در ایران است؟

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد این ویدئو واقعی است، اما ربطی به شیر ایرانی یا یک موزه حیات وحش در ایران ندارد.

این شیر تاکسیدرمی شده در قرن هجدهم ساخته شده و در موزه قلعه گریپسولم سوئد نگهداری می‌شود. این شیر، نمونه‌ای معروف از تاکسیدرمی ناموفق است و حتی به همین دلیل صفحه‌ای در ویکی‌پدیا دارد. 

در سال ۱۷۳۱ «بابا عبدی»، فرماندار الجزایر،‌ منصوب‌شده از طرف امپراتوری عثمانی، یک شیر زنده را به فردریک اول، پادشاه وقت سوئد، هدیه داد که یکی از اولین شیرهای اسکاندیناوی بود.

این شیر مدتی در اسارت و در دربار زندگی کرد. اطلاعات کمی درباره شرایط نگهداری از این حیوان ثبت شده است؛ اما پس از مرگ او، تصمیم بر این شد که از طریق تاکسیدرمی حفظ شود که در نهایت چنین مجسمه‌ای از حیوان به‌جا ماند.  در آن دوره، تاکسیدرمی یک کار علمی نسبتاً جدید بود و منابع مرجع محدودی برای آن وجود داشت. منابع مختلف در‌این‌باره مدعی هستند تاکسیدرمیست، از نقاشی‌های هنری شیرها که اغلب اغراق‌آمیز بودند به عنوان راهنما استفاده کرده بود. این تصاویر همراه با نبود دانش آناتومی دقیق، منجر به آن نتیجه شد:

«بقایای شیر برای پر کردن و سوار شدن به تاکسیدرمیست فرستاده شد. تنها مشکل این بود که چند سال از مردن شیر گذشته بود و فقط یک پوست و استخوان باقی مانده بود. تاکسیدرمیست، که احتمالاً شیر زنده ندیده بود، اما فقط شیرهای هرالدیک احتمالاً تمام تلاش خود را کرد.» 

سایت راستی‌آزمایی Snopes هم درباره این تاکسیدرمی نوشته: 

«هنگامی که شیر از پهلو دیده می‌شود ظاهری کاملاً وحشی دارد. در این زمینه، زبان عجیب و غریب شیر و دندان‌های مصنوعی به نوعی معنا پیدا می‌کند. حتی به نظر می‌رسد که قرار دادن چشم‌ها در حالت بسته به منظور ایجاد شیار و عصبانیت آنها انجام شده است. شاید تاکسیدرمیست به سادگی بیش از حد بر روی تصاویر نمای جانبی هنگام نصب پوسته متمرکز شده باشد، یا اینکه (به نحوی) هرگز قرار نبود شیر از بیش از یک زاویه دیده شود.»

به هر حال چهره شیر حالتی کارتونی دارد، با بینی نامتناسب، چشمانی عجیب و حالتی که شبیه لبخند انسان به نظر می‌رسد. همچنین بدن شیر، خشک و غیرطبیعی به نظر می‌رسد، با پنجه‌های بزرگ و حالت غیرعادی. علاوه بر این، یال شیر کم‌پشت و ضعیف ساخته شده که به جلوه خنده‌دار آن افزوده است.

این شیر تاکسیدرمی‌شده که اکنون به اسم «لئو» شناخته شده در قلعه گریپسولم در ماریه‌فرد سوئد نگهداری می‌شود، در سال‌های گذشته به بهانه‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی با محتوای کنایه‌ و طنز و گاهی به تمسخر به ماجرای این شیر تاکسیدرمی شده، پرداخت شده است.

یک روایت رسمی؛ شیری از قرن هجدهم با پیشینه‌ای نامعلوم

در وب‌سایت رسمی قلعه‌ها و کاخ‌های سلطنتی سوئد است و تحت نظارت اداره سلطنتی سوئد اداره می‌شود توضیح داده که این شیر پیشینه‌ای نامعلوم دارد. اما دراین‌باره توضیح داده است:

«لئو شبیه هیچ شیر دیگری در جهان نیست. در جعبه شیشه‌ای خود در بخش بالایی زره‌خانه قلعه گریپسولم، شیر خاص این قلعه شاید بیشتر خنده‌دار باشد تا تاثیر گذار، با چشمانی نزدیک به هم و دندان‌هایی شبیه به انسان.
شاه حیوانات مدت‌هاست که به‌عنوان نمادی از قدرت، شجاعت و استقامت نقش مهمی ایفا می‌کند. شیر گوتیک در زمان پسران واسا بخشی از اسطوره‌سازی جدید پیرامون قدرت سلطنتی شد. در دوران قدرت بزرگ سوئد، شیر جایگاه برجسته‌ای در نشان‌ها داشت و پادشاهان و ملکه‌ها در کنار شیرها به تصویر کشیده می‌شدند.
شیر واقعی نیز یکی از حیوانات عجیب‌وغریبی بود که در خانه‌های سلطنتی اروپا بسیار مورد توجه قرار می‌گرفت. هدیه دادن شیر حرکتی معنادار میان حاکمان به شمار می‌رفت. لئو تقریباً قطعاً یکی از این هدایا بود، اما هیچ‌کس نمی‌داند چه زمانی به سوئد آمد. داستانی که مدت‌ها درباره او نقل شده، به افسانه تبدیل شده است. بر اساس این افسانه، لئو هدیه‌ای از سوی فرماندار الجزایر به پادشاه فردریک اول بود، هدیه‌ای در مقابل مالیاتی که سوئد برای جلوگیری از دزدی دریایی دولت‌های بربر در دریای مدیترانه پرداخت می‌کرد. این شیر اما به سرعت به انتخابگر ساکسونی اهدا شد.
با این وجود، او همچنان یک شیر سلطنتی از قرن هجدهم است، حتی اگر چیز بیشتری درباره او ندانیم. او ستاره قلعه گریپسولم است که احساساتی از شگفتی تا خنده‌ای بلند را در بازدیدکنندگان برمی‌انگیزد.»

جاذبه‌ای برای موزه سلطنتی

با این حال این تاکسیدرمی یکی از جذابیت‌ها موزه قلعه گریپسولم سوئد است. این شیر که در سال‌های اخیر به یک پدیده اینترنتی تبدیل شده، صفحه‌ای در فیس‌بوک دارد که در آن با طرفداران خود تعامل کرده و اخبار قلعه را به اشتراک می‌گذارد.

قلعه گریپسولم یک مکان تاریخی در حاشیه دریاچه مالارن، حدود ۶۰ کیلومتری غرب استکهلم، پایتخت سوئد قرار دارد. این قلعه در قرن شانزدهم ساخته شده و نقش‌های مختلفی از جمله اقامتگاه سلطنتی و زندان داشته است. در سال‌های اخیر موزه این قلعه، گالری ملی پرتره را در خود جای داده است و بخشی از گذشته سلطنتی سوئد را نمایش می‌دهد.

با توجه به اطلاعات موجود، فکت‌نامه به ادعای «بازسازی (تاکسیدرمی) شیر منقرض‌شده ایرانی در موزه حیات وحش» نشان «نادرست» می‌دهد.