ادعای خامنه‌ای درباره نیروهای نیابتی

روز یکشنبه دوم دی‌ماه ۱۴۰۳، سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در سخنرانی خود مدعی شد: «جمهوری اسلامی نیروی نیابتی ندارد». او که در جمع مداحان صحبت می‌کرد این‌طور گفت (ویدیو دقیقه ۲۸:۰۰):

در تبلیغات گوناگون ــ [چون] با جمهوری اسلامی طرفند دیگر ــ مرتّب می‌گویند که جمهوری اسلامی، نیروهای نیابتی خودش را در منطقه از دست داد؛ این هم یک غلط دیگر. جمهوری اسلامی نیروی نیابتی ندارد؛ یمن می‌جنگد، چون باایمان است؛ حزب‌الله می جنگد، [چون] قدرت ایمانی، او را به میدان می‌کشاند؛ حماس و جهاد می‌جنگند، چون عقیده‌شان آنها را به این کار وادار می‌کند. اینها نیابت از ما ندارند؛ ما اگر یک روزی بخواهیم اقدام بکنیم، احتیاج به نیروی نیابتی هم نداریم.

رهبر جمهوری اسلامی درحالی مدعی شده «نیروی نیابتی ندارد» که جمهوری اسلامی ایران همواره در سال‌‌های گذشته به‌طور آشکار از نیروهای گروه «مقاومت اسلامی لبنان حزب‌الله»، گروه‌های مختلف حشد الشعبی تحت عنوان «مقاومت اسلامی عراق»، گروه «جهاد اسلامی فلسطین» و «جنبش انصارالله یمن» حمایت کرده‌است. بارها سران این گروه‌ها به این حمایت اعتراف کرده‌اند؛ از جمله سخنرانی مشهور (البته با لحن طنز) سیدحسن نصرالله درباره تامین مالی از ایران.

این نخستین بار نیست که سید علی خامنه‌ای این ادعا را مطرح می‌کند. او چند هفته پیش از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل در سخنرانی به مناسبت سالگرد آغاز جنگ ایران و عراق در روز ۲۹ شهریور ۱۴۰۲ گفته‌بود (ویدیو):

الان می‌بینید … فرهنگ مقاومت در مقابل حضور قلدرانه قدرت‌هایی که هیچ حقی برای حضور در این منطقه ندارند، گسترش پیدا کرده. اینکه شما می‌بینید مسئله حضور ایران در منطقه فریاد آمریکا و بعضی کشورهای دیگر را درمی‌آورد به خاطر این است. معنایش این است: «حضور ایران، دخالت ایران» در حالی که ما دخالتی نداریم. بله حضور داریم، [ولی] حضور معنوی. دیگران در خیلی از این کشورهای منطقه به طور رسمی پایگاه دارند؛ ما نداریم اما حضور معنوی داریم. حضور معنوی ما بیشتر از آنها است؛ فریاد آنها از این بلند است؛ این را دفاع مقدس به ما داد.

ادعای «عدم حضور و عدم دخالت» جمهوری اسلامی ایران در منطقه، به زبان دیپلمات‌های جمهوری اسلامی بارها تکرار شده و تبدیل به گفتمان رسمی مقامات جمهوری اسلامی شده‌است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر سابق امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، چند ماه پیش از مرگش در این‌باره به CNN گفت:

افرادی به‌طور خودجوش اقداماتی انجام می‌دهند. آنها از ما دستور نمی گیرند، بر اساس منافع و مصالح خودشان عمل می کنند.
… ایران هیچ گروه نیابتی در منطقه ندارد. ایران هیچ جنگ نیابتی نداشته و ندارد. این اسرائیل است که نیروی نیابتی آمریکا در منطقه بوده و منطقه ما را ناامن کرده‌است.

با این‌حال این حمایت‌ها نه فقط در عرصه سیاسی و بین‌المللی بلکه در عرصه‌های نظامی، مالی، لجستیک، تامین زیرساخت‌ها و … آشکار است. این موضوع سال‌هاست که زیر ذره‌بین پژوهشگران بین‌المللی از موسسه‌های مستقل در سراسر جهان است و صدها شاهد و مدرک بزرگ و کوچک قابل راستی‌آزمایی درباره ارتباط این گروه‌های نیابتی با جمهوری اسلامی ایران در تحقیقات زیر که خود گوشه‌ای از تحقیقاتی است که اخیرا به‌روز شده، منعکس شده‌اند:

• Iran’s Islamist Proxies in the Middle East, Wilson Center: wilsoncenter.org/irans-islamist-proxies
• Militia Spotlight, The Washington Institute for Near East Policy:
  washingtoninstitute.org
• Mapping Militants, Stanford Center for International Security and Cooperation: cisac.fsi.stanford.edu
• Iran and its Network of Nineteen Terrorist Organizations on Israel’s Borders, Foundation for Defense of Democracies: fdd.org/iranbackedterrorists
• The Iran Primer, United States Institute of Peace: iranprimer.usip.org
• Iran and its Proxies, Counter Extremism Project: counterextremism.com
• Counter Terrorism Guide, National Counterterrorism Center, DNI: dni.gov/nctc

توجه: ممکن است ایرادی به این لیست رفته شود که این موسسات در آمریکا مستقر هستند. با این حال محققان مختلفی در این تحقیقات شرکت داشته و سوگیری‌های سیاسی داخلی این موسسات هم یکسان نیست. اسناد و شواهدی که در این تحقیق‌ها بررسی شده‌اند به همراه منابع آنها موجود است و بعضی از این تحقیق‌ها برپایه ادعاهای مقامات داخلی منتشر شده در رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی و برخی دیگر بر پایه شواهد فیزیکی - مثلا تسلیحات کشف شده از محموله‌های ارسالی برای گروه‌ها - یا سایر مدارک قابل راستی‌آزمایی مجدد نگاشته شده‌اند.

ارتباط جمهوری اسلامی ایران با این نیروها در کشورهای دیگر نه به روال و عرف بین‌المللی از طریق وزارت امور خارجه و دولت متبوع آن گروه‌ها، بلکه مستقیما و از طریق «نیروی قدس سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی» برقرار است. سرلشکر غلامعلی رشید، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا (عالی‌ترین قرارگاه نظامی جمهوری اسلامی ایران) در مهرماه ۱۴۰۰ در مراسم هفته جنگ گفته‌بود:

شهید حاج قاسم سلیمانی سه ماه قبل از شهادت در جلسه قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا با فرماندهان نیرو‌های مسلح گفت که من به پشتوانه ستاد سپاه، ستاد ارتش، ستاد کل نیرو‌های مسلح و وزارت دفاع اکنون شش ارتش را بیرون از سرزمین ایران برای شما سازماندهی کردم. و کانالی به طول هزار و ۵۰۰ کیلومتر و عرض هزار کیلومتر تا سواحل مدیترانه ایجاد کرده‌ام که در درون این کانال، شش لشکر اعتقادی و مردمی به سر می‌برند و هر دشمنی که بخواهد با انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بجنگد، باید از این شش ارتش عبور کند. یک ارتش در لبنان به نام «حزب‌الله»، دو ارتش در فلسطین اشغالی به نام‌های «حماس» و «جهاد اسلامی»، یک ارتش در عراق به نام «حشدالشعبی»، یک ارتش در یمن به نام «انصارالله» و یک ارتش در سوریه که همین‌ها موجب بازدارندگی برای کشور عزیز ایران شده است.

علی خامنه‌ای، پیش از این بارها به اهمیت و نقش این نیروها در منطقه و حتی جهان اشاره کرده‌بود. او در یکی از این مشهورترین سخنرانی‌هایش دراین‌باره که به «رزمندگان بدون مرز» مشهور شد (نمازجمعه بعد از کشته‌شدن قاسم سلیمانی) می‌گوید (ویدیو):

سپاه قدس یک نیرویی است که با سعه صدر به همه جا و همه کس نگاه می‌کند. رزمندگان بدون مرزند؛ رزمندگان بدون مرز.
رزمندگانی که هرجا نیاز باشد، آنها در آنجا حضور پیدا می‌کنند؛ کرامت مستضعفان را حفظ می‌کنند، خود را بلاگردان مقدسات و حریم‌های مقدس می‌کنند. سپاه قدس را به این چشم نگاه بکنیم، آن وقت، همین‌ها، همین کسانی که با جان خودشان، با همه توان خودشان به کمک ملت‌های دیگر و ضعفای اطراف منطقه که در دسترس آنها است می‌روند، همین‌ها سایه جنگ و ترور و تخریب را از کشور خودمان هم دور می‌کنند و دفع می‌کنند.

در ۲۴ ساعت پس از این سخنرانی، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مختلف در داخل ایران با انتشار مطالبی درحال توجیه این ادعای رهبر جمهوری اسلامی ایران هستند؛ از جمله ایسنا که در گزارشی نوشت: «چرا ایران نیازی به نیروی نیابتی ندارد؟» و ایرنا که گزارش دیگری نوشت: «چرا مقاومت نیروی نیابتی ایران نیست؟»

با این‌حال براساس شواهد غیرقابل انکار و قابل راستی‌آزمایی که حاصل ده‌ها سال مطالعه محققان است، و همچنین اعترافات صریح مقامات جمهوری اسلامی،‌ ادعای سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران که «جمهوری اسلامی نیروی نیابتی ندارد» از فکت‌نامه نشان شاخ‌دار می‌گیرد.