بشار اسد در زمان خروج از سوریه، با خود ۱۳۵ میلیارد دلار خارج نکرده است

همزمان با تحولات سوریه و اخباری که در این باره منتشر می‌شد، شماری از رسانه‌ها و وب‌سایت‌‌های خبری مدعی شدند «بشار اسد هنگام خروج از سوریه، با خود ۱۳۵ میلیارد دلار از این کشور خارج کرده است.»

این خبر در شبکه‌های اجتماعی نیز بازخوردهای بسیاری داشت و بسیاری آن را بازنشر کردند.

ریشه خبر در رسانه‌های ترکیه

بسیاری از رسانه‌های فارسی، منبع این خبر را وب سایت خبری «اردو حیات» ترکیه عنوان کردند.

این رسانه، خبر را در ۱۰ دسامبر سال ۲۰۲۴ میلادی منتشر کرده است.

اما جست‌وجوی بیشتر نشان می‌دهد، چند ساعت پیش از اردو حیات،‌ یک رسانه دیگر ترک زبان به نام «روزنامه ترکیه» این خبر را منتشر کرده است.

ادعای خروج ۱۳۵ میلیارد دلار سرمایه از سوریه همراه با بشار اسد، در هر دو خبر روزنامه ترکیه، نقل قول از فردی به نام خالد بِیه (حلید بیگ) از اعضای سرویس امنیتی سوریه است.

در یکی از این گزارش‌های روزنامه ترکیه، خالد بیه (حلید بیگ) می گوید: «خانواده اسد، منابع متعلق به مردم را در طول سال‌های جنگ داخلی به جیب خود منتقل کردند.» این افسر پیشین دستگاه اطلاعاتی سوریه ادامه داده است: «با سقوط رژیم، آنها بخش بزرگی از اقتصاد کشور را با خود بردند.»

اما در گزارش خبری دیگر همین رسانه ترک، به دوره زمانی خروج ۱۳۵ میلیارد دلار اشاره‌ای نشده است. همچنین در عناوین استفاده شده در گزارش‌های «روزنامه ترکیه» و «اردو حیات»، این طور برداشت می شود که بشار اسد در زمان خروج از سوریه و  رفتن به روسیه این ۱۳۵ میلیارد دلار را یک‌جا همراه خود به خارج از این کشور منتقل کرده است.

تیتری که در نقل قول های بعدی در رسانه‌های دیگر از جمله رسانه‌های فارسی زبان نیز به همین شکل تکرار شده و چنین تصوری را به برداشت غالب تبدیل کرده است که این میزان سرمایه در یک نوبت و یک‌جا از سوریه خارج شده است.

فایننشال تایمز: ۲۵۰ میلیون دلار

روایت دیگری که از خارج کردن سرمایه از سوریه توسط بشار اسد و انتقال آن به کشور روسیه در رسانه‌ها منتشر شده مربوط به روزنامه فایننشال تایمز، چاپ لندن است.

این روزنامه در گزارشی نوشته، بشار اسد در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ میلادی و در میانه تحریم‌های بانکی، رقمی معادل ۲۵۰ میلیون دلار پول نقد از سوریه خارج کرده و به روسیه انتقال داده است.

در این گزارش آمده، این سرمایه نقد در قالب اسکناس‌های ۱۰۰ دلاری و ۵۰۰ یورویی به روسیه منتقل شده است.

۲۵۰ میلیون دلار ادعا شده در گزارش فایننشال تایمز، ۵۴۰ برابر از رقم ادعایی رسانه‌های ترک، کوچک‌تر است.

در این گزارش به تدریجی بودن خروج این میزان پول نقد از سوریه اشاره شده، ضمن آنکه این رقم به واحدهای ارزی مختلف بود و همچنین نوع اسکناس‌های خارج شده بین ۱۰۰ دلاری و ۵۰۰ یورویی تنوع دارد.  

اما فارغ از اینکه ۱۳۵ میلیارد دلار سرمایه طی‌ سال‌های جنگ داخلی در سوریه یا در دوره طولانی ریاست بشار اسد و خانواده او بر این کشور خارج شده یا اینکه این میزان سرمایه در یک نوبت و همراه با رئیس‌‌جمهوری برکنار شده سوریه به روسیه منتقل شده، این پرسش مطرح است که ۱۳۵ میلیارد دلار چه نسبتی با اقتصاد سوریه دارد؟ یا حجم و وزن این میزان سرمایه به دلار آمریکا چقدر می‌شود؟

۱۳۵ میلیارد دلار در اقتصاد سوریه یعنی چقدر؟

بر اساس داده‌های بانک جهانی، آخرین برآورد این نهاد بین‌المللی از ارزش تولید ناخالص داخلی سوریه (GDP) به قیمت‌های جاری، به سال ۲۰۲۲ میلادی مربوط می‌شود که معادل بیش از ۲۳/۶ میلیارد دلار ارزیابی شده است. ۱۳۵ میلیارد دلار، رقمی نزدیک به شش برابر تولید ناخالص داخلی سوریه در سال ۲۰۲۲ میلادی و نزدیک به مجموع تولید ناخالص داخلی سوریه طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ میلادی است.

وزن و حجم ۱۳۵ میلیارد دلار اسکناس چقدر است؟

هر برگه اسکناس ۱۰۰ دلاری آمریکا، یک گرم وزن دارد. بنابراین اگر فرض بگیریم تمام ۱۳۵ میلیارد دلاری که گفته شده از سوریه خارج شده به اسکناس‌های ۱۰۰ دلاری بوده، به یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون برگه اسکناس نیاز بوده است. وزن خالص این تعداد اسکناس‌ بدون در نظر گرفتن وزن باند رول دور بسته‌های صدتایی اسکناس‌ها، پلاستیک بسته‌بندی و پالت‌های مورد نیاز چنین محموله‌ای، ۱۳۵۰ تن است.

حداکثر باری که یک هواپیمای سی-۱۳۰ هرکولس قادر به جابه‌جایی آن است، رقمی در حدود ۱۹ تن است. با این حساب برای جابجایی محموله‌ای به وزن ۱۳۵۰ تن، یک هواپیمای ترابری سی‌-۱۳۰ باید  ۷۱ بار پرواز کند.

گزارش‌ها درباره رفتن اسد به روسیه

یکی از سناریوهای مطرح شده درباره نحوه خروج بشار اسد از سوریه این است که او ابتدا به بندر لاذقیه رفته و از آنجا با پروازی مستقیم به مسکو رسیده است؛ با هواپیمای ایلوشین ۷۶ ام‌دی.

این هواپیمای ترابری روسی، ظرفیت و توان بارگیری حداکثر ۶۰ تن را داراست. اگر این ۱۳۵ میلیارد دلار اسکناس ۱۰۰ دلاری قرار بود با هواپیمای ایل-۷۶ جابه جا شود، دست‌کم باید این هواپیما ۲۲ بار به پرواز در می‌آمد.

یک بسته صدتایی اسکناس ۱۰۰ دلاری آمریکا، ۱۵/۲۴ سانتی‌متر طول، ۶/۳۵ سانتی‌متر و عرض و ۱/۰۹ سانتی متر ارتفاع دارد.

با این ابعاد برای پر کردن یک لایه روی پالت به ۱۱۲ بسته اسکناس یکصد دلاری نیاز است که ارزش آن یک میلیون و ۱۲۰ هزار دلار می‌شود. به طور معمول، هر پالت حامل اسکناس، از روی هم چیده شدن ۹۰ لایه تشکیل می‌شود، ارتفاع چنین پالتی اندکی بیشتر از ۹۸ سانتی متر است که با احتساب ارتفاع ۱۰ سانتی متری پالت، در مجموع به عبارتی ارزش هر پالت اسکناس ۱۰۰ دلاری، معادل ۱۰۰ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار است.

۱۳۵ میلیارد دلاری، که در گزارش رسانه‌های ترک به آن اشاره شده با فرض اینکه تمام آن با اسکناس‌های ۱۰۰ دلاری، معادل دست‌کم ۱۳۳۹ عدد پالت از این اسکناس هاست.

فکت‌نامه نیز به این ادعا که در رسانه‌ها، مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی مطرح شده و می‌گوید بشار اسد در زمان خروج خود از سوریه، ۱۳۵ میلیارد دلار با خود برده است نشان شاخ‌دار می‌دهد.