خبر نادرست درباره جدا کردن کودک متولد خارج از ازدواج از مادرش

این روزها بسیاری از حساب‌ها در شبکه‌های اجتماعی فارسی و به طور مشخص در اینستاگرام، دو عکس را به همراه یک متن، درباره نوزادی به اصطلاح «نامشروع» منتشر کرده و ادعا می‌کنند که مسئولان بیمارستان شفای تهران، در روزهای گذشته او را به دلیل «نامشروع بودن» از مادرش جدا کرده‌اند.

در متن این پست اینستاگرامی که تقریبا در میانه شهریور ۱۴۰۳ منتشر شد، آمده:

«تصویر زیر عکس نوزادی ست که لحظاتی پیش در بیمارستان شفای تهران متولد شده و مسئولین بیمارستان به دلیل اینکه او نامشروع بوده به زور از مادر جدایش کردند و به بهزیستی تحویل دادند مادر را هم قرار است به زودی به مددکار اجتماعی ارجاع دهند. مادره ۱۷ ساله مثل ابر بهار گریه می‌کرد، نوزادش را با اجبار از او جدا کردند و دیگر نه اشتهایی برای غذا خوردن دارد و نه می‌تواند یک لحظه آرام گیرد. این قصه قصه ی درد است، درد مادری ۱۷ساله که به سختی زایمان کرد، پدری که فرار کرد و نوزادی که بی‌خانواده ماند.»

اکانت‌های اینستاگرامی زیادی این خبر را منتشر کردند و مجموعا صدها هزار بار لایک شده است (لینک۱، لینک۲، لینک۳).

آیا این عکس‌ها جدید است؟

جستجوی معکوس عکسی که به عنوان «نوزاد نامشروع» دست‌به‌دست می‌شود نشان می‌دهد این عکس قدیمی است؛ عکسی که دستکم سه سال پیش در سایت‌های مربوط به انتخاب نام کودکان منتشر شده و ارتباطی با این روزها ندارد.

جستجو برای عکس دوم نیز بی‌نتیجه بود و منابع رسمی و سایت‌های خبری، این روزها عکسی را با چنین مشخصاتی درباره کودکی که در بیمارستان شفا یا در بیمارستان دیگری به دنیا آمده باشد، منتشر نکرده‌اند.

اما به جز عکس، ما ادعای تولد این نوزاد را هم جستجو کردیم.

آیا این روزها خبری مبنی بر تولد چنین نوزادی منتشر شده است؟

منبع پست‌هایی که در اینستاگرام ادعا می‌کنند نوزادی که در بیمارستان شفای تهران متولد شده از مادرش گرفته شده، مشخص نیست. در واقع به جز عکس قدیمی، خود خبر نیز این روزها در رسانه‌ها منتشر نشده است. یعنی نه عکس و نه خبر، بدون منبع و بی‌اساس است.

اما جستجوی متن این پست‌های اینستاگرامی، ما را به خبری قدیمی می‌رساند که شباهت‌هایی با این ادعاهای جدید دارد؛ گزارشی که سال ۱۳۹۸ در خبرگزاری برنا منتشر شده است.

گزارش قدیمی خبرگزاری برنا درباره یک مادر و کودک

خبرگزاری برنا ۲۲ شهریور ۱۳۹۸ گزارشی با عنوان «نوزادی که به اجبارِ بیمارستان از مادر گرفته شد» منتشر کرده است؛ گزارشی درباره جدا کردن یک نوزاد از مادرش در بیمارستان بازرگانان شهر ری.

آنچه ما را به این گزارش قدیمی رساند، جملاتی بود که در پست‌های این روزهای اینستاگرامی، از این گزارش قدیمی کپی‌برداری شده است. مثلا جمله «نوزادش را با اجبار از او جدا کردند و دیگر نه اشتهایی برای غذا خوردن دارد و نه می‌تواند یک لحظه آرام گیرد» دقیقا از گزارش سال ۹۸ برنا برداشته شده و در پست‌های جدید استفاده شده است.

دو گزارش درباره دلیل جدا شدن نوزاد از مادر

گزارش سال ۹۸ خبرگزاری برنا به طور خلاصه درباره نوزادی است که گفته می‌شود در بیمارستان بازرگانان (شهید اندرزگو) در شهر ری به دنیا آمده است. نویسنده گزارش، به دنبال روشن‌کردن دلیل این اتفاق است. از سویی، ادعایی مطرح می‌شود که دلیل جدا کردن نوزاد از مادرش، «نامشروع‌بودن» فرزند است اما دلیل دیگری که از سوی کارشناسان مطرح می‌شود، این است که بیمارستان این ترس را داشته که خانواده مادر، نوزاد را بفروشند.

خبرگزاری برنا جزئیات بیشتری از این خبر را، روز بعد یعنی ۲۳ شهریور و از زبان وکیل بیمارستان بازرگانان منتشر کرده است. وکیل بیمارستان می‌گوید جداشدن فرزند از مادرش با حکم قاضی بوده است و دلیل آن هم، احتمال فروش نوزاد از طرف خانواده مادر بوده است.

وکیل بیمارستان می‌گوید: «این موضوع را به قاضی اعلام کردیم و از قاضی دستور گرفتیم و قاضی عنوان کرده که به هیچ عنوان طفل به مادر تحویل داده نشود مگر اینکه مادر مراجعه کند و صلاحیتش احراز شود.»

آیا بر اساس قانون باید حضانت فرزند خارج از ازدواج را از والدین گرفت؟

برنا گزارش دیگری در این پرونده منتشر نکرد. بر اساس اطلاعات همین دو گزارش به نظر نمی‌رسد اساسا ادعا این باشد که این کودک حاصل ارتباط خارج از ازدواج بوده، چرا که تاکید شده زن و مرد در عقد موقت بودند و بعد مرد با همه مدارک متواری شده. اما فارغ از این پرونده، در پاسخ به این سوال که آیا بر اساس قانون باید حضانت فرزند رابطه خارج از ازدواج را از والدین گرفت یا نه پاسخ منفی است. برعکس، بر اساس قانون والدین موظفند حضانت این کودک را بپذیرند.

بر اساس ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی: «طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی‌شود». این یعنی این کودک از حقوق قانونی فرزند مشروع بهره‌مند نمی‌شود. با وجود این دیوان عالی کشور در رابطه با حضانت این اطفال یک رای وحدت رویه (رای وحدت رویه، در حکم قانون بوده و مرجع صدور آن هیات عمومی شعب دیوان عالی کشور است)، صادر کرد که به موجب آن میان «کودک مشروع» و «کودک نامشروع» از لحاظ حقوق و تکالیف تفاوتی وجود ندارد و تنها رابطه توارث «کودک نامشروع» با والدینش از بین می‌رود. بنابراین پدر و مادر کودک خارج از ازدواج حق و وظیفه حضانت فرزندشان را دارند. باید به او نفقه بدهند و برایش شناسنامه بگیرند.

به طور کلی ​​بر اساس ماده ۱۱۷۵ قانون مدنی: «طفل را نمی‌توان از ابوین و یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت، مگر در صورت وجود علت قانونی».

این علت‌های قانونی در ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی اینگونه عنوان شده:

«هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی، هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.

موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:

۱) اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.

۲) اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.

۳) ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.

۴) سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی گری و قاچاق.

۵) تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.»

از این رو فارغ از این که ادعای بیمارستان در مورد مادر این نوزاد صحیح بود یا نه، در نهایت دلایلی که از سوی این نهاد برای دور کردن کودک از مادرش ذکر شد، نه «نامشروع بودن» نوزاد، بلکه از مواردی است که در ماده ۱۱۷۳ به آن اشاره شده و به نظر می‌رسد استناد وکیل بیمارستان نیز به همین ماده قانونی بوده است.

این روزها در شبکه‌های اجتماعی و به‌خصوص در اینستاگرام، عکس‌هایی منتشر شده که ادعا می‌شود مربوط به نوزادی است که لحظاتی پیش در بیمارستان شفای تهران به دنیا آمده اما به دلیل اینکه «نوزاد نامشروع‌» بوده از مادر ۱۷ ساله‌اش جدا شده است.

یکی از دو عکس، قدیمی است و خود خبر نیز بی‌اساس و بدون منبع است. هیچ رسانه‌ای چنین خبری را در روزهای گذشته منتشر نکرده است.

جستجوی جمله‌هایی که در این پست‌های اینستاگرامی به کار رفته، ما را به گزارشی قدیمی در خبرگزاری برنا می‌رساند.

برنا در سال ۹۸ در دو گزارش، به ماجرای جدا شدن نوزادی از مادر خود اشاره می‌کند. بنا بر این گزارش، نوزاد در راه بیمارستان به دنیا آمده و پدر نوزاد همراه با مدارک ازدواج موقت، متواری شده است.

به گفته وکیل بیمارستان، این جدا شدن بر اساس حکم قاضی و به دلیل ترس از این بوده که خانواده مادر، نوزاد را بفروشند.

فکت‌نامه نیز به ادعای پست‌های اینستاگرامی درباره عکس و نوزادی که به دلیل نامشروع‌بودن از مادر خود جدا شده، نشان «نادرست» می‌دهد زیرا هم عکس قدیمی است و هم خبر مربوط به ماجرای دیگری است که سال ۱۳۹۸ در بیمارستان بازرگانان شهر ری اتفاق افتاده است.