ادعای نادرست شهردار مشهد درباره حضور ۳ میلیون نفر در مراسم خاکسپاری ابراهیم رئیسی

محمدرضا قلندر شریف، شهردار مشهد روز سوم خرداد ۱۴۰۳ به خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا گفته است: 

«طبق برآوردها تا کنون دست‌کم سه میلیون نفر در آیین تشییع شهید آیت الله سید ابراهیم رئیسی شرکت دارند و حرکت خودرو حامل پیکر شهید جمهور و همراهان به کندی انجام می‌شود.»

در این گزارش چند بار تاکید شده که مسیر راهپیمایی، خیابان امام رضا، از نزدیکی پایانه مسافربری به سمت حرم امام رضا است. با این حال در گزارش سایت شهرآرانیوز، از منابع محلی، علاوه بر خیابان امام رضا به عنوان مسیر اصلی، برخی خیابان‌های منتهی حرم و میدان‌های اصلی هم جزو مسیرهای مراسم تعیین شده‌اند. 

۳میلیون نفر در مقیاس جمعیت مشهد چقدر است؟

بر اساس آخرین برآوردهای جمعیتی مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۰، جمعیت شهرستان مشهد ۳,۶۱۹,۸۰۰ است. با این حساب ۳ میلیون نفر معادل ۸۳ درصد کل جمعیت شهرستان مشهد است. به عبارتی ادعای حضور ۳ میلیون نفر در مراسم خاکسپاری رئیس‌جمهور پیشین ایران، تنها در صورتی می‌تواند درست باشد که بپذیریم به ازای هر ۱۰ شهروند مشهدی،‌ شامل همه گروه‌های سنی، ۸ نفر در این مراسم شرکت کرده‌اند. البته ممکن است افرادی از شهرهای دیگر برای حضور در این مراسم به مشهد سفر کرده باشند، اما باز عدد ۳ میلیون نفر در مقیاس با جمعیت مشهد عدد بسیار بزرگی است. 

اما باید دید آیا سه میلیون نفر در محدوده فضای این مراسم جا می‌شوند؟ برای پاسخ به این سوال باید اول برآوردی از میانگین تراکم جمعیت و مساحت محدوده تشییع جنازه به دست آورد. 

تراکم جمعیت حاضر در مراسم خاکسپاری رئیسی چقدر است؟

برای برآورد تراکم جمعیت، ما به تصاویر منتشر شده در رسانه‌ها* مراجعه کردیم. پس از بررسی تصاویر، ویدئوها و گزارش‌هایی که در رسانه‌های رسمی منتشر شده به این نتیجه رسیدیم که فرضیه تراکم یک تا دو نفر در هر مترمربع، فرضیه‌ای خوشبینانه است. 

* ویدئوی ایرنا/ تصاویر هوایی شهرآرانیوز (خیابان امام‌رضا و فلکه آب)، تصویر هوایی خبرگزاری مهر (فلکه برق)، گزارش تصویری خبرگزاری ایرنا، گزارش تصویری خبرگزاری تسنیم.

تصاویر بالا از گزارش تصویری خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا برداشته شده است. با مطابقت این تصاویر با مدل‌سازی‌ تراکم جمعیت به این نتیجه رسیدیم که تراکم جمعیت در اوج مراسم و در نقاط متراکم نزدیک به ماشین حمل تابوت ابراهیم رئیسی حدود ۲ نفر در هر متر مربع و در حاشیه مراسم در بهترین حالت یک نفر و حتی کمتر از یک نفر در هر متر مربع است. 

سطح مسیرهای منتهی به مراسم قدر است؟ 

برای اندازه‌‌گیری سطح، از ابزار Map checking استفاده کردیم. برای این کار خوش‌بینانه‌ترین سناریوی ممکن را در نظر گرفتیم. تمام مسیرهایی که از قبل برای آنها محدودیت ترافیکی در نظر گرفته شده بود. کل سطح این منطقه با احتساب مسیرهای منتهی به حرم و خیابان‌های اصلی منتهی به میدان‌ها و چهارراه‌های اصلی کمتر از ۴۸۶ هزار تا ۹۶۷ هزار متر مربع است. این سطح شامل تمام مسیر پیاده‌رو، سواره‌رو، موانع داخل مسیر، ساختمان‌ها، فضای سبز و کل محدوده حرم با در نظر گرفتن تمام تاسیسات و ساختمان‌ها است.

چند تن در این مراسم شرکت کرده‌اند؟ 

با امکانات موجود امکان محاسبه دقیق جمعیت داخل خیابان در طول برگزاری مراسم وجود ندارد، اما می‌توان با قطعیت گفت جا دادن سه میلیون نفر یا حنی نصف این مقدار در کل مسیر مراسم تشییع جنازه و خاکسپاری ابراهیم رئیسی در مشهد غیرممکن است. 

با در نظر گرفتن فرض تراکم ثابت یک تا دو نفر در هر مترمربع می‌توان گفت ظرف جمعیتی این مسیر در بهترین حالت بین ۴۸۶ تا ۹۶۷ هزار نفر است. 

برای محاسبه تراکم جمعیت البته باید به سیال بودن جمعیت هم توجه داشت. یعنی ممکن است به طور مرتب افرادی وارد مراسم و از آن خارج شوند. در این صورت باید برآوردی از حجم ورودی و خروجی به این مراسم داشت، اما در این مورد خاص،‌ با توجه به متحرک بودن کانون جمعیت نیازی به محاسبه سیالیت نیست، به این معنی که پس از عبور ماشین حمل جنازه ابراهیم رئیسی از هر نقطه، جمعیت از آن متفرق می‌شود. گروهی به کار و زندگی خود برمی‌گردند و گروهی به سمت مقصد نهایی در طول مسیر به حرکت درمی‌آیند. در واقع جمعیت تازه‌ای از خارج از محدوده به آن نقطه اضافه نمی‌شود. 

در چنین شرایطی در نظر گرفتن این سیالیت باعث افزایش برآورد جمعیت نمی‌شود. در عوض ممکن است این سیال بودن، برآورد نهایی از جمعیت حاضر در مراسم را کمتر کند، به این دلیل که افراد ممکن است با حرکت همراه با ماشین حمل ابراهیم رئیسی در نقاط متعددی حضور داشته و هر کدام چند بار شمرده شده باشند.

محمدرضا قلندر، شهردار مشهد می‌گوید: دست‌کم سه میلیون نفر مراسم خاکسپاری ابراهیم رئیسی در مشهد شرکت کرده‌اند. 

با امکانات موجود نمی‌توان تعداد دقیق شرکت‌کنندگان در مراسم خاکسپاری ابراهیم‌ رئیسی در مشهد را برآورد کرد، اما می‌توان با اطمینان گفت، عدد سه میلیون نفر اختلاف بسیار زیادی با واقعیت دارد. 

اولا سه میلیون نفر معادل بیش از ۸۰ درصد کل جمعیت مشهد شامل همه گروه‌های سنی از نوزاد تا افراد مسن است. 

دوم، کل ظرف جمعیتی برای این مراسم در خوشبینانه‌ترین حالت بین ۴۸۶ تا ۹۶۷ هزار نفر است. این عدد با در نظر گرفتن تمام مسیرهای منتهی به مراسم، شامل، سواره رو، پیاده‌رو، تاسیسات شهری، فضای سبز  و تمام محوطه حرم امام هشتم شیعیان و با در نظر گرفتن تراکم دو نفر در متر مربع در نقاط کانونی و یک نفر در در نقاط حاشیه‌ای محاسبه شده است. 

با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که سه میلیون نفر در مراسم خاکسپاری ابراهیم رئیسی در مشهد شرکت کرده‌اند، نشان «نادرست» می‌دهد.