نقل قول نادرست از یک جمعیت‌شناس درباره نرخ پوشش تحصیلی دختران

خبرگزاری ایسنا، در گزارشی به تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳، به نقل از شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس نوشته است:

«نرخ برای پوشش تحصیلی دختران در مقطع راهنمایی به حدود ۸۲ درصد و در مقطع دبیرستان به حدود ۷۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. به عبارتی ۳۰ درصد دختران دبیرستانی در کشور به مدرسه نمی‌روند » (لینک بایگانی)

در این گزارش آمارهایی زیادی درباره وضعیت زنان ارائه شده، در مقیاس گسترده‌ای در رسانه‌های فارسی‌زبان در داخل و خارج از کشور بازتاب داشته است. به عنوان نمونه می‌توان به همشهری‌آنلاین (بایگانی) در داخل و شبکه ایران‌اینترنشنال (بایگانی) و کیهان لندن (بایگانی) در خارج از کشور اشاره کرد.

برای اطمینان از صحت این آمار، با ایمیل خانم دکتر کاظمی‌پور تماس گرفتیم که در پاسخ به ما گفته شد «آماری که از من نقل قول شده اشتباه است.»

با این حال جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد عین همین آمار در سال‌های گذشته نیز به نقل از خانم کاظمی‌پور در رسانه‌ها دست‌به‌دست و منتشر شده است.

به عنوان نمونه می‌توان به آمارهای مشابهی اشاره کرد که دو سال پیش در تاریخ ۸ آبان ۱۴۰۱ در خبرگزاری ایسنا (بایگانی) در منتشر شده و در رسانه‌های داخل و خارج (مانند همشهری (بایگانی) در داخل، رادیو فردا (بایگانی) در خارج) از کشور کشور بازتاب داشته است.

اما صرف نظر از این آیا این آمار درست است؟

برای پاسخ به این سوال هیچ راهی به جز مراجعه به آمارهای رسمی نیست. بر اساس اطلاعات منتشر شده در آخرین گزارش وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران در پاییز ۱۴۰۲ (بایگانی)، نرخ «پوشش تحصیلی» دختران مقطع متوسطه اول ۹۴ درصد و در مقطع متوسطه دوم حدود ۸۲ درصد است. این نرخ حاصل تقسیم جمعیت دانش‌آموزان دختر در مقاطع متوسطه اول و دوم به جمعیت دختران ۱۲ تا ۱۴ سال (برای متوسطه اول) و ۱۵ تا ۱۷ سال (برای متوسطه دوم) است.

در این گزارش درستی‌سنجی، برای سنجش نرخ پوشش تحصیلی دختران از نرخ «پوشش تحصیلی ظاهری» استفاده شد. به جز این شاخص‌ (بایگانی) دیگری هم با عنوان نرخ «پوشش تحصیلی واقعی» تحصیلی وجود دارد که سن افراد مشغول به تحصیل در هر مقطع را محاسبه می‌کند. نحوه محاسبه این شاخص کمی پیچیده‌تر و نیازمند دسترسی به داده‌های خامی است که در دسترس ما قرار ندارد، اما بر اساس اعداد و ارقامی که آموزش و پرورش به مرکز آمار ایران ارائه کرده است، اختلاف این دو شاخص در مقطع متوسطه دوم چند دهم واحد درصد و در مقطع متوسطه اول حدود ۳ واحد درصد است. یعنی عملا تفاوت معنی‌داری در این میان وجود ندارد که در برآورد کلی نرخ پوشش تحصیلی تغییری ایجاد کند.

چنانکه پیدا است این آمار اختلاف قابل ملاحظه‌ای با آمار منتشر شده در رسانه‌ها دارد، به همین دلیل فکت‌نامه به این گزاره که «۳۰ درصد دختران دبیرستانی در کشور به مدرسه نمی‌روند» نشان نادرست می‌دهد.