مقایسه گمراه‌کننده چاپ پول از زمان هوخشتره تا قبل از دولت رئیسی

عبدالناصر همتی، رئیس کل پیشین بانک مرکزی، روز ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ با انتشار ویدئویی در حساب‌های کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی گفته است:

«دولت در دو سال و نیم گذشته، از شهریور ۱۴۰۰ تا کنون ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پول چاپ کرده. از شهریور ۱۴۰۰ تا کنون چاپ پول ۱۱۵ درصد رشد داشته است. از زمان هوخشتره تا شهریور ۱۴۰۰ کل انتشار پول ۵۱۹ هزار میلیارد تومان بوده، ولی در دو سال و نیم گذشته ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پول چاپ شده است.»

زمینه این ادعا، ادامه بحث‌هایی است که در ادامه رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ و پس از آن تشکیل دولت سیزدهم میان آقای همتی و رسانه‌های هوادار دولت ابراهیم رئیسی در جریان است.

رئیس ‌کل پیشین بانک مرکزی، دو سال پیش هم چنین ادعایی را مطرح کرده و فکت‌نامه همان زمان به آن نشان گمراه‌کننده داده بود.

آنچه گفته شده مقایسه رقم ریالی پایه پولی* است. بر اساس آمارهای پولی و بانکی بانک مرکزی مقدار پایه پولی در شهریور ۱۴۰۰، در زمان تشکیل رسمی دولت سیزدهم، ۵۱۹ هزار میلیارد تومان بوده است.

در زمان تهیه این گزارش، آخرین آمارهای موجود در سایت بانک مرکزی تا بهمن ۱۴۰۲ به روز شده، اما طبق گزارش منتشر شده در سایت دولت در پایان سال گذشته (اسفند ۱۴۰۲) به ۱۱۰۸ میلیارد تومان رسیده است. (لینک بایگانی).

این نشان می‌دهد در فاصله شهریور ۱۴۰۰ تا اسفند ۱۴۰۲ حدود ۵۸۹ هزار میلیارد تومان، به پایه پولی اضافه شده که بیشتر از کل مقدار پایه پولی تا قبل از ۱۴۰۰ است.

اما این همه ماجرا نیست. در شرایط رشد مداوم، مقایسه مقدار پایه پولی به جای نرخ رشد، مقایسه‌ای گمراه‌کننده است.

برای نشان دادن گمراه‌کنندگی این مقایسه می‌توان به مقدار رشد پایه پولی در زمان ریاست آقای در همتی بانک مرکزی (۳ مرداد ۱۳۹۷ تا ۹ خرداد ۱۴۰۰) اشاره کرد. بر اساس ارقام ذکر شده در نماگرهای فصلی بانک مرکزی مقدار پایه پولی در نخستین روزهای مسئولیت آقای همتی در بانک مرکزی حدود ۲۲۰ هزار میلیارد تومان (آمار تیر ۱۳۹۷) و در آخرین روزهای فعالیت او (آمار تیر ۱۴۰۰)، حدود ۴۹۳ هزار میلیارد تومان بوده است. به عبارتی در این مدت ۲ سال و ۱۰ ماه ریاست او بر بانک مرکزی، ۳۰۱ هزار میلیارد تومان به مقدار پایه پولی اضافه شده است. به عبارتی حجم پایه پولی ۲/۲ برابر شده است.

در واقع اگر همان گزاره آقای همتی را به کار ببریم باید بگوییم میزان پول خلق شده در دوره دو سال و ۱۰ ماه ریاست همتی بر بازار بیشتر از کل پولی بوده که از ابتدای تاریخ تا قبل از دوره او خلق شده است.

تردیدی در نرخ رشد پایه پولی و نقدینگی در دولت ابراهیم رئیسی نیست، اما استفاده از این گزاره که «کل پول چاپ شده از زمان هوخشتره تا تشکیل دولت رئیسی، کمتر پولی است که از شهریور ۱۴۰۰ تاکنون چاپ شده» به جای اشاره به نرخ رشد که به نسبت قبل تفاوت چندانی نکرده، صرفا بازی با اعداد و «گمراه‌کننده» است.

* پایه پولی (monetary base) به تمام اسکناس‌ها، سکه‌های تولید شده و اعتبارات تصویب شده نزد بانک مرکزی گفته می‌شود.