آیا تعطیلات رسمی در ایران بیشتر از سایر کشورها است؟

پدرام سلطانی، عضو و نایب‌رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران روز اول مهر در توییتر نوشته است:

«ایران با ۲۷ روز تعطیلات رسمی سومین کشور دنیا و نخستین کشور مسلمان از این حیث است».

کاربران زیادی به این توییت واکنش نشان دادند و این سوژه، بحث‌هایی را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت.

اولین بار نیست که بحث درباره تعداد روز‌های تعطیل در ایران و مقایسه آن با سایر کشور در فضای عمومی خبرساز می‌شود.

به عنوان نمونه می‌توان به گزارش‌هایی اشاره کرد که در سال‌های گذشته با عنوان «ایران رکورددار تعطیلات رسمی در جهان» در رسانه‌های ایران (مثل گزارش تسنیم) منتشر شد. از آن سو می‌توان به مطالب دیگری (مثل گزارش دنیای اقتصاد) اشاره کرد که می‌گویند مجموع تعطیلات در ایران کمتر از بسیاری از کشورها است.

منبعی که هر دو گزارش به آن استناد کرده‌اند، گزارش‌های مقایسه‌ای معتبری است که در خارج از ایران انجام شده‌اند، اما کدام یک از این دو گزاره درست است؟ آیا ایران یکی از رکوردداران تعطیلات دنیا است؟ یا زیاد بودن تعطیلات در ایران شایعه و اشتباه محاسباتی است؟

تعطیلات رسمی در ایران چقدر است؟

بر اساس قانون، تعداد روزهای تعطیل رسمی در ایران نهایتا ۲۷ روز است. ۱۷ مناسبت «مذهبی» به تاریخ قمری و ۱۰ مناسبت «ملی» به تاریخ شمسی.

توجه کنیم در صورت همزمانی مناسبت‌های قمری و شمسی تعداد روزهای تعطیل رسمی کمتر از این می‌شود.

تعداد روزهای تعطیل با احتساب تعطیلی آخر هفته در ایران چقدر است؟

بر اساس اصل ۱۷ قانون اساسی روز جمعه تعطیل رسمی است. طبق ماده ۵۱ قانون کار حداکثر ساعت کار در روز ۸ ساعت و حداکثر ساعت کار در هفته ۴۴ ساعت است. به عبارتی مبنای ساعت کار تمام وقت ۵/۵ روز در هفته است، اما قانون درباره اینکه نیم‌‌روز کدام روز هفته باشد سکوت کرده است. بنابراین روی کاغذ تنها یک و نیم روز هفته تعطیل است، اما فقط تکلیف یک روز به طور قطعی روشن شده است.

اگر تعداد روزهای تعطیل هفته را جمعه در نظر بگیریم تعداد روزهای تعطیل سال، با احتساب تعطیلات رسمی نهایتا ۷۹ روز و در صورت همزمانی تعطیلات رسمی با جمعه‌ها کمتر از این است.

اما اگر روزهای تعطیل را یک و نیم روز در نظر بگیریم، تعداد روزهای تعطیل سال نهایتا به ۱۰۵ روز می‌رسد.

تعداد تعطیلات مناسبتی در دیگر کشورها چقدر است؟

در دسامبر ۲۰۲۲ سایت اطلس جهان ۱۰ کشوری که بیشترین تعطیلات مناسبتی را دارند معرفی کرده است. نپال با ۳۴ تعطیلی مناسبتی در این جدول از همه بالاتر است و ایران در رتبه دوم قرار دارد.

تعطیلات آخر هفته در دیگر کشورها چگونه است؟

آخر هفته یک روزه:

• در سومالی و جیبوتی (فقط روزهای جمعه) و نپال (فقط روزهای شنبه‌) و در مکزیک، هند، کلمبیا و فیلیپین (یک‌شنبه‌ها) به صورت رسمی تعطیل شده است.

آخر هفته یک و نیم روزه:

• در اسرائیل جمعه‌ها نیمروز کاری و شنبه‌ها تعطیل رسمی است.

آخر هفته دو روزه:

اکثر کشورهای دنیا در هفته دو روز را به عنوان تعطیلات آخر هفته در نظر گرفته اند.

جمعه و شنبه: در بسیاری از کشورهای مسلمان مانند لیست زیر روزهای جمعه و شنبه به عنوان «آخر هفته» تعطیل است.

الجزیره، افغانستان، بحرین، بنگلادش، مصر، عراق، اردن، کویت، لیبی، مالزی، مالدیو، عمان، فلسطین، قطر، عربستان سعودی، سودان، سوریه و یمن.

شنبه و یک شنبه:

در مابقی کشورهای دنیا شامل اکثر کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و جنوبی و آفریقا و آسیا روزهای شنبه و یکشنبه به عنوان روزهای آخر هفته تعطیل است.

در این کشورها حداقل ۱۰۴ روز در سال تنها به عنوان آخر هفته تعطیل است. برای محاسبه تعداد کل تعطیلی‌های این کشورها می‌بایست تعداد تعطیلات ملی و مذهبی را در هر کدام از این‌کشورها به عدد ۱۰۴ اضافه کرد.

با این اوصاف به نظر می‌رسد، حتی بدون احتساب تعطیلات رسمی در اغلب کشورها دنیا، تعداد روزهای تعطیل بیشتر از تعداد روزهای تعطیل در ایران است. اما محتوای توییت آقای سلطانی، انتقاد از تعطیلات رسمی است، اما آیا از نظر ضرر و زیان تفاوتی میان تعطیلات در ایران و کل تعطیلات در کشورهای دیگر وجود دارد؟

آیا ضرر تعطیلی‌های مناسبتی در ایران بیشتر از تعطیلات معمول سایر کشورها است؟

می‌توان تصور کرد، پراکندگی تعطیلات مناسبتی در طول هفته، باعث وقفه و نوسان در جریان عادی هفته است که احتمال زیان کسب‌وکارها را بیشتر می‌کند. تجربه برخی کشورهای غربی در انتقال اغلب تعطیلات مناسبتی به روزهای متصل به آخر هفته را می‌توان از همین منظر تحلیل و ارزیابی کرد.

در مورد ایران، وضعیت پیچیده‌تر هم است.

تعداد زیاد تعطیلات مناسبتی از یک‌سو، زیاد بودن تعداد مناسبت‌های مذهبی که بر اساس تاریخ قمری در تقویم می‌چرخند و علاوه بر این اضافه شدن تعطیلات پیش‌بینی‌نشده، مانند تعطیلی آلودگی هوا، تعطیلی صنایع به دلیل کمبود انرژی و… روی روال کار کسب‌وکارها و فعالیت‌های اقتصادی تاثیر زیادی می‌گذارد.

پدرام سلطانی، نایب‌رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: ایران با ۲۷ روز تعطیلات رسمی سومین کشور دنیا و نخستین کشور مسلمان از این حیث است.

از این گفته می‌توان دو برداشت جداگانه داشت به همین دلیل فکت‌نامه این درستی‌سنجی را بدون‌ نشان منتشر می‌کند.

برداشت اول، انتقاد از تعداد زیاد تعطیلات در ایران است، در حالی‌که تعداد کل تعطیلات در ایران به نسبت سایر کشورها زیاد نیست. تعداد روزهای تعطیل مناسبتی در ایران ۲۷ روز است که با احتساب روزهای جمعه تعداد کل روزهای تعطیل در ایران به ۷۹ روز می‌رسد. اگر طبق قانون کار تعداد روزهای کاری را ۵/۵ روز حساب کنیم در این صورت تعداد روزهای تعطیل در ایران از ۱۰۵ روز بیشتر نمی‌شود که تقریبا برابر با تعداد تعطیلات دو روزه آخر هفته در قریب به اتفاق کشورهای جهان است. به همین دلیل با اطمینان می‌توان گفت روزهای تعطیلی در ایران کمتر از اغلب کشورهای جهان است.

برداشت دوم، اما انتقاد از زیاد بودن تعطیلات مناسبتی است که قابل مقایسه با تعطیلات آخر هفته نیست. تعطیلات مناسبتی میان هفته روال عادی زندگی و کار تاثیر می‌گذارند و برنامه‌ریزی برای کار و تعطیلات را پیچیده می‌کنند؛ به خصوص در کشوری مانند ایران که هم تعداد تعطیلات مناسبتی زیاد است، هم پراکندگی آنها در تقویم (به دلیل گردش تاریخ قمری) نامنظم و پیچیده است و هم تعداد تعطیلات غیرمترقبه مانند تعطیلی آلودگی هوا، یا تعطیلی صنایع به خاطر کمبود برق یا گاز و… کار برنامه‌ریزی را پیچیده‌تر می‌کند.