ادعای گمراه‌کننده رئیسی درباره گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران در مصاحبه‌ CNN گفته است:

«آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون ۱۵ بار اعلام و تایید کرده که فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران کاملا صلح‌آمیز بوده و هیچ انحرافی نداشته است.»

این مصاحبه هفته آخر شهریور ماه ۱۴۰۲ و در جریان سفر رئیس‌جمهوری ایران به نیویورک، برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد انجام شده است. اظهارات رئیسی در پاسخ به سوال فرید زکریا، مجری مشهور برنامه GPS شبکه CNN است، درباره حذف و اخراج گروهی از بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران بیان شده است.

ابراهیم رئیسی برای تاکید بر آنچه او «همکاری با آژانس انرژی اتمی» می‌خواند، سه جا در صحبت‌های خود به ۱۵ بیانیه‌ یا گزارش آژانس اشاره می‌کند که به گفته او صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تاکید کرده‌اند.

اما ماجرا چیست؟

اولین بار نیست که ابراهیم رئیسی و مقام‌های جمهوری اسلامی چنین ادعایی را مطرح می‌کنند. خود رئیسی از زمان ریاست‌جمهوری تا الان بارها به این مساله اشاره کرده است.

به عنوان نمونه می‌توان به گفته‌های او در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۴۰۰، ۲۰ فروردین، ۲۷ شهریور، ۲۸ شهریور، ۳۱ شهریور، ۷ مهر و ۲۸ آبان ۱۴۰۱ اشاره کرد که در آنها عینا درباره «۱۵ گزارش» یا «۱۵ بیانیه» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صحبت کرده است.

پیش از رئیسی هم سایر مقام‌های عالی‌رتبه جمهوری اسلامی، در مواجهه با سوال‌هایی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران به بیانیه‌های آژانس استناد کرده‌اند. به عنوان نمونه می‌توان به گفته‌های حسن روحانی، رئیس‌جمهوری پیشین ایران در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۹ اشاره کرد که عینا گفته بود:

«آژانس ۱۵ نوبت از آغاز این تعهد گزارش داد و در همه ۱۵ نوبت اعلام کرد که ایران به تمام تعهدات خود عمل کرد حتی در سال ۲۰۱۷ که دولت جدید آمریکا نغمه‌هایی علیه این توافق شروع کرد و بالاخره در ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد و تحریم‌های گسترده‌ای را علیه ملت ما اعمال کرد تا یک سال صبر کردیم و به تمام تعهدات‌مان عمل کردیم و گزارش آژانس در تمام سال۲۰۱۸ و اوایل ۲۰۱۹ این بود که ایران به تمام تعهدات خود عمل می‌کند،»

یا می‌توان به گفته‌های ۶ سال پیش روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشاره کرد که گفته‌ بود:

«بر پایه دوازده گزارش متوالیِ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تا به امروز به کلیه تعهدات خود پایبند بوده است.»

فکت‌نامه این ادعا را در همان روز سخنرانی روحانی (سوم مهر ۱۳۹۷) درستی‌سنجی کرد و به آن نشان «درست» داد.

https://factnameh.com/fa/fact-checks/2018-09-28-rouhani-nuclear-unga

آیا آژانس بین‌المللی انرژی در ۱۵ گزارش تعهد ایران را به توافق هسته‌ای تایید کرده است؟

بله. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ۲۶ دی ۱۳۹۴ (روز اجرایی شدن برجام) تا پایان سال ۱۳۹۷، در ۱۵ گزارش دوره‌ای (با احتساب گزارش مقدماتی ۱۶ گزارش) ارائه شده به شورای امنیت، پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است:

گزارش مقدماتی، ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ (۲۶ دی ۱۳۹۴)
گزارش اول، ۲۶ فوریه ۲۰۱۶ (۷ اسفند ۱۳۹۴)
گزارش دوم، ۲۷ مه ۲۰۱۶ (۷ خرداد ۱۳۹۵)
گزارش سوم، ۸ سپتامبر ۲۰۱۶ (۱۸ شهریور ۱۳۹۵)
گزارش چهارم، ۹ نوامبر ۲۰۱۶ (۱۹ آبان ۱۳۹۵)
گزارش پنجم، ۶ دسامبر ۲۰۱۶ (۱۶ آذر ۱۳۹۵)
گزارش ششم، ۲۴ فوریه ۲۰۱۷ (۶ اسفند ۱۳۹۵)
گزارش هفتم، ۲ ژوئن ۲۰۱۷ (۱۲ خرداد ۱۳۹۶)
گزارش هشتم، ۳۱ اوت ۲۰۱۷ (۹ شهریور ۱۳۹۶)
گزارش نهم، ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷ (۲۲ آبان ۱۳۹۶)
گزارش دهم، ۲۲ فوریه ۲۰۱۸ (۳ اسفند ۱۳۹۶)
گزارش یازدهم، ۲۴ مه ۲۰۱۸ (۳ خرداد ۱۳۹۷)
گزارش دوازدهم، ۳۰ اوت ۲۰۱۸ (۸ شهریور ۱۳۹۷)
گزارش سیزدهم، ۱۲ نوامبر ۲۰۱۸ (۲۱ آبان ۱۳۹۷)
گزارش چهاردهم، ۲۲ فوریه ۲۰۱۹ (۳ اسفند ۱۳۹۷)
گزارش پانزدهم، ۳۱ مه ۲۰۱۹ (۱۰ خرداد ۱۳۹۸)

در گزارش‌ بعدی که در تاریخ ۳۰ اوت ۲۰۱۸ (هشتم شهریور ۱۳۹۸) منتشر شده، به تخطی ایران از برجام اشاره شده است.

جمهوری اسلامی ایران روز ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۸ دولت ایران اولین مرحله کاهش تعهدات برجامی را اعلام کرد. در تاریخ ۱۷ تیر ۹۸ دومین گام در کاهش تعهدات برجامی و در تاریخ ۱۶ شهریور ۹۸ سومین گام در کنار نهادن برخی تعهدات برجامی را برداشت.

آژانس انرژی اتمی بعد از شهریور ۱۳۹۸ تاکنون چند گزارش منتشر کرده است؟

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از ابتدای شهریور ۱۳۹۸ تا زمان نوشته شدن این گزارش (۴ مهر ۱۴۰۲) ۹۲ گزارش درباره ایران منتشر کرده است که از این میان ۷۵ مورد آن گزارش‌های نظارت مربوط به توافق برجام، ۱۴ گزارش درباره تعهدات NPT و ۳ گزارش اصلاحیه است.

موضوع تمام این گزارش‌ها عدم اجرای تعهدات یا اعمال محدودیت و جلوگیری از فعالیت‌های بازرسان آژانس است.

ابراهیم رئیسی در گفت‌وگو با CNN گفته است: در ۱۵ گزارش رسمی تایید کرده فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران صلح‌آمیز است و هیچ انحرافی ندارد.

بیش از دو سال است که ابراهیم رئیسی در اغلب سخنرانی‌‌ها و مصاحبه‌های خود به ۱۵ گزارش آژانس در تایید برنامه هسته‌ای ایران اشاره می‌کند، بی‌آنکه بگوید تاریخ آخرین این گزارش‌ها، ۴ سال و ۳ ماه پیش (بهار ۱۳۹۸) و پیش از اقدام ایران برای کاهش تعهدات برجامی، در واکنش به خروج آمریکا از برجام است.

از این تاریخ تاکنون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۹۲ گزارش دیگر منتشر کرده که موضوع آن عدم اجرای تعهدات یا اعمال محدودیت و جلوگیری از فعالیت‌های بازرسان آژانس است.

با این اوصاف روشن است، گزارش‌های قدیمی آژانس که در شرایط کاملا متفاوتی منتشر شده که با توجه به تحولات ۴ سال و ۳ ماه گذشته دیگر موضوعیت ندارد. به همین دلیل فکت‌نامه به آن نشان «گمراه‌کننده» می‌کند.