مقایسه جمعیت کارمندان ایران با کارکنان بخش عمومی در کشورهای دیگر

مصطفی میرسلیم نماینده تهران و عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی روز ۱۰ دی ۱۴۰۰ در گفتگو با رویداد ۲۴ گفته است: 

«در حال حاضر در ایران، سه و نیم میلیون کارمند وجود دارد که در مقایسه با کشور‌های دیگر با این تعداد می‌توان، تمام آسیا را اداره کرد و با این شرایط مردم باید سختی را بپذیرند و تحمل کنند تا مقداری تولید در مسیر رونق قرار بگیرد.»

جست‌وجوی منبع

این اولین بار نیست که در ایران از تعداد بالای کارمندان در ایران انتقاد می‌شود، این انتقادها به خصوص در زمان تصویب بودجه سالانه بالا می‌گیرد. سهم عمده‌ای از اعتبارات هزینه‌ای بودجه عمومی کشور صرف پرداخت حقوق کارکنان دولت می‌شود. اما در این میان آمار و ارقام اغراق‌‌شده‌ای هم مطرح می‌شوند. 

فکت‌نامه پیش‌تر اظهار نظری از یک روحانی و مرجع تقلید را در این باره درستی‌سنجی کرده و به آن نشان «نادرست» داده بود. ناصر مکارم شیرازی در سال ۱۳۹۷ گفته بود: ««کشور ژاپن ۱۲۰ میلیون جمعیت دارد، کارمندانش ۳۰۰ هزار تَن است و ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کارمند دارد». 

?s=20

این بار برای اطمینان تلاش کردیم با آقای میرسلیم تماس بگیریم و از او در این باره سوال کنیم. با اینکه اعضای دفتر او به ما قول دادند که به سوال ما درباره منبع گفته‌های آقای میرسلیم جواب داده خواهد شد، اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌ایم. 

تعداد کارمندان دولتی در ایران چقدر است؟ 

بر اساس آمارهای سازمان اداری - استخدامی کشور، در ابتدای سال ۱۴۰۰ تعداد کارکنان دستگاه‌های اجرایی بدون احتساب نیروهای نظامی، انتظامی، کارکنان وزارتخانه‌های اطلاعات، دفاع و شرکت‌های وابسته، دقیقا ۲,۲۴۵,۶۲۳ نفر است. 

تا آنجایی که ما گشتیم هیچ آمار دقیقی از تعداد نیروهای نظامی و انتظامی، کارکنان نیروهای مسلح، شرکت‌های وابسته به دولت و کارکنان شهرداری‌ها پیدا نکردیم، اما به نظر می‌رسد با در نظر گرفتن جمعیت این افراد به جمعیت کارمندان کل کشور به رقمی حدود ۳/۵ میلیون نفر برسیم. 

از سوی دیگر مرکز آمار ایران جمعیت کل کارکنان بخش عمومی را در سال ۱۳۹۹ دقیقا ۳,۴۵۹,۲۰۵ نفر برآورد کرده که حدود ۱۵ درصد کل جمعیت شاغل کشور است. 

آیا با ۳/۵ میلیون کارمند ایرانی می‌توان کل آسیا را اداره کرد؟

برای پاسخ دادن به این سوال باید اول ببینیم تعداد کارمندان دولتی در کشورهای آسیایی چقدر است. 

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی OECD در سال ۲۰۱۹ در گزارشی به بررسی وضعیت دولت‌ها در کشورهای جنوب شرقی آسیا پرداخته و میانگین کارکنان بخش دولتی در این کشورها را ۱۶ درصد مجموع کارکنان این کشورها عنوان کرده است. در این گزارش گفته شده اشتغال بخش دولتی در کشورهای جنوب شرق آسیا در سال ۲۰۱۶ به طور میانگین ۱۶ درصد از مجموع کل اشتغال در این کشورها بوده. این نسبت بزرگ‌تر از نسبت موجود در ایران است. 

آیا نسبت کارکنان دولت در ایران بسیار بیشتر از سایر کشورها است؟ 

خیر. اطلاعات موجود در مرکز داده‌های سازمان جهانی کار نشان می‌دهد، در ۱۰۰ کشور جهان سهم جمعیت حقوق‌بگیران بخش عمومی از کل اشتغال بیشتر از ایران است. 

جمعیت کارمندان دولت و کارکنان بخش عمومی نیز دست‌کم در ۲۱ کشور آمریکا، برزیل، اندونزی، انگلستان، مکزیک، آلمان، فرانسه، مصر، ژاپن، ویتنام، ترکیه، اوکراین، پاناما، کوبا، کانادا، الجزایر، سیرالئون، پورتوریکو، پرتغال، تانزانیا و مقدونیه بیشتر از ایران است. 

در این مجموعه آماری، داده‌های مربوط به چند کشور بزرگ، از جمله چین، هند، روسیه و کره جنوبی وجود ندارد. تنها در کشور چین طبق آخرین آمار رسمی از مجموع ۷۵۰ میلیون شاغل در این کشور بیش از ۵۵ میلیون نفر در بخش دولتی مشغول به کار هستند. 

نقشه و جدول زیر بر اساس اطلاعات مرکز داده‌های سازمان جهانی کار تهیه شده‌اند. 

جمع‌بندی

مصطفی میرسلیم نماینده تهران و عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی مدعی است: «ایران ۳/۵ میلیون کارمند دارد که با آن می‌توان کل آسیا را اداره کرد». 

این ادعا به حدی اغراق‌شده است که فکت‌نامه به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 

طبق آمار سازمان امور استخدامی کشور، جمعیت کارکنان بخش دولتی، دقیقا ۲,۲۴۵,۶۲۳ نفر است. این آمار بدون احتساب نیروهای نظامی، انتظامی، کارکنان وزارتخانه‌های اطلاعات، دفاع و شرکت‌های وابسته است، با در نظر گرفتن اینها جمعیت حقوق‌بگیران دولت و بخش عمومی در ایران به حدود ۳/۵ میلیون نفر می‌رسد. 

جمعیت افراد شاغل در بخش عمومی در آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹ دقیقا ۳,۴۵۹,۲۰۵ نفر برآورد کرده که حدود ۱۵ درصد کل جمعیت شاغل کشور است. جمعیت کارمندان و کارکنان بخش عمومی در کشورهای آسیا ده‌ها برابر بیشتر از این است، طبق آمار رسمی تنها جمعیت کارمندان در چین بیش از ۵۵ میلیون نفر است. 

بارها افراد مختلف از جمعیت بالای کارمندان در ایران انتقاد کرده‌اند، در حالی که طبق داده‌های سازمان بین‌المللی کار دست کم در ۲۱ کشور جهان جمعیت کارکنان بخش عمومی بیش از ایران و در ۱۰۰ کشور نسبت جمعیت کارکنان بخش عمومی به کل جمعیت شاغل بالاتر از ایران است.