شبکه‌های اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
۵۰۰ تن موز کرم‌خورده حاوی هلیکوباکتر از سومالی وارد ایران شده است
نادرست
آیا ۵۰۰ تن موز کرم‌خورده از سومالی به ایران وارد شده است؟
در هفته گذشته ویدئویی با عنوان «کرم در موز» بارها در شبکه‌های مجازی فارسی زبان از کانال‌های تلگرامی تا فیس بوک و توییتر و اینستاگرام به اشتراک گذاشته شده است.
در این ویدئو فردی چند موز رسیده را له می‌کند و چیزهایی شبیه کرم از آن بیرون می‌آورد. در متنی که در شبکه‌های مجازی همراه این ویدئو منتشر شده، آمده که حدود ۵۰۰ تن موز از کشور سومالی وارد ایران شده که داخل آن‌ها کرمی به نام هلیکوباکتر است. این ویدئو ادعا می‌کند بعد از خوردن این موزها، سمی داخل معده آزاد می‌شود و بعد علائمی نظیر اسهال استفراغ یا حالت تهوع و سردرد نمایان می‌شود و بعد از ۱۲ ساعت منجر به مرگ مغزی می‌شود. در انتها توصیه شده از خریدن و خوردن موز در این روزها خودداری شود و یا داخل موزها پیش از خوردن بررسی شود.
این ویدئو در چند روز گذشته آنقدر در فضای مجازی با عنوان واردات موزهای آلوده از سومالی به اشتراک گذاشته شده که منجر به واکنش رئیس اتحادیه بارفروشان و تکذیب واردات موزهای آلوده از سوی او شده است.
منبع انتشار ویدئو کجاست؟
این ویدئو در سه روز گذشته در فضای مجازی فارسی زبان منتشر شده است. با این حال پیش از این توسط اکانت‌های فرانسوی‌زبان نیز در شبکه‌های اجتماعی مثل فیس بوک منتشر شده بود اما به نظر می‌رسد پیش از همه این ویدئو یک ماه و نیم پیش توسط یک اکانت به نام miguelanofficiel در روز بیست و پنجم شهریور ماه ۱۴۰۰ (۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱) شبکه اجتماعی تیک تاک منتشر شده است.
شبیه به ادعا نیز در ماه اوت سال ۲۰۱۵ تکرار شده بود. در آن روزها هم خبری نادرست در سایت‌های غیرمعتبر دنیا دست‌به‌دست می‌شد که ادعا می‌کرد فروشگاه والمارت، هفت تن موز را که از کشور مالزی وارد کرده بود، به دلیل وجود کرم، برگشت زده است. سایت معتبر درستی‌سنجی Snopes در همان زمان، نادرستی این ادعا را روشن کرد.
آیا از داخل موزها کرم بیرون می‌آید؟
خیر. در هیچ کدام از اکانت‌های فرانسوی که این ویدئو را به اشتراک گذاشته‌اند به واژه کرم در موز اشاره‌ای نشده است و آن‌ها بیشتر این ویدئو را با عنوان «به غذاهایی که می‌خوریم دقت کنیم» و یا جملاتی دیگر با همین مضمون ویدئو را منتشر کرده‌اند.
ابتدای ویدئو جمله‌ای به زبان فرانسه نوشته شده و راوی ویدئو نیز فرانسوی صحبت می‌کند. معنای جمله نوشته شده که روی فیلم قرار دارد این است: «قبل از غذا خوردن خوب نگاه کنید.»
راوی ویدئو در حالی که موزها را با دست له می‌کند، می‌گوید: «خوب نگاه کنید. این رو ببینید. این یکی رو ببینید. سرش شبیه میخ است. چندش آور است.» و بعد چیزی را که از داخل موزها درآورده به بیرون پرتاب می‌کند.
علاوه بر این که راوی ویدئو و نوشته‌های اکانت‌های فرانسوی زبان که این ویدئو را منتشر کرده‌اند ادعایی درباره این که چیزهایی که داخل موز بیرون می آید کرم است، مطرح نکرده‌اند. چیزهایی که در این فیلم از داخل موز بیرون می‌آیند شباهتی به کرم یا موجود زنده دیگری ندارند. هیچ حرکتی نمی‌کنند و بیشتر شبیه پلاستیک هستند.
آیا کرمی به نام هلیکوباکتر داریم؟
پاسخ به این سوال منفی است. هلیکوباکتر همانطور که از اسمش پیدا است، نوعی باکتری است و نه کرم. بر اساس تعریف‌های علمی باکتری‌ها دسته‌ای از پروکاریوت‌ها هستند. بر اساس آنچه در کتاب میکروبیولوژی پزشکی جاوتز که یکی از منابع معتبر در علوم پزشکی است، پروکاریوت‌ها معمولا اندازه‌ای در حدود یک میکرومتر قطر دارند. بنابراین با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند. در این مقاله نیز می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره اندازه این نوع باکتری پیدا کنید.
هلیکوباکتر یکی از گونه‌های شاخه پروتئوباکتریا است. برخی گونه‌های هلیکوباکتر بیماری‌زا هستند. معروف‌ترین این گونه هلیکوباکتر پیلوری است که باعث ایجاد عفونت و زخم معده می‌شود.
آیا این ویدئو مربوط به ایران است؟
خیر. به نظر نمی‌رسد این ویدئو مربوط به ایران باشد زیرا راوی ویدئو فرانسوی حرف می‌زند و روی ویدئو جمله‌ای به زبان فرانسه نوشته شده است. هر چند این ویدئو آنقدر در چند روز اخیر در فضای مجازی فارسی‌زبان با عنوان واردات موزهای آلوده از سومالی پخش شده که رئیس اتحادیه بارفروشان (میوه و تره‌بار) به واکنش وا داشته است. مصطفی دارایی‌نژاد، رییس اتحادیه بارفروشان روز پنجشنبه ششم آبان به خبرگزاری ایرنا گفته است: «به طور قطع این کلیپ صحت ندارد ما از کشور سومالی به هیچ عنوان واردات نداریم.»
آیا ایران از سومالی موز وارد می‌کند؟
طبق آمار رسمی در سال‌های گذشته حتی یک کیلوگرم موز هم از سومالی وارد ایران نشده است. نه فقط موز که طبق آمار رسمی ایران در سال گذشته اصلا هیچ کالایی از سومالی وارد نکرده است.
آمار گمرک ایران در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد ایران از ترکیه، اکوادور، فیلیپین، هند ، پاکستان، امارات و روسیه موز وارد کرده است.
بنابراین بعید است در سال ۱۴۰۰ نیز موز از سومالی وارد ایران شده باشد.
جمع‌بندی
ویدئویی در شبکه‌های مجازی فارسی زبان با عنوان کرم در موز منتشر شده است. منتشرکنندگان این ویدئو ادعا می‌کنند که ۵۰۰ تن موز از سومالی وارد ایران شده و این موزها آلوده به کرمی به نام هلیکوباکتر هستند و ۱۲ ساعت پس از خوردن موز موجب مرگ مغزی می‌شوند.
۱- راوی ویدئو به زبان فرانسه حرف می‌زند و این ویدئو پیش از این از سوی کاربران فرانسوی‌زبان در فضای مجازی منتشر شده است. به همین دلیل می‌توان فهمید که ویدئو ارتباطی با ایران ندارد.
۲- راوی ویدئو به هیچ عنوان ادعا نمی‌کند آنچه از داخل موزها خارج می‌کند کرم است. چیزی که در ویديو نشان داده می‌شود هم بیش از این که به کرم شبیه باشد شبیه نوعی پلاستیک است.
۳- هلیکوباکتر کرم نیست و همانطور که از نامش پیداست نوعی باکتری است. طبق تعاریف علمی باکتری‌ها موجودات ذره‌بینی هستند که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شوند.
۴. طبق آمار رسمی گمرک، ایران اصولا نه موز و نه هیچ کالای دیگری از سومالی وارد نمی‌کند.
با این اوصاف فکت‌نامه ادعای شبکه‌های مجازی درباره صادرات موزهای آلوده به کرم از سومالی را شایعه‌ای بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.