آیا ایران رتبه دوم واکسیناسیون را در دنیا به دست آورده است؟

بهرام عین اللهی وزیر بهداشت دولت ابراهیم رئیسی روز ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ در دیدار با فرماندهان ارتش گفته است:

«ما رتبه دوم میزان واکسیناسیون در هفته را در دنیا بدست آورده‌ایم، رتبه اول را کشور آلمان با تزریق ۶ میلیون دز در هفته دارد و بعد از آن کشور ما با تزریق ۵ میلیون دز واکسن در هفته رتبه دوم را بدست آورده است. امیدواریم این هفته بتوانیم رکورد آلمان را هم بزنیم و بالای ۶ میلیون دز در هفته داشته باشیم.»

برای بررسی صحت و سقم این ادعا کافی است به مجموعه‌ داده‌های معتبر بین‌المللی مراجعه کنیم. نکته قابل توجه این است که در مجموعه داده‌ها آمار واکسیناسیون به صورت هفتگی در دست نیست، اما می‌توان با مراجعه به آمارهای روزانه محاسبه کرد در هر کشور چقدر واکسن در هفته تزریق شده و می‌شود. 

یکی از این مجموعه داده‌های معتبر، اطلاعات ثبت شده در مرکز داده‌های Our World in Data درباره واکسیناسیون کرونا است. در این مجموعه‌، داده‌های واکسیناسیون روزانه کشورهای مختلف که بر اساس میانگین هفت روزه هموار شده (rolling 7-day average) در دسترس است. برای محاسبه تعداد دوز تزریق شده واکسن در یک هفته، کافی است میانگین هفت روزه را در عدد ۷ ضرب کنیم. 

آیا ایران در هفته منتهی به ۲۲ شهریور بیش از ۵ میلیون دوز واکسن زده است؟

بله. بر اساس آمارهای رسمی اعلام‌شده از سوی جمهوری اسلامی ایران، میانگین هفت روزه تعداد دوز تزریق شده واکسن کرونا در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ (۲۱ شهریور ۱۴۰۰) دقیقا ۸۴۲,۰۸۸ دوز بوده است. با این حساب طی هفت روز منتهی به روز ۲۱ شهریور آمار واکسیناسیون ۵,۸۹۴,۶۱۶ دوز است. 

آیا ایران در هفته منتهی به ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ دومین کشور جهان از نظر تعداد دوز واکسن تزریق شده است؟

خیر. داده‌های موجود در سایت Our World in Data حکایت از آن دارند که میانگین هفت روزه تعداد دوز تزریق شده انواع واکسن کرونا، در ۸ کشور هند، چین، ژاپن، برزیل، اندونزی، ویتنام، بنگلادش و پاکستان از ایران بیشتر بوده است. 

میانگین روزانه تعداد دوز واکسن تزریق شده در هفته منتهی به ۲۲ شهریور در هند ۸/۸۳ میلیون دوز در روز (حدود ۶۲ میلیون دوز در هفته)، چین ۵/۶۳ میلیون دوز در روز (حدود ۳۹ میلیون دوز در هفته)، ژاپن ۱/۴۴ میلیون دوز در روز (حدود ۱۰ میلیون دوز در هفته)، برزیل ۱/۴۰ میلیون دوز در روز (حدود ۱۰ میلیون دوز در هفته)، اندونزی ۱/۳۶ میلیون دوز در روز (حدود ۹/۵ میلیون دوز در هفته)، ویتنام ۱/۰۴ میلیون دوز در روز (۷میلیون دوز در هفته)، بنگلادش ۹۵۸ هزار دوز در روز (حدود ۶/۷ میلیون دوز در هفته) و پاکستان ۹۲۹ هزار دوز در روز (حدود ۶/۵ میلیون دوز در هفته) بوده است. 

با این حساب روشن است بالاترین آمار واکسیناسیون روزانه در ایران که در روزهای اخیر به ثبت رسیده، کمتر از آن است که بتواند ایران را از نظر رکورد تزریق واکسن در یک روز در مقام دوم قرار دهد، اما آیا ممکن است ایران با احتساب جمعیت‌ رتبه دوم را داشته باشد؟ 

آیا ایران در هفته منتهی به ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ دومین کشور جهان از نظر تعداد دوز واکسن تزریق به نسبت جمعیت است؟

خیر. برای پاسخ به این سوال باید سرانه تزریق واکسن در هفته گذشته را محاسبه کنیم. مرکز داده‌های Our World in Data میانگین آمار واکسیناسیون روزانه در ایران در هفته منتهی به ۲۱ شهریور به  ۰/۹۹ دوز واکسن به ازای هر ۱۰۰ نفر رسیده است. 

بدون احتساب کشورهای کوچک و کم‌جمعیت ایران هشتمین نرخ بالای واکسیناسیون در دنیا بوده است. سرانه تعداد دوز تزریق شده در یک روز در ۷ کشور کوبا، کره جنوبی، سریلانکا، نیوزلند، ژاپن، ویتنام، استرالیا از ایران بیشتر است. 

رکورد تزریق واکسن کرونا در یک روز از آن کدام کشور است؟ 

داده‌های ثبت شده در مرکز داده Our World in Data نشان می‌دهد رکورد تزریق واکسن کرونا در یک روز با اختلاف متعلق به چین است. بر اساس اعلام دولت چین، این کشور در هفته منتهی به ۲۸ ژوئن ۲۰۲۱ (۷ تیر ۱۴۰۰) توانسته تنها روزانه به طور متوسط ۲۲/۳۷ میلیون دوز واکسن کرونا به شهروندان خود تزریق کند. یعنی طول هفته منتهی به ۷ تیر ۱۴۰۰ در کشور چین ۱۵۶,۹۷۰,۰۰۲ دوز واکسن تزریق شده است. این عدد تقریبا ۲۷ برابر بزرگ‌تر از بالاترین رکورد تزریق واکسن در طول یک هفته در ایران است. 

بعد از چین بالاترین میزان تزریق روزانه واکسن در اختیار هند با رکورد ۶۵,۳۸۴,۴۱۷ دوز واکسن در یک هفته منتهی به دوم سپتامبر ۲۰۲۱ (۱۱ شهریور ۱۴۰۰) است. میانگین آمار واکسیناسیون روزانه هند در این هفته بیش از ۹/۳ میلیون دوز است. 

بالاترین آمار تزریق واکسن در ایالات متحده آمریکا هم در هفته منتهی به ۱۳ آوریل ۲۰۲۱ (۲۴ فروردین ۱۴۰۰) ثبت شده. در این هفته میانگین تزریق روزانه ۳/۳۸ دوز و آمار واکسیناسیون در هفته ۲۳,۶۹۰,۷۰۹ دوز واکسن است. 

ماجرای رکورد آلمان چیست؟ 

آلمان هیچ وقت رکورددار واکسیناسیون روزانه در دنیا نبوده است. بیشترین رکورد آلمان در تاریخ ۱۴ ژوئن ۲۰۲۱ (۲۴ خرداد ۱۴۰۰) به ثبت رسیده است. در این روز میانگین هفت‌روزه واکسیناسیون روزانه در این کشور به رقم ۸۷۴,۲۴۷ دوز رسیده است. یعنی در این هفته دقیقا ۶,۱۱۹,۷۲۹ دوز واکسن در آلمان تزریق شده است. 

از طریق دسته‌بندی داده‌های واکسیناسیون روزانه کشورهای جهان جدول زیر را تهیه کردیم که نشان می‌دهد ۳۰ کشوری که بیشترین آمار واکسیناسیون در یک روز را تا تاریخ ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۱ (۲۲ شهریور ۱۴۰۰) ثبت کرده‌اند به ترتیب کدام کشورها هستند. طبق این جدول ایران با رکورد ثبت شده در یک هفته منتهی به ۲۱ شهریور یک پله پایین‌تر از آلمان و در رده چهاردهم قرار دارد. 

چرا مقایسه آمار واکسیناسیون روزانه در شرایط فعلی، مقایسه درستی نیست؟

بر اساس آمار رسمی تا روز ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ (۲۱ شهریور ۱۴۰۰) ۱۴/۲ درصد از جمعیت ایران به طور کامل واکسینه شده‌اند. این در حالی است که متوسط نرخ واکسیناسیون کامل در کل دنیا ۳۰ درصد و در بسیاری کشورهای اروپایی، آمریکایی، چین و برخی همسایگان ایران بالای ۵۰ درصد گذشته است. 

طبیعی است سرعت واکسیناسیون در کشورهایی که در ماه‌های گذشته به طور عمومی و گسترده واکسن زده‌اند کمتر از کشوری مانند ایران باشد که نمودار واکسیناسیون روزانه آن از زمستان گذشته تاکنون به طور منقطع و پلکانی بالا آمده است. طبیعتا بعد از آنکه نرخ واکسیناسیون در ایران به حد متوسط جهانی و بالای ۵۰ درصد برسد، سرعت و آمار روزانه واکسیناسیون در ایران نیز کاهش پیدا خواهد کرد. 

جمع‌بندی 

بهرام‌ عین‌اللهی، وزیر بهداشت روز ۲۲ شهریور ۱۴۰۰ گفته  «ایران هفته گذشته با تزریق ۵ میلیون دوز واکسن رتبه دوم واکسیناسیون در هفته را در دنیا به دست آورده است» او همچنین قول داده ایران هفته آینده رکورد آلمان را بشکند و به مقام اول برسد. 

این ادعا به وضوح نادرست است. 

طبق آمارهای رسمی در هفته منتهی به ۲۱ شهریور، میانگین واکسیناسیون در ۸ کشور بیش از ایران است: هند ۶۱/۸ میلیون دوز، چین ۳۹/۴ میلیون دوز، ژاپن ۱۰/۱ میلیون دوز، برزیل ۱۰ میلیون دوز، اندونزی ۹/۵ میلیون دوز، ویتنام ۷/۱ میلیون دوز، بنگلادش ۶/۷ میلیون دوز و پاکستان ۶/۵ میلیون دوز.

اگر جمعیت را هم در نظر بگیریم در هفته منتهی به ۲۱ شهریور ۱۴۰۰، سرانه واکسیناسیون در ۷ کشور کوبا، کره جنوبی، سریلانکا، نیوزلند، ژاپن، ویتنام، استرالیا از ایران بیشتر است.  

آلمان هیچ وقت رکورد آمار واکسیناسیون روزانه را در اختیار نداشته است. بالاترین رکورد تزریق واکسیناسیون روزانه در آلمان در هفته منتهی به ۲۴ خرداد ۱۴۰۰ با میانگین ۸۷۴هزار دوز در روز و تزریق بیش از ۶ میلیون دوز ثبت شده است. بالاترین رکورد واکسیناسیون روزانه در هفته منتهی به هفتم تیر در چین ثبت شده است. در این هفته نزدیک ۱۵۷میلیون دوز واکسن کرونا در چین تزریق شد.

طبق آمار رسمی تا روز ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ (۲۱ شهریور ۱۴۰۰) ۱۴/۲ درصد از جمعیت ایران به طور کامل واکسینه شده‌اند. در حالی که متوسط نرخ واکسیناسیون کامل در کل دنیا ۳۰ درصد و در بسیاری کشورها از ۵۰ درصد گذشته است. 

طبیعی است سرعت واکسیناسیون در کشورهایی که در ماه‌های گذشته به طور عمومی و گسترده واکسن زده‌اند کمتر از کشوری مانند ایران باشد که از زمستان گذشته روند واکسیناسیون به طور منقطع و پلکانی پیش رفته است. سرعت واکسیناسیون در ایران هم بعد از رسیدن به سطح بقیه کشورها کند خواهد شد. 

با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته وزیر بهداشت که ««ایران هفته گذشته با تزریق ۵ میلیون دوز واکسن رتبه دوم واکسیناسیون در هفته را در دنیا به دست آورده است» نشان «نادرست» می‌دهد.