سهم ایران از انرژی مصرفی تولید رمزارزها

رضا اردکانیان، وزیر نیرو روز نهم خرداد ۱۴۰۰ در مجلس شورای اسلامی خطاب به نمایندگان مجلس گفته است: «براساس گزارش مراجع جهانی ۱۰ درصد انرژی مصرفی تولید رمزارزها مربوط به ایران است و این یعنی حداقل ۲۰۰۰ مگاوات صرف تولید رمزارز می‌شود.» او مدعی است تولید رمزارز را به همراه گرمای زودهنگام یکی از دو علت اصلی خاموشی‌های اخیر است. 

این اولین بار نیست که مقام‌های دولتی در ایران از این نسبت صحبت می‌کنند. دو هفته پیش‌تر مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق نیز با حضور در یک مصاحبه تلویزیونی، سهم ایران از میزان مصرف برق در صنعت استخراج رمز‌ارزها را ۸ الی ۱۰ درصد مصرف جهانی اعلام کرده بود. 

 

منظور از «مراجع جهانی» چیست؟ 

ما نمی‌دانیم استناد آقای اردکانیان و مقام‌های وزارت نیرو به چه منبعی است. تا آنجایی که گشتیم هیچ گزارش معتبر یا نیمه‌معتبری در تایید این ادعا پیدا نکردیم. 

متاسفانه به دلیل عدم دسترسی به مقام‌های وزارت نیرو، درباره منبع احتمالی این گفته در توییتر به طور عمومی سوال کردیم. تا این لحظه منبعی که تایید کند «۱۰ درصد انرژی مصرفی تولید رمزارزها مربوط به ایران است» پیدا نشده است. 

البته برخی منابع معتبر برآوردهایی از میزان استخراج بیت‌کوین در ایران منتشر کرده‌اند که بازخوانی آنها می‌تواند تصویری نسبتا روشن از وضعیت ارائه کند، اما آیا با استناد به این منابع می‌توان برآوردی کلی از میزان مصرف برق برای استخراج رمز ارزها در ایران به دست آورد؟ 

 

سهم ایران در بازار تولید رمزارها چقدر است؟

منابع معتبر جهانی تا امروز بیشترین سهم ایران از بازار رمزارزها را حدود ۴.۵ درصد اعلام کرده‌اند آماری که به ژانویه سال ۲۰۲۱ باز می‌گردد. پیش از این و بنابر اعلام دانشگاه کمبریج در آوریل سال ۲۰۲۰ سهم ایران از این بازار به ۳/۸۲ درصد رسیده بود. به عبارتی در طی ماه‌های آپریل ۲۰۲۰ تا ژانویه ۲۰۲۱ سهم ایران از بازار تولید رمزارزها ۰/۷ واحد درصد افزایش یافته است. 

با این حساب در شرایط عادی و بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های جدید از سوی دولت و با فرض افزایش استخراج در کشور با شیب ثابت، سهم امروز ایران از بازار رمزارزها نمی‌تواند در بهترین شرایط بیشتر از ۵ درصد کل رمزارز تولیدی در جهان باشد. 

 

با احتساب سهم «۵درصدی»، سهم ایران از  مصرف انرژی برای تولید رمزارزها در جهان چقدر است؟

پاسخ دقیق و قطعی این سوال مشخص نیست. در اینجا دو متغیر اصلی وجود دارد. 

اول اینکه سهم ایران از استخراج رمزارزها چقدر است؟ آنچه در برآورد کمبریج یا سایر منابع آمده صرفا مربوط به بیت‌کوین است. تا آنجایی که ما گشتیم برآوردی از سهم ایران در استخراج کلی رمزارزها پیدا نکردیم.

متغیر دوم هم بازدهی دستگاه‌های استخراج رمزارز است. قاعدتا میزان مصرف برق همه دستگاه‌ها شبیه هم نیست. ممکن است ماینرهای وارداتی به ایران پرمصرف باشند یا برعکس. بنابراین حتی به فرض مشخص بودن سهم ایران از استخراج رمزارزها نمی‌توان با قطعیت از میزان مصرف برق سخن گفت. 

با وجود این دو متغیر نمی‌توان گفت میزان مصرف انرژی برای استخراج رمزارزها چقدر است. در چنین شرایطی طرح هر ادعایی بدون ارائه روش محاسبه قابل رد یا تایید نیست. 

به همین دلیل فکت‌نامه، ضمن تاکید بر اینکه هیچ گزارش معتبر یا نیمه‌معتبر بین‌المللی در تایید گفته آقای اردکانیان در دست نیست، به این گفته او که «براساس آخرین گزارش مراجع جهانی ۱۰ درصد انرژی مصرفی تولید رمز ارزها در جهان مربوط به ایران است»، نشان «نادرست» می‌دهد.