آیا فایزر در برابر تحویل واکسن کرونا، پایگاه‌های نظامی کشورها را می‌خواهد؟

این روزها خبری درباره در اختیار قرار دادن پایگاه‌های نظامی کشورها در برابر تحویل واکسن فایزر، در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود. بر اساس این خبر، شرط فایزر برای تحویل واکسن مدرنا این بوده که آنها پایگاه‌های نظامی خود را در اختیار فایزر قرار دهند. این ادعا را بررسی می‌کنیم.

ادعای مشرق‌نیوز و کانال‌های تلگرامی چیست؟

سایت مشرق نیوز مطلبی را با این تیتر منتشر کرده است: «پایگاه‌های نظامی کشورها در برابر تحویل واکسن!+ فیلم». به غیر از مشرق‌نیوز، برخی کانال‌های تلگرامی نیز با انتشار این خبر ادعا کرده‌اند: «شرکت فایزر از کشورهای گوناگون خواسته است که برای تضمین پرداخت پول واکسن‌ها، باید پایگاه‌های نظامی و دارایی‌های ملی خود را در اختیار این شرکت آمریکایی قرار دهند.»

کانال تلگرامی «آثار استاد رائفی‌پور»، «مصاف» و کانال پایان دنیا در پشت‌هایی ادعا کرده‌اند شرط فایزر برای تحویل واکسن‌های کرونا این بوده که کشورها، پایگاه‌های نظامی خود را در اختیار این کمپانی قرار دهند. 

این خبر در توییتر و اینستاگرام نیز منتشر شده و دست به دست گشته است. 

ریشه این خبر کجاست؟

منبعی که مشرق‌نیوز و دیگر کانال‌های تلگرامی به آن استناد می‌کنند، یک ویدئوی خبری مربوط به شبکه تلویزیونی WION هند است. بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد این شبکه تلویزیونی نیز به گزارشی استناد کرده که روز ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ (۵ اسفند ۱۳۹۹) منتشر شده است.

گزارش اصلی از سوی نهاد «دفتر روزنامه‌نگاری تحقیقی» در انگلستان (TBIJ) منتشر شده است. این گزارش را می‌توانید در STATNEWS نیز بخوانید؛ پژوهشی که در مجلات علمی مانند مجله Pharmaceutical Technology نیز منتشر شده است. 

اصل ماجرا از چه قرار است؟

گزارشی که TBIJ منتشر کرده درباره لحن «قلدرمابانه» فایزر در هنگام مذاکره فروش واکسن کرونا با دولت‌های آمریکای لاتین است. این گزارش نشان می‌دهد مسئولان فایزر در مواردی از این دولت‌ها خواسته‌اند در برابر هزینه پرونده‌های حقوقی در آینده، دارایی‌هایی استراتژیک مثل ساختمان‌های سفارت یا پایگاه‌های نظامی را ضمانت کنند. این گزارش به طور مشخص از آرژانتین و برزیل نام می‌برد. به غیر از این گزارش، انتقادهای دیگری نیز در زمینه بی‌عدالتی در زمینه توزیع واکسن کرونا در جهان وجود دارد؛ واقعیتی که نمی‌توان بی‌تفاوت از کنار آن گذشت. اما آیا وجود چنین واقعیتی، دلیل بر انتشار اخبار گمراه‌کننده می‌شود؟

آیا فایزر در برابر تحویل واکسن، از کشورها می‌خواهد پایگاه نظامی خود را در اختیار آنها قرار دهد؟

خیر. خبری که در مشرق‌نیوز و کانال‌های تلگرامی منتشر شده، ادعا می‌کند فایزر از کشورها خواسته در ازای تحویل واکسن‌ها، پایگاه‌های نظامی را در اختیار بگیرد. این ادعا در گزارش اصلی وجود ندارد. آنچه در گزارش اصلی آمده، مربوط به ضمانت در برابر هزینه‌های حقوقی در آینده است. اینکه کشوری پایگاه نظامی خود را در اختیار فایزر قرار دهد با اینکه در قراردادی برای هزینه‌های آینده، از این پایگاه به عنوان ضامن استفاده کند، دو سناریوی مختلف است. البته گزارش به طور مفصل نشان می‌دهد فایزر چگونه از این امکان خود برای فشار آوردن به کشورها استفاده کرده و چه لحن «قلدرمابانه‌ای» داشته است اما این لحن «قلدرمابانه» با اینکه از کشورها بخواهد پایگاه‌های نظامی خود را در اختیار آنها قرار دهد، یکی نیست.

به نظر می‌رسد مشرق‌نیوز و کانال‌های تلگرامی‌ای که به این موضوع پرداخته‌اند، از گزارش اصلی، برای گمراه‌کردن خوانندگان خود استفاده کرده‌اند. آنها به جای اینکه بنویسند «فایزر برای هزینه‌های آینده شکایت‌های حقوقی، پیشنهاد ضمانت پایگاه‌های نظامی را ارائه کرده» این تصور را به وجود آورده‌اند که فایزر اعلام کرده در ازای تحویل واکسن به این کشورها، می‌خواهد پایگاه‌های نظامی را در اختیار بگیرد.

مشرق‌نیوز و فایزر

مشرق‌نیوز در طول ماه‌های گذشته و پس از آنکه رهبر جمهوری اسلامی ایران، دستور داد واکسن فایزر به ایران وارد نشود، خبرهای مختلفی را درباره فایزر منتشر کرده است که مجموعه‌ای از ادعاهای بی‌اساس، نادرست و گمراه‌کننده است. بخشی از این خبرها را می‌توانید اینجا بخوانید. 

این خبرها گاهی تبدیل به نقل قول‌هایی بی‌اساس از شبکه‌های اجتماعی می‌شود. مثلا مشرق‌نیوز در مطلب با عنوان «مرگ حقه، فایزر وسیله است» می‌نویسد: «یک کاربر فضای مجازی طی توییتی نوشت: تیم زوک ۶۰ ساله که یک تکنسین اشعه ایکس در مرکز درمانی شهر سانتا آنای کالیفرنیا بود چهار روز بعد از تزریق دوز دوم واکسن کرونای فایزر از دنیا رفت.

مرگ حقه، فایزر وسیله است»

در قسمت پایینی این خبر هم آمده: «بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.»

یعنی یک سایت خبری ادعایی را درباره مساله‌ای مربوط به سلامت عمومی منتشر می‌کند که کاربری آن را در توییتر نوشته است. در انتهای خبر نیز می‌نویسد بازنشر آن به منزله تایید محتوای آن نیست.

این در حالی است که واکسن فایزر در بیش از ۴۰ کشور دنیا مجوز تزریق گرفته است و منابع معتبر علمی و همچنین نهادهای بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی، مجوز استفاده از آن را صادر کرده‌اند. میلیون‌ها دوز از واکسن فایزر تا کنون در کشورهای مختلف دنیا تزریق شده و یکی از اصلی‌ترین ابزارهای کنترل شیوع بیماری کرونا است. البته همان‌طور که اشاره کردیم، انتقادهایی نیز درباره عملکرد این کمپانی وجود دارد که رسانه‌هایی مثل الجزیره یا نهادهای معتبر روزنامه نگاری مثل TBIJ نیز به آن پرداخته‌اند. اشاره نکردن به همه واقعیت و تغییر در بخشی از واقعیت، باعث گمراهی خوانندگان می‌شود.

با توجه به بررسی‌ها و گزارش‌ها، فکت‌نامه به این ادعای مشرق‌نیوز که فایزر برای تحویل واکسن کرونای خود درخواست کرده پایگاه‌های نظامی کشورها را در اختیارشان قرار دهند، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.