نقش ایران در طرح صلح یمن

حسن روحانی رئیس جمهور ایران روز چهارشنبه ۳ مهر در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد مدعی شد ایران ارائه دهنده طرح صلح یمن بوده و نقش کلیدی در توافق‌نامه صلح بندر حُدیده داشته است. او در سخنانی گفت: 

«برعکس طرح‌های ویران‌گر آمریکا، کمک‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در حوزه تامین امنیت و مقابله با تروریسم بسیار تعیین کننده بوده است. نمونه‌های بارز آن، همکاری با روسیه و ترکیه در چارچوب روند آستانه در مورد بحران سوریه، ارائه طرح صلح برای بحران یمن و همکاری فعال با نمایندگان دبیرکل سازمان ملل متحد، گفتگوهای سازنده با ۴ کشور اروپایی و تلاش فعال برای تسهیل مذاکرات صلح میان طرف‌های یمنی است که منجر به موافقت‌نامه صلح استکهلم در خصوص بندر حدیده شد.»

 

۱- آیا ایران طرحی برای صلح یمن پیشنهاد کرده است؟ 

ایران در اواخر فروردین ۱۳۹۴ طرح چهار ماده‌ای را برای صلح یمن به دبیر کل سازمان ملل پیشنهاد کرده است. ما نشانه‌ای از ارتباط این طرح با توافق‌نامه استکهلم پیدا نکردیم. پیگیری ما نشان می‌دهد وزیر خارجه ایران ۱۸ آبان ۱۳۹۶، دو هفته بعد از شروع تلاش‌های نماینده سازمان ملل برای صلح، در توییتر نوشت این طرح هنوز از نظر ایران معتبر است. 

۲-  تلاش برای اجرای طرح صلح سازمان ملل از کی آغاز شد؟ 

طرح صلح یمن چهارم آبان ۱۳۹۶ به ابتکار نماینده سازمان ملل در امور یمن مطرح و مهمترین هدف آن خروج نظامیان از بندر حدیده و اعلام آتش‌بس در این بندر برای کمک‌رسانی به غیرنظامیان بود.

۳- مذاکرات استکهلم از چه زمانی آغاز شد؟

 دور اول مذاکرات صلح یمن پانزدهم آذر ۱۳۹۷ در استکهلم سوئد برگزار شد. حوثی‌ها که از حمایت ایران برخوردارند در آن شرکت نکردند. بازگشایی فرودگاه صنعا که در کنترل حوثی‌ها بود، شرط پیوستن آنها به مذاکرات اعلام شد.

۴- توافق‌نامه استکهلم چه زمانی به دست آمد؟

توافق‌نامه صلح حدیده در قالب توافق‌نامه استکهلم در تاریخ ۲۲ آذر ۱۳۹۷ و پس از پنج دوره مذاکره میان ایران و چهار کشور اروپایی (انگلستان، آلمان،‌ فرانسه و ایتالیا) در خصوص حمایت از نشست صلح در استکهلم منتشر شد. این توافقنامه در تاریخ ۲۶ دی ۱۳۹۷ به تایید و تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد رسید. 

عربستان، ایران، امارات متحده عربی، آمریکا و کشورهای اروپایی جملگی از مذاکرات صلح یمن در استکهلم حمایت کردند.  

۵- سرانجام توافق‌نامه به کجا رسیده است؟ 

بند اول توافق‌نامه صلح حدیده حکم به آتش‌بس فوری و قطعی در این شهر دارد. با این همه گزارش‌ها حکایت از آن دارد که در ۹ ماه گذشته درگیری‌ها در این منطقه ادامه داشته است. در آخرین گزارش ماهانه شورای امنیت ( سپتامبر ۲۰۱۹) گفته شده:

«آتش‌بس در حدیده ادامه دارد، اما غالبا از سوی دو طرف نقض شده است. به‌خاطر اختلاف نظر درباره ترکیب نیروهای محلی برای به عهده گرفتن مسئولیت امنیت شهر و بندر‌ها، پیشرفت کمی در نقل و انتقال مشترک نیروها طبق آنچه مورد توافق قرار گرفته بود حاصل شده است.»

جمع‌بندی

معلوم نیست منظور روحانی از طرح ایران برای صلح یمن چیست. آیا منظور او طرح چهار ماده‌ای سال ۱۳۹۴ است که خبری از سرنوشت آن در دست نیست یا رئیس‌جمهوری ایران به توافق‌نامه استکهلم اشاره دارد. 

آنچه مسلم است توافق‌نامه صلح استکهلم که در آذر پارسال به دست آمده و در دی ماه ۱۳۹۷ به تایید شورای امنیت رسیده،  نتیجه مذاکراتی است که با تلاش نماینده سازمان ملل و چند کشور، از جمله با مشارکت ایران به دست آمده است. می‌توان به نقش ایران، در آوردن حوثی‌ها پای میز مذاکره، در این توافق‌نامه اشاره کرد، اما نمی‌توان اعتبار این توافق‌نامه را به پای ایران نوشت. 

حسن روحانی به اعتبار یک توافق بین‌المللی که با حمایت سازمان ملل و با حضور چند کشور از جمله ایران به دست آمده، نتیجه‌‌گیری می‌کند که «کمک‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در حوزه تامین امنیت و مقابله با تروریسم بسیار تعیین کننده بوده است.» این در حالی است که گزارش‌های شورای امنیت حمایت از وضعیت شکننده توافق‌نامه در بندر حدیده دارند. تداوم درگیری‌های خشونت‌بار در این شهر را که یک سوی آن نیروهای تحت حمایت ایران قرار دارند، تهدیدی برای این توافق بین‌المللی است.

با این حساب فکت‌نامه، ضمن تاکید بر اینکه توافق‌نامه استکهلم ارتباطی با طرح چهار ماده‌ای ایران برای یمن ندارد این ادعای حسن روحانی را که «ایران طرح صلح یمن را ارائه کرده و در مذاکرات صلح استکهلم نقش فعال و سازنده داشته است»، گمراه‌کننده ارزیابی می‌کند.