نسبت جمعیتی زنان در میان اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در ایران چقدر است؟

معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری ایران، روز دوم اردیبهشت ۱۳۹۸ در مراسم اختتامیه جشنواره ملی زن و علم در دانشگاه تهران گفته است:

در برخی سال‌های اخیر دختران توانسته‌اند تا ۶۰درصد ورودی دانشگاه‌ها را از آن خود کنند علاوه بر این یک چهارم زنان در جامعه ما تحصیلات دانشگاهی دارند و نیمی از دانشجویان جوان ما دختران و حدود ۲۷ درصد هیأت علمی دانشگاه‌ها را زنان تشکیل می‌دهند.

برای درستی‌سنجی آمارهای ارائه شده از سوی خانم ابتکار سراغ داده‌ها و آمارهای موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی  رفتیم.

نسبت جمعیتی زنان در میان اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در ایران چقدر است؟

فصل چهارم کتاب آمار آموزش عالی در سال ۹۶-۱۳۹۵ اطلاعات نسبتا کاملی درباره آموزش‌گران دانشگاه‌ها دارد.

بر اساس اطلاعات جدول شماره ۹، تعداد کل آموزش‌گران دانشگاهی در کل دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در ایران  ۲۷۵،۷۴۹ نفر است که از این تعداد ۹۱،۵۵۳ نفر زن هستند. با این حساب نسبت زنان در آموزش‌گران دانشگاهی حدود ۳۳ درصد است.

قدم بعدی این است که ببینیم تعریف دقیق اعضای هیات علمی چیست و کدام گروه از آموزش‌گران دانشگاهی رسما عضو هیات علمی به جساب می‌آیند. در ماده ۹  «آیین‌نامه استخدامی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی، پژوهشی و فناوری» صراحتا سلسله‌مراتب علمی اعضا را از «مربی آموزش‌یار و پژوهش‌یار» تا «استاد» تعریف کرده است.

با این حساب به نظر می‌رسد در محاسبات باید تنها این درجه‌ها را مبنای محاسبه قرار داد و آمار «سایر مدرسین» را حذف کنیم. جدول زیر آمار اعضای هیات علمی را به تفکیک جنسیت و درجه علمی در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ نشان می‌دهد.

با این حساب عدد درستی که نسبت زنان را در میان اعضای هیات علمی (تمام‌وقت و نیمه‌وقت) نشان دهد، ۲۶درصد است که با عدد گفته شده از سوی خانم ابتکار تنها یک درصد اختلاف دارد.

با این حساب فکت‌نامه به این گفته معصومه ابتکار که «حدود ۲۷ درصد هیأت علمی دانشگاه‌ها را زنان تشکیل می‌دهند»، نشان «درست*» می‌دهد.

* این گزارش در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۸ به‌روزرسانی شده است. پیش‌تر به دلیل اشباه محاسباتی و در نظر گرفتن آمار «سایر مدرسان دانشگاهی» که رسما عضو هیات‌های علمی به حساب نمی‌آیند، به این گفته نشان نادرست داده بودیم. بعد از انتشار این گزارش برخی مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی نشان «نادرست» به این گفته خانم ابتکار را سخت‌گیرانه دانستند. بعد از بررسی دقیق و دوباره و با در نظر تعریف دقیق «هیات علمی» در ایران، به این نتیجه رسیدیم که باید نشان این درستی‌سنجی را به درست تغییر دهیم.