آیا اروپا تحریم تازه‌ای علیه ایران وضع کرده است؟

آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی روز اول فروردین ۱۳۹۸ در مشهد در حالی که از «بدعهدی» اروپایی‌ها در ارتباط با برجام انتقاد می‌کرد گفت:

 

«تعهد آنها این بود که تحریم‌ها به طور کلی برداشته شود؛ باید محکم می‌ایستادند، [اما] با بهانه‌های مختلف نایستادند. علاوه بر اینکه در مقابل آمریکا نایستادند، خودشان هم در عین اینکه مدام به ما تاکید کردند و می‌کنند که مبادا از برجام خارج بشوید، عملا از برجام خارج شده‌اند؛ یعنی حتی تحریم‌های جدیدی را علیه ایران به وجود آورده‌اند».

 

برای بررسی صحت و سقم این گفته رهبر ایران سراغ منابع معتبری رفتیم تا ببینیم آیا اتحادیه اروپا بعد از برجام تحریم‌های دیگری علیه ایران اعمال کرده است؟ و اگر این طور است آیا این تحریم‌ها نقض برجام بوده‌اند؟

 

۱- آیا اتحادیه اروپا تحریم تازه‌ای علیه ایران وضع کرده است؟

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد در فاصله ۲۶ دی ۱۳۹۴ (۱۶ ژانویه ۲۰۱۶) تا ۱۸ دی ۱۳۹۷ هیچ تحریم تازه‌ای از سوی اتحادیه اروپا علیه ایران تصویب نشده است. فکت‌نامه ضمن مرور دقیق فهرست تحریم‌ها در سایت رسمی اتحادیه اروپا، تا این تاریخ اثری از تحریم‌های جدید ندیده است.

در سایت Sanction Map  اروپا می‌توانید فهرست دقیق تحریم‌هایی را که از سوی اتحادیه اروپا علیه اشخاص و نهادهای ایرانی اعمال می‌شود ملاحظه کنید. این فهرست در تاریخ  ۲۳ فروردین ۱۳۹۷ (۱۲ آوریل ۲۰۱۸) به روز شده است. اساس این تحریم‌ها، تحریم‌هایی است که در سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ به تصویب اتحادیه اروپا رسیده است. این فهرست البته بعد از برجام در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۱۶، ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به‌روز شده، اما تحریم جدیدی در کار نیست.

اما در تاریخ ۱۸ دی ماه ۱۳۹۷، اتحادیه اروپا با تصویب آئین‌نامه شماره ۲۰۱۹/۲۴ نام دو شخص و یک نهاد ایرانی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. در این آئین‌نامه اسدالله اسدی، سعید هاشمی‌مقدم و  معاونت امنیت داخلی وزارت اطلاعات ایران به این فهرست که در سال ۲۰۰۱ تهیه شده اضافه شدند. در این فهرست از پیش، ایرانی‌های دیگری، از جمله قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس بوده و هستند.

رسانه‌ها گزارش دادند این تحریم‌ها به دنبال اقدام به بمب‌گذاری در گردهمایی مجاهدین خلق و قتل چند نفر از مخالفان جمهوری اسلامی در اروپا اعمال شده‌اند.

 

۲- آیا تحریم‌های به روز شده از سوی اتحادیه اروپا نقض برجام است؟

بر اساس بند ۹-۱ پیوست دوم برجام (تعهدات مرتبط با تحریم‌ها) فهرست اشخاص حقیقی و حقوقی یا نهادهای ایرانی شامل موارد زیر است که فهرست کامل آنها در الحاقیه‌ای که در صفحات ۶۳ الی ۸۶ آمده است.

• اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهاد های مرتبط با بخش های نفت، گاز و پتروشیمی

• اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهاد های مرتبط با کشتیرانی، کشتی سازی و حمل و نقل

• سایر اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای غیرمرتبط با فعالیت‌های حساس اشاعه هسته‌ای، تسلیحات و موشک های بالستیک

• سایر اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهاد های مرتبط با فعالیت‌های حساس اشاعه هسته‌ای، تسلیحات

• و موشک‌های بالستیک

• اشخاص حقوقی و افراد فهرست شده توسط شورای امنیت

 

جست‌وجوهای فکت‌نامه نشان می‌دهد در آخرین فهرست به روز شده اتحادیه اروپا، نام اغلب اشخاص و نهادهای اشاره شده در الحاقیه از فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا خارج شده‌اند.

از سوی دیگر تا به امروز وزارت امور خارجه ایران ۱۰ گزارش درباره برجام به مجلس ارائه کرده است که در هیچ یک از آنها به تحریم‌های جدید از سوی اتحادیه اروپا یا عدم انجام تعهدات از سوی این اتحادیه اشاره‌ای نشده است.

 

۳- آیا تحریم‌های جدید نقض برجام است؟

در متن برجام اشاره‌ای به تحریم‌های مربوط به تروریسم نشده است. همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش رسمی به تحریم وزارت اطلاعات در دی ۱۳۹۷، هیچ اشاره‌ای به برجام نکرد. این تحریم‌ها در پی آن صورت گرفت که برخی کشورهای اروپایی مدعی شدند افراد و نهادهایی از ایران در اقدام به بمب‌گذاری در گردهمایی مجاهدین خلق و قتل چند نفر از مخالفان جمهوری اسلامی در دانمارک و هلند نقش داشته‌اند.

 

جمع‌بندی

تحقیقات فکت‌نامه نشان می‌دهد در فاصله ۲۶ دی ماه ۱۳۹۴ (روز اجرایی شدن برجام) تا دی ماه امسال هیچ تحریم‌ تازه‌ای از سوی اتحادیه اروپا علیه ایران صورت نگرفته و تغییرات آئین‌نامه‌های تحریمی محدود به به‌روزرسانی بوده است.

اما روز هجدهم دی ماه ۱۳۹۷، اتحادیه اروپا، معاونت امنیت وزارت اطلاعات و دو فرد ایرانی را به فهرست تحریم‌ گروه‌های تروریستی اضافه کرد. گفته شده این تحریم‌ها به دنبال اقدام به بمب‌گذاری و قتل برخی مخالفان جمهوری اسلامی در اروپا اعمال شده‌ است.

با جست‌وجو در اسناد موجود مربوط به تحریم‌های اتحادیه اروپا، اسناد برجام و همچنین گزارش‌های رسمی هیچ نشانه‌ای از ارتباط تحریم‌های جدید یا به‌روزرسانی‌های قبلی با برجام دیده نمی‌شود، چنانکه در واکنش رسمی ایران نیز به تحریم وزارت اطلاعات اشاره‌ای به برجام نشده است.

در عوض شواهد و قرائن محکمی وجود دارند که نشان می‌دهند اتحادیه اروپا تا به امروز به عمده تعهدات تحریمی خود در برجام متعهد بوده است.

با این اوصاف می‌توان با اطمینان گفت، اگرچه بعد از برجام نام افراد و نهادهایی به فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا اضافه شده، اما این تحریم‌ها مطلقا ارتباطی با برجام نداشته‌‌اند و مربوط به تروریسم بوده‌اند. بنابراین این ادعای رهبر ایران که با این تحریم‌ها «عملا از برجام خارج شده‌اند» گمراه‌کننده است.

عکس: khamenei.ir